تومور مغزی توده یا رشد سلول های غیرطبیعی در مغز است. انواع مختلفی از تومورهای مغزی وجود دارد. برخی از تومورهای مغزی غیر سرطانی (خوش خیم) هستند و برخی از تومورهای مغزی سرطانی (بدخیم) می باشند. تومورهای مغزی می توانند از خود مغز شروع شوند که در این صورت به آن ها تومورهای اولیه مغز گفته می شود و یا سرطان می تواند در سایر قسمت های بدن شروع و به مغز انتشار یابد که به تومورهای مغزی ثانویه یا متاستاتیک معروف هستند. سرعت رشد تومور مغزی در بیماران مخلتف بسیار متفاوت می باشد. سرعت رشد و همچنین محل تومور مغز، میزان پیشرفت و تاثیر گذاری بیماری را بر روی سیستم عصبی مشخص می کند. گزینه های درمانی تومور مغزی به نوع تومور و همچنین اندازه و محل آن بستگی دارد.
انواع تومور مغزی
انواع تومور های مغزی، عبارتند از:
- گلیوما
- مننژیوما
- اپاندیموما
- نوروم آکوستیک
- آستروسیتوم
- گلیوبلاستوما
- پینوبلاستوما
- کرانیوفارنژیوما
- مدولوبلاستوما
- تومورهای جنینی
- متاستازهای مغزی
- الیگودندروگلیوما
- تومورهای هیپوفیز
- تومورهای مغزی کودکان
- پلوروس کوروئید کارسینوما
علت تومور مغزی
علت تومور های مغزی به نوع تومور بستگی دارد و به طور کلی، تومور ها بر اساس علت آنها، عبارتند از:
تومور های اولیه مغز
تومورهای اولیه مغز از خود مغز یا بافت های نزدیک به آن مانند غشاهای پوشاننده مغز (مننژها)، اعصاب جمجمه، غده هیپوفیز یا غده کاج منشا می گیرند. در بزرگسالان، تومورهای اولیه مغز بسیار کمتر از تومورهای ثانویه تشکیل می شوند.
انواع مختلفی از تومورهای اولیه مغز وجود دارند که بر اساس نوع سلول هایی که از آنها منشاء گرفته اند تقسیم بندی می شوند. بر این اساس انواع تومورهای اولیه عبارتند از:
گلیوم. این تومورها در مغز یا نخاع شروع شده و در قسمت های مختلف آستروسیتوم ها، اپندیموما ها، گلیوبلاستوما ها، الیگواستروسیتوم ها و الیگودندروگلیوما منتشر می شوند.
مننژیوما، مننژیوم توموری است که از غشایی که مغز و نخاع را احاطه می کند (مننژ ) ناشی می شود. بیشتر مننژیوم ها غیر سرطانی هستند.
نوروم آکوستیک (شوانوما)، این تومورها خوش خیم هستند و روی اعصاب کنترل کننده تعادل و شنوایی اثر می گذارند.
آدنوم های هیپوفیز. اکثر آدنوم های هیپوفیز تومورهای خوش خیمی هستند که در غده هیپوفیز در پایه مغز ایجاد می شوند. این تومورها می توانند بر روی هورمون های هیپوفیز تأثیر بگذارند.
مدولوبلاستوما. مدولوبلاستوما، شایع ترین تومورهای سرطانی مغز در کودکان می باشند و از قسمت تحتانی مغز شروع می شود و ممکن است از طریق مایع نخاعی منتشر گردند. این تومورها در بزرگسالان به ندرت دیده می شوند.
تومورهای میکروبی، تومورهای میکروبی ممکن است در دوران کودکی روی بیضه ها یا تخمدان ها شکل بگیرند و گسترش پیدا کنند. اما بعضی اوقات این تومور ها بر قسمت های دیگر بدن مانند مغز هم تأثیر می گذارند.
کرانیوفارنژیوما، کرانیوفارنژیوما تومورهای نادر و غیر سرطانی در نزدیکی غده هیپوفیز مغز می باشند که با پیشرفت تدریجی خود می توانند بر غده هیپوفیز و سایر ساختارهای نزدیک مغز تأثیر بگذارند.
تومورهای ثانویه مغز
تومورهای ثانویه مغز (متاستاتیک) تومورهایی هستند که از قسمت های دیگر بدن شروع شده و در مغز انتشار پیدا می کنند. تومورهای ثانویه مغز بیشتر در افرادی که سابقه سرطان دارند، رخ می دهد. اما در موارد نادر، تومور متاستاتیک مغز ممکن است اولین علامت سرطان باشد که در جای دیگر بدن شروع شده است. در بزرگسالان، تومورهای ثانویه مغز بسیار شایع تر از تومورهای اولیه مغز هستند.
به طور کلی هر سرطانی می تواند در مغز انتشار یابد، اما انواع متداول آن عبارتند از:
- ملانوما
- سرطان ریه
- سرطان کلیه
- سرطان پستان
- سرطان روده بزرگ
عوامل خطر تومور مغزی
در بیشتر مبتلایان به تومورهای اولیه مغز، علت تومور مشخص نیست. اما پزشکان برخی از عواملی را شناسایی کرده اند که ممکن است خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش دهد. عوامل خطر تومور مغزی شامل موارد زیر است:
قرار گرفتن در معرض تابش. خطر ابتلا به تومور های مغزی در افرادی که در معرض نوعی تشعشع بنام اشعه یونیزان قرار دارند بیشتر است. نمونه هایی از پرتوهای یونیزان شامل پرتوهای به کاربرده شده در پرتودرمانی هستند که برای معالجه سرطان استفاده می شود.
سابقه خانوادگی تومورهای مغزی. سابقه خانوادگی تومورهای مغزی یا سندرم های ژنتیکی می تواند خطر ابتلا افراد به تومورهای مغزی را افزایش دهد.
علائم تومور مغزی
تومور مغزی علائم و نشانه های متنوع و زیادی دارد و علائم به اندازه، محل و میزان رشد تومور بستگی دارد.
علائم و نشانه های عمومی ناشی از تومورهای مغزی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تشنج
- اختلال در تعادل
- مشکلات گفتاری
- مشکلات شنوایی
- تغییر شخصیت یا رفتار
- سردرگمی در امور روزمره
- شروع جدید یا تغییر الگوی سردرد
- حالت تهوع یا استفراغ غیر قابل توضیح
- از دست دادن تدریجی احساس یا حرکت در بازو یا پا
- سردردهایی که به تدریج شایع تر و شدیدتر می شوند.
- مشکلات بینایی مانند تاری دید، دوبینی یا از بین رفتن دید محیطی
تشخیص تومور مغزی
پزشک برای تشخیص و ارزیابی تومورهای احتمالی مغزی از روش های زیر استفاده می کند:
آزمایش عصبی برای بررسی بینایی، شنوایی، تعادل، هماهنگی، قدرت و رفلکس بیماران تجویز می شود و ممکن است بتواند محل تومور را تشخیص دهد.
تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) معمولا برای کمک به تشخیص تومورهای مغزی استفاده می شود. بعضی اوقات پزشک آزمایش های تصویربرداری دیگری از جمله توموگرافی کامپیوتری (CT) را توصیه می کند. توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) ممکن است برای تصویربرداری از مغز مورد استفاده قرار گیرد. همچنین این آزمایشات برای تشخیص سرطان در سایر قسمت های بدن کاربرد دارند. در روش های تشخیصی تومور های مغزی پزشک می تواند از بافت های غیرطبیعی مغز نمونه برداری کرده و نمونه تهیه شده را به آزمایشگاه بفرستد. علاوه بر آن، گاهی بیوپسی برای از بین بردن خود تومور مغزی انجام می شود.
بیوپسی استریوتاکتیک سوزن برای تومورهای مغزی انجام می شود که دسترسی با آنها سخت است و یا در مناطق بسیار حساس در مغز قرار گرفته اند. در این شرایط جراح مغز و اعصاب سوراخ کوچکی را در جمجمه ایجاد می کند. سپس یک سوزن نازک از طریق سوراخ وارد می شود. بافت سرطانی با استفاده از سوزن برداشته و زیر میکروسکوپ بررسی و مشاهده می شود تا نوع سرطان یا خوش خیم و بد خیمی آن تشخیص داده شود. آزمایشات پیشرفته آزمایشگاهی می تواند در مورد پیش آگهی و گزینه های درمانی به پزشک کمک کند.
درمان تومور مغزی
درمان تومور مغزی به نوع، اندازه و محل تومور و همچنین وضعیت کلی و ترجیحات بیمار بستگی دارد.
عمل جراحی
اگر تومور مغز در مکانی قرار گرفته باشد که دسترسی به آن راحت باشد، جراح سعی می کند تومور را حذف و یا از بدن خارج کند. در برخی موارد، تومورها کوچک در اطراف مغز به راحتی با جراحی برداشته می شوند. اما در برخی تومورها در قسمت های حساس مغز قرار دارند و نمی تواند آن ها را به راحتی از بافت مغز جدا کرد و در این صورت جراحی ممکن است خطرناک باشد. در این شرایط پزشک تا جایی که برای بیمار خطر نداشته باشد تومور را خارج می کند. حتی از بین بردن بخشی از تومور مغز می تواند به کاهش علائم و نشانه های بیمار کمک کند.
جراحی برای برداشتن تومور مغزی خطرات متعددی مانند عفونت و خونریزی را به همراه دارد. سایر خطرات ممکن است به محل تومور بستگی داشته باشد. به عنوان مثال، جراحی بر روی تومور در نزدیکی اعصاب که به چشم متصل هستند ممکن است با خطر از دست دادن بینایی همراه باشد.
پرتو درمانی
پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه X یا پروتون برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند. عوارض جانبی پرتودرمانی بستگی به نوع و دوز پرتوی دریافتی بیماران دارد و عوارض جانبی رایج در حین یا بلافاصله بعد از تابش شامل خستگی، سردرد، از دست دادن حافظه و تحریک پوست سر می باشد.
جراحی رادیولوژی با اشعه گاما
جراحی رادیولوژی با اشعه گاما نیازی به برش ندارد. درعوض، جراحی رادیولوژی از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول های تومور استفاده می کند.
شیمی درمانی
شیمی درمانی از دارو برای از بین بردن سلول های توموری استفاده می کند. داروهای شیمی درمانی را می توان به صورت خوراکی و قرص مصرف شوند و یا به داخل ورید تزریق کرد. داروی شیمی درمانی که بیشتر برای درمان تومورهای مغزی مورد استفاده قرار می گیرد، به صورت قرص مصرف می شود. بسیاری از داروهای شیمی درمانی برای درمان تومور مغزی در دسترس هستند و بسته به نوع سرطان ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. عوارض جانبی شیمی درمانی به نوع و دوز دارو بستگی دارد و می تواند باعث حالت تهوع، استفراغ و ریزش مو شود.
آزمایش سلول های تومور مغز و نوع تومور مشخص می کند که آیا شیمی درمانی برای بیمار مفید خواهد بود یا نه.
دارو درمانی هدفمند
درمان های دارویی هدفمند بر ناهنجاری های خاص موجود در سلول های سرطانی اثر می گذارد و با مسدود کردن این ناهنجاری ها می تواند باعث مرگ سلول های سرطانی شود.
توان بخشی بعد از درمان تومور مغزی
از آنجا که تومورهای مغزی در قسمت های مختلف مغز ایجاد می شوند آنها می توانند مهارت های مختلف بیماران را مانند مهارت های حرکتی، گفتار، بینایی و تفکر را تحت تاثیر قرار داده و باعث بروز مشکلات متعددی برای بیماران شود. در این شرایط توان بخشی برای بهبود وضعیت بیماران امری ضروری و مهم است. بسته به وضعیت بیمار، پزشک می تواند او را به مراکز زیر ارجاع دهد:
- فیزیوتراپی
- کاردرمانی
- گفتار درمانی
- آموزش برای کودکان در سن مدرسه به کودکان
طب جایگزین
تحقیقات کمی در مورد درمان های مکمل و جایگزین تومور مغز انجام شده و هیچ درمانی جایگزین برای درمان تومورهای مغزی ثابت نشده است. با این حال، درمان های تکمیلی زیر ممکن است به بیماران در مقابله با استرس موثر باشند:
- ورزش
- مراقبه
- طب سوزنی
- موزیک درمانی
- تمرینات آرامش
مقابله و پشتیبانی
تشخیص تومور مغزی می تواند بسیار ناراحت کننده و ترسناک باشد. اما بیماران می توانند برای مقابله با شوک و اندوهی که ممکن است بعد از تشخیص به وجود بیاید راهکارهای زیر را در نظر بگیرند:
درمورد تومورهای مغزی اطلاعات لازم را کسب کنید تا بتوانید در مورد روند های درمانی مراقبت از خودتان تصمیم بگیرید. از پزشک خود در مورد نوع تومور مغزی، گزینه های درمانی و پیش آگهی بیماری سوال کنید. با کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماری می توانید با اعتماد به نفس بیشتری در مورد روند درمانی خود تصمیم گیری کنید.
رابطه محکمی را با دوستان و خانواده خود برقرار کنید. نگه داشتن روابط محکم و قوی می تواند به شما در مقابله با تومور مغزی کمک می کند. دوستان و خانواده می توانند پشتیبانی خوب و مناسبی به خصوص از لحاظ عاطفی برای بیماران سرطانی باشند.
شنونده خوبی پیدا کنید. در مورد امیدها و ترس های خود با یک فرد قابل اعتماد صحبت کنید و در صورت لزوم از یک مشاور کمک بگیرید.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
در صورت بروز علائم نگران کننده بهتر است برای تشخیص به موقع و درمان زودهنگام هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید. در صورت تشخیص تومور مغزی پزشک می تواند شما را، به متخصصان مربوطه زیر ارجاع دهد:
- متخصصان توانبخشی
- پزشکانی که سرطان را درمان می کنند (انکولوژیست)
- پزشکان متخصص در اختلالات مغزی (متخصص مغز و اعصاب)
- جراحانی که بر روی مغز و سیستم عصبی عمل می کنند (جراحان مغز و اعصاب)
- پزشکانی که در سرطان های سیستم عصبی تخصص دارند (انکولوژیست های عصبی)
- پزشکانی که از اشعه برای درمان سرطان استفاده می کنند (انکولوژیست های پرتونگاری)
برای آمادگی بیشتر در حین ملاقات با پزشک خود سعی کنید قبل از مراجعه علائمی را که تجربه کرده اید و اطلاعات شخصی، از جمله فشارهای اساسی یا تغییرات اخیر زندگی خود را بنویسید و لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل های مصرفی خود تهیه کنید.
در مورد تومور مغزی، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید، عبارتند از:
- اندازه تومور چقدر است؟
- چه نوع تومور مغزی دارم؟
- آیا تومور مغز من سرطانی است؟
- تومور مغز من در کدام قسمت قرار دارد؟
- بهترین گزینه های درمان من کدامند و مزایا و خطرات هر درمان چیست؟
همچنین پزشک ممکن است برخی سوالات زیر را از شما بپرسد:
- علائم شما چقدر شدید است؟
- علائم شما از چه زمانی شروع شده اند؟
- آیا علائم شما مداوم بوده یا گاه به گاه اتفاق میفتند؟
- فکر می کنید چه چیزی باعث بهتر و یا بدتر شدن علائم شما می شود؟
آخرین دیدگاه‌ها