آتروفی مغز یا کوچک شدن مغز، یا cerebral atrophy، وضعیتی است که در آن اندازه مغز یا مناطقی از مغز کوچک می‌شود. شدت کوچک شدن مغز متفاوت است که میزان تأثیر آن را تعیین می کند. درجه خفیف آتروفی مغز همیشه نگران کننده نیست. آتروفی شدید مغز می تواند با بیماری های عصبی عمده، مانند سکته مغزی یا زوال عقل پیشرونده همراه باشد. در برخی موارد، مشخص نیست که آیا آتروفی مغزی باعث این بیماری شده است یا بالعکس.
بر اساس آنچه کارشناسان در مورد کوچک شدن مغز می دانند، احتمال دارد راه هایی برای پیشگیری یا کاهش سرعت آن وجود داشته باشد.
چه عوانلی باعث کوچک شدن مغز می شود؟
موارد متعددی باعث کوچک شدن مغز می شود. احتمال دارد نتیجه یک بیماری عصبی پیشرونده، آسیب مغزی یا مادرزادی وجود داشته باشد.
بیماری های پیشرونده
تعدادی از سندرم های عصبی با تخریب سلول های خاص در مغز مشخص می شوند. بیماری پارکینسون و آلزایمر شناخته‌شده‌ترین بیماری‌های تخریب‌کننده عصبی هستند که بر مغز تأثیر می‌گذارند. سایر موارد عبارتند از:
- بیماری هانتینگتون
- زوال عقل جسم لوی
- فراموشی پیشانی گیجگاهی
مشخص نیست چرا این شرایط ایجاد می شود. کارشناسان پیشنهاد می کنند ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می توانند در بروز این بیماری ها دخیل باشند. گاهی اوقات، یک بیماری اکتسابی، مانند ایدز، می تواند با آتروفی مغزی و زوال عقل دژنراتیو همراه باشد. سندرم Wernicke-Korsakoff باعث آتروفی پیشرونده مغز و تغییرات رفتاری می شود.
برخی از کارشناسان معتقدند که پیری با آتروفی تدریجی پیشرونده همراه است. محققان مطمئن نیستند که آیا این وضعیت بر توانایی های فرد تاثیری دارد یا خیر.
ضربه مغزی
در برخی موارد، کوچک شدن مغز به دلیل آسیب ناگهانی مغز رخ می دهد، مانند موارد زیر:
- سکته
- ضربه به سر
- تومور مغزی
- عفونت مغزی (آنسفالیت)
ضربه‌های مکرر سر می‌تواند باعث چندین دوره آسیب مغزی که منجر به آتروفی شدید و وضعیتی به نام انسفالوپاتی تروماتیک مزمن (CTE) می‌شود.
سکته‌های مکرر می‌توانند باعث کوچک شدن چندین ناحیه از مغز شوند که معمولاً با تغییرات رفتاری و زوال عقل عروقی همراه است. گاهی اوقات ام اس (MS) نیز می تواند باعث کوچک مغز شود.
پس از آسیب رسیدن به ناحیه ای از مغز، احتمال دارد آن ناحیه در معرض التهاب قرار گیرد. در نهایت، این می تواند باعث نکروز سلول های مغزی آسیب دیده شود. فلج مغزی (CP) که یک بیماری مادرزادی است، ممکن است با آتروفی نیز همراه باشد، اما آتروفی همیشه در CP وجود ندارد.
کوچک شدن مغز با چه علائمی همراه است؟
آتروفی مغز در اصل به این معنی است که نورون ها و اتصالات آنها به یکدیگر، دچار نکروز (مرگ سلولی) شده اند. مناطق آسیب دیده نمی توانند آنطور که باید عمل کنند. قسمتی که آسیب رخ می دهد تعیین می کند که چه علائمی را تجربه می کنید.
آتروفی در مغز می تواند کانونی یا عمومی باشد:
- آتروفی کانونی مغز. یک یا چند ناحیه خاص را تحت تاثیر قرار می دهد.
- آتروفی عمومی مغزی. تقریباً به طور مساوی در تمام مناطق کل مغز را تحت تأثیر قرار می دهد.
معمولاً با آتروفی مغزی، هنوز برخی از نورون‌های فعال در بین نورون‌هایی که تحت نکروز قرار گرفته‌اند، وجود دارند، بنابراین علائم ممکن است جزئی باشند.
آتروفی پیشرونده معمولاً در بزرگسالی رخ می دهد و با از دست دادن مهارت ها ظاهر می شود. تمایل به تعمیم دارد، اگرچه احتمال دارد مناطقی از مغز بیشتر از سایرین تحت تأثیر قرار گیرند. علائم به تدریج در طی ماه ها یا حتی سال ها بدتر می شوند.علائم آتروفی پیشرونده عبارتند از:
- زوال عقل
- تغییرات رفتاری
- از دست دادن حافظه
- اختلال در تفکر و عملکرد
- سفتی عضلات، حرکات آهسته و یا لرزش مشخصه بیماری پارکینسون
آتروفی حاد کانونی، که چند هفته پس از علائم ناگهانی سکته مغزی، ضربه به سر یا عفونت رخ می دهد، می تواند علائم زیر را ایجاد کند:
- بی حسی
- تغییر بینایی
- مشکلات تعادل
- ضعف صورت، بازو و یا پا
آتروفی مادرزادی مغز به جای اینکه کل مغز را به طور مساوی تحت تأثیر قرار دهد، بر نواحی خاصی از مغز تأثیر می گذارد. علائم می تواند در دوران نوزادی یا اوایل کودکی قابل توجه و شامل موارد زیر باشد:
- تشنج
- سخنرانی تاخیری
- مشکلات یادگیری
- مشکل در راه رفتن
آتروفی مغزی چگونه تشخیص داده می شود؟
به طور معمول، آتروفی مغزی با آزمایش های تصویربرداری مغز شناسایی می شود. این تست ها می تواند شامل موارد زیر باشد:
- توموگرافی کامپیوتری (CT)
- توموگرافی گسیل پوزیترون (PET)
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- اسکن توموگرافی کامپیوتری گسیل تک فوتون (SPECT)
در صورت بروز علائمی مانند ضعف، بی حسی، بینایی، از دست دادن یا تغییرات شخصیتی، تیم پزشکی احتمال دارد درخواست کند که سی تی یا ام آر آی مغز انجام دهید. به طور کلی، PET و SPECT اغلب برای اهداف تحقیقاتی و نه در محیط بالینی انجام می شود. این آزمایشات می تواند آتروفی عمومی یا نواحی آتروفی کانونی را مشخص کند. گاهی اوقات وقتی مناطق آتروفی در معاینه تصویربرداری مغز مشخص می‌شود، می‌تواند به تشخیص وضعیت پزشکی کمک کند. مثلا:
- بیماری پارکینسون: جسم سیاه و مغز میانی احتمال دارد در مراحل پایانی کوچکتر به نظر برسند.
- زوال عقل فرونتومپورال: لوب های پیشانی و گیجگاهی به شدت تحت تاثیر آتروفی قرار می گیرند.
- بیماری آلزایمر: هیپوکامپ، که به شکل‌گیری خاطرات جدید کمک می‌کند، و لوب‌های گیجگاهی در اکثر بیماران مبتلا به آلزایمر تحت تأثیر آتروفی قرار می‌گیرند.
- سکته مغزی: مناطقی از مغز که در اثر خونریزی یا از دست دادن خون رسانی آسیب دیده اند، ممکن است دچار آتروفی شوند و “سوراخ های” کوچکی در مغز ایجاد کنند.
برخی از انواع آتروفی مانند زوال عقل عروقی، CTE، MS، و آتروفی ناشی از آنسفالیت یا ایدز احتمال دارد منجر به آتروفی مغزی در مناطق مختلف مغز شود.
آتروفی مغزی چگونه درمان می شود؟
پس از وقوع آتروفی مغز نمی توان آن را معکوس کرد. با این حال، پیشگیری از آسیب و سکته مغزی، احتمال دارد میزان آتروفی را که در طول زمان ایجاد می‌کنید، کاهش دهد. برخی از محققان پیشنهاد می‌کنند که استراتژی‌های سبک زندگی سالم می‌تواند آتروفی را که معمولاً با پیری مرتبط است به حداقل برساند.
گزینه های درمانی برای آتروفی بسته به محل، شدت و علت آن متفاوت است. بخش‌های زیر برخی از گزینه‌های درمانی را بر اساس علت فهرست می‌کنند. آتروفی می تواند به عنوان پیامد طولانی مدت یک آسیب رخ دهد. در این موارد، درمان برای کمک به بهبود مشکل مغز در طول زمان تمرکز دارد.
صدمات مغزی معمولاً نیازمند یک دوره توانبخشی است که می تواند شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
- مشاوره
- فیزیوتراپی
- گفتار درمانی
عفونت ها
برای درمان عفونت‌هایی که منجر به التهاب یا آتروفی می‌شوند، مصرف داروها ضروری هستند. پزشکان آنتی بیوتیک ها را برای درمان عفونت های باکتریایی و داروهای ضد ویروسی را برای درمان عفونت های ویروسی تجویز می کنند. این داروها به مبارزه با عفونت و کاهش علائم کمک می کنند.
چندین اختلال و شرایط می تواند منجر به آتروفی شود. بسیاری از این شرایط در حال حاضر هیچ درمانی ندارند، بنابراین درمان به طور کلی بر مدیریت علائم متمرکز است.
درمان می تواند شامل ترکیبی از داروها و اقداماتی مانند کاردرمانی یا گفتار درمانی باشد. این درمان‌ها ممکن است برای کمک به فرد برای بازیابی عملکرد مغز یا یادگیری استراتژی‌هایی برای کمک به مقابله با آن ضروری باشد.
برخی از بیماری ها، مانند ام اس، باعث بروز علائم در چرخه می شوند. در صورت وجود، پزشک یا تیم مراقبت های بهداشتی یک فرد، برنامه درمانی خود را مطابق با آن تنظیم می کند.
داروها برای درمان کوچک شدن مغز
داروهای تجویزی مورد استفاده برای پیشگیری از سکته مغزی احتمال دارد به پیشگیری از آتروفی نیز کمک کنند، مانند:
- رقیق کننده های خون
- داروهای ضد فشار خون
- عوامل کاهش دهنده کلسترول
این داروها برای همه بیماران مناسب نیستند، اما اگر عوامل خطر خاصی داشته باشید، می توانند مفید باشند. داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری آلزایمر، از جمله آریسپت (دونپزیل) و نامندا (ممانتین)، می تواند به کند کردن آتروفی کمک کنند، اما اعتقاد بر این است که اثر آن، در صورت وجود، اندک است.
استراتژی های سبک زندگی
حفظ یک سبک زندگی شامل ورزش بدنی، رژیم غذایی کم کلسترول، کنترل قند خون و وزن مناسب احتمال دارد با کاهش اثرات التهاب بر روی مغز از کوچک شدن مغز پیشگیری کند یا از سرعت آن بکاهد.
برخی از چربی ها، به ویژه چربی های ترانس، اثرات مضری بر بدن دارند و می توانند خطر سکته مغزی را افزایش دهند. بنابراین، اجتناب از چربی های ترانس می تواند به پیشگیری از سکته مغزی و در نتیجه آتروفی کمک کند.
مدیریت استرس احتمال دارد آتروفی مغز را کاهش دهد زیرا استرس عاطفی با شرایطی مانند فشار خون بالا، بیماری قلبی و سکته مغزی مرتبط است که همگی منجر به زوال عقل عروقی می شوند. علاوه بر این، محققان شروع به مشاهده شواهدی می کنند که نشان می دهد استرس ممکن است منجر به دمانس و یا زوال عقل شود.
آیا می توان کوچک شدن مغز را معکوس کرد؟
تا همین اواخر، بسیاری از دانشمندان مغز را عضوی نسبتاً تغییرناپذیر می دانستند. تحقیقات به طور فزاینده ای نشان می دهد که چگونه مغز ساختار و عملکرد خود را در طول زندگی تطبیق می دهد.
در حال حاضر مشخص نیست که آیا می توان آتروفی را معکوس کرد یا خیر. با این حال، مغز ممکن است نحوه عملکرد خود را برای جبران آسیب تغییر دهد. در برخی موارد، این می تواند برای بازیابی عملکرد در طول زمان کافی باشد.
یک بررسی در سال 2011 نشان می دهد که ورزش منظم می تواند کوچک شدن مغز مربوط به پیری یا زوال عقل را کند یا حتی معکوس کند.
با این حال، یک مطالعه نشان داد که ورزش با شدت بالا و تمرینات قدرتی، اختلال شناختی را در افراد مبتلا به زوال عقل خفیف تا متوسط کاهش نمی دهد. بنابراین تحقیقات بیشتری برای تعیین تأثیر ورزش بر پیشگیری یا معکوس کردن آتروفی ناشی از زوال عقل ضروری است.
داروهایی برای معکوس کردن آتروفی مغز
دانشمندان در حال حاضر مشغول ساخت داروهایی هستند که می توانند کوچک شدن مغز را معکوس کنند. مثلا یک مطالعه نشان داد که آیا داروی زوال عقل دونپزیل می‌تواند آتروفی مغز ناشی از الکل را در موش‌ها معکوس کند یا خیر.
محققان دریافتند موش‌هایی که تحت درمان با دونپزیل قرار گرفتند، کاهش التهاب مغز را تجربه کردند و تعداد سلول‌های مغزی جدید را افزایش دادند. با این حال، مشخص نیست که آیا دونپزیل اثرات مشابهی بر آتروفی مغز در انسان دارد یا خیر.
پیش آگهی کوچک شدن مغز
پیش آگهی آتروفی بسته به محل و میزان آسیب و همچنین علت اصلی آن متفاوت است. برای افراد مبتلا به موارد خفیف، احتمال دارد عواقب طولانی مدت کمی وجود داشته باشد.
زمانی که آتروفی مغز به دلیل یک بیماری یا شرایط رخ می دهد، علائم می تواند در طول زمان بدتر شوند. درمان‌های طولانی‌مدت می‌توانند به کند کردن این روند و به فرد کمک کنند تا هرگونه اختلال شناختی ناشی از آن را مدیریت کند.
برای آسیب هایی مانند TBI و سکته مغزی، دریافت مراقبت های فوری و موثر می تواند به طور قابل توجهی پیش آگهی را بهبود بخشد.
سخن آخر
آتروفی یا کوچک شدن مغز به از دست دادن نورون ها در مغز یا تعداد اتصالات بین نورون ها اشاره دارد. این از دست دادن ممکن است نتیجه یک آسیب، عفونت، یا بیماری زمینه ای باشد.
موارد خفیف آتروفی مغز احتمال دارد تأثیر کمی بر عملکرد روزانه داشته باشد. با این حال، آتروفی گاهی اوقات می تواند منجر به علائمی مانند تشنج، آفازی و زوال عقل شود. آسیب شدید می تواند خطرناک وجدی باشد.
در صورت مشاهده علائم آتروفی، فرد باید به پزشک مراجعه کند. پزشک علت آتروفی را تشخیص می دهد و درمان های مناسب را توصیه می کند.
آخرین دیدگاه‌ها