کیست تخمدان

کیست تخمدان کیسه های پراز مایعات در تخمدان یا سطح آن هستند. بسیاری از خانم ها در برخی مواقع به کیست تخمدان مبتلا می باشند. اکثر کیست های تخمدان ناراحتی کمی ایجاد می کنند و بی ضرر هستند و بدون درمان در طی چند ماه از بین می رود. با این حال، کیست تخمدان به ویژه آن هایی که پارگی داشته اند، می توانند علائم جدی ایجاد کنند. بر همین اساس زنان برای محافظت از سلامتی خود، باید معاینات منظم لگن را انجام دهند و علائمی را که می تواند نشانه یک مشکل بالقوه جدی باشد، را بشناسند.

عوامل خطر کیست تخمدان

خطر ابتلا به کیست تخمدان با افزایش برخی عوامل، بیشتر می شود. این عوامل عبارتند از:

• مشکلات هورمونی و مصرف دارو های باروری
• سابقه کیست تخمدان قبلی، احتمال ابتلا به کیست های بعدی را افزایش می دهد.
• عفونت شدید لگنی اگر عفونت به تخمدان ها انتشار یابد، می تواند باعث ایجاد کیست شود.
• بارداری، بعضی اوقات، کیستی که هنگام تخمک گذاری تشکیل می شود، در تمام دوران بارداری روی تخمدان باقی می ماند.
• آندومتریوز، آندومتریوز باعث می شود سلول های آندومتر رحم در خارج از رحم رشد کنند. برخی از بافت ها می توانند به تخمدان شما متصل شده و رشد کنند.

علائم کیست تخمدان

بیشتر کیست ها علائم ایجاد نمی کنند و به خودی خود از بین می روند.

با این حال، کیست بزرگ تخمدان می تواند باعث بروز علائم زیر شود:

• نفخ
• درد با تب یا استفراغ
• درد ناگهانی، شدید شکمی یا لگنی
• احساسپر بودن یا سنگینی در شکم

انواع کیست تخمدان

کیست عملکردی (functional cysts)

بیشتر کیست های تخمدان در نتیجه چرخه قاعدگی (کیست عملکردی) ایجاد می شوند. تخمدان های به طور معمول هرماه ساختارهایی مانند کیست به نام فولیکول ها تشکیل می دهند. فولیکول ها هورمون های استروژن و پروژسترون را تولید می کنند و هنگام تخمک گذاری تخمک آزاد می کنند. اگر یک فولیکول ماهانه در حال رشد باشد، به عنوان یک کیست عملکردی شناخته می شود و تاثیری در باروری یا ناباروی ندارند. کیست های عملکردی معمولاً بی ضرر هستند، به ندرت باعث درد می شوند و غالباً طی دو یا سه چرخه قاعدگی به خودی خود از بین می روند.

دو نوع کیست عملکردی وجود دارند که عبارتند از:

کیست فولیکولار

در اواسط چرخه قاعدگی زنان، یک تخمک از فولیکول خود خارج می شود و به لوله فالوپ می رود. کیست فولیکولار از زمانی شروع می شود که فولیکول پاره نشود و تخمک های خود را رها نکند، اما به رشد خود ادامه می دهد.

کیست لوتئوم Corpus

فولیکول ها، با آزادسازی تخم خود، تولید سلول های استروژن و پروژسترون را برای ایجاد سلول آغاز می کنند. این فولیکول لوتنوم corpus luteum نامیده می شود. بعضی اوقات، تجمع مایعات در داخل فولیکول باعث می شوند که جسم لوتئوم به کیست تبدیل شود.

کیست های دیگر

انواع کیست که به عملکرد طبیعی چرخه قاعدگی مربوط نمی شوند، عبارتند از:

کیست پوستی Dermoid cysts

کیست پوستی همچنین تراتوما نامیده می شوند و می تواند حاوی بافت هایی مانند مو، پوست یا دندان باشد زیرا از سلول های جنینی تشکیل شده  و به ندرت سرطانی می شوند.

سیستادنوما

سیستادنوما، در سطح تخمدان شکل می گیرند و ممکن است با یک ماده آبکی یا مخاطی پر شوند.

آندومتريوم

آندومتريوم، در نتیجه شرایطی ایجاد می شوند که سلول های آندومتر رحم در خارج از رحم رشد می کنند (آندومتریوز).

کیست های پوستی و سیستادنوما ممکن است بزرگ شده و عملکرد تخمدان را مختل کرده و منجر به کاهش یا توقف جریان خون به تخمدان شوند.

تشخیص کیست تخمدان

کیست روی تخمدان می تواند در طی معاینه لگن تشخیص داده شود. بسته به اندازه آن و اینکه آیا از مایعات پر شده، جامد یا مخلوط بودن، پزشک آزمایشاتی را برای تعیین نوع آن و درمان، توصیه می کند.

برخی آزمایشات جانبی برای تشخیص بهتر این کیست ها، عبارتند از:

• تست حاملگی، یک آزمایش مثبت ممکن است نشانگر ابتلا به کیست لوتئوم کورپوس باشد.
• سونوگرافی لگن، پزشک برای تأیید وجود کیست، نتایج سونوگرافی را تجزیه و تحلیل می کند.
• لاپاروسکوپی، با استفاده از لاپاروسکوپ، ابزاری باریک و سبک که از طریق یک برش کوچک به شکم وارد شده است پزشک می تواند تخمدان ها را ببیند و کیست تخمدان را خارج کند. لاپاروسکوپی، یک عمل جراحی است که به بیهوشی نیاز دارد.
• آزمایش خون CA 125، سطح خون پروتئینی به نام آنتی ژن سرطانی 125 (CA 125) اغلب در زنان مبتلا به سرطان تخمدان بالا می رود. اگر کیست جامد باشد ممکن است بیمار در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار داشته باشد. در این شرایط پزشک ممکن است آزمایش خون CA 125 را انجام دهد. سطح CA 125 بالا همچنین می تواند در شرایط غیر سرطانی مانند آندومتریوز، فیبروم رحمی و بیماری التهابی لگن رخ دهد.

عوارض کیست تخمدان

توده های تخمدانی کیستیک که پس از یائسگی ایجاد می شوند ممکن است سرطانی (بدخیم) باشند. به همین دلیل داشتن مایعنات منظم لگن مهم است.

عوارض نادر مربوط به کیست تخمدان شامل موارد زیر است:

پیچ خوردگی تخمدان، کیست هایی که بزرگ می شوند می توانند باعث حرکت تخمدان شده و احتمال پیچ خوردگی دردناک تخمدان را افزایش می دهد. علائم این بیماری می تواند شامل شروع ناگهانی درد شدید لگن، حالت تهوع و استفراغ باشد. پیچ خوردگی تخمدان همچنین می تواند جریان خون به تخمدان ها را کاهش یا متوقف کند.

پارگی کیست، پارگی می تواند باعث درد شدید و خونریزی داخلی شود. هرچه کیست بزرگتر باشد، خطر پارگی بیشتر است. فعالیت شدید که بر لگن اثر می گذارد، مانند مقاربت واژینال، خطر پارگی را افزایش می دهد.

پیشگیری کیست تخمدان

اگرچه راهی برای جلوگیری از کیست تخمدان وجود ندارد، اما معاینات منظم لگن به زنان اطمینان می دهد که تغییر در تخمدان ها را در اسرع وقت تشخیص داده می شود. زنان باید نسبت به تغییر در چرخه ماهانه خود، از جمله علائم غیرمعمول قاعدگی، به ویژه مواردی که بیش از چند چرخه پایدار هستند، هوشیار باشند و در صورت بروز علائم نگران کننده با پزشک خود مشورت کنند.

پیش آگهی کیست تخمدان

کیست تخمدان شایع است و بیشتر آن ها بی ضرر هستند و به مرور زمان از بین می روند. حتی در صورت ادامه، درمان بی خطر و قابل اطمینان است و می تواند مانع از آسیب جدی کیست شود. زنان باید نسبت به هرگونه تغییر در علائم توجه داشته باشند و هرگز نباید از درد شدید لگن چشم پوشی کنند.

درمان کیست تخمدان

درمان به سن بیمار، نوع و اندازه کیست و علائم او بستگی دارد.

پزشک ممکن است روندهای درمانی زیر را پیشنهاد کند:

• برخی از کیست ها بدون برداشتن تخمدان (کیستکتومی تخمدان) قابل برداشتن هستند.
• در بعضی موارد، پزشک ممکن است پیشنهاد کند که تخمدان بیمار طی جراحی اوئوفورکتومی برداشته شود.
• پزشک ممکن است برای جلوگیری از بازگشت و عود کیست تخمدان، داروهای ضد بارداری مانند قرص های ضد بارداری را توصیه کند. با این حال، قرص های ضد بارداری کیست موجود را کوچک نمی کنند.
• زنان در بسیاری از موارد می توانند منتظر بمانند و مجددا مورد معاینه قرار بگیرند تا شاید کیست ظرف چند ماه از بین برود. در این شرایط ممکن است پزشک توصیه کند که بیمار سونوگرافی های لگنی را در فواصل زمانی پیگیری کنند.
• اگر توده کیستیک سرطانی باشد، پزشک احتمالاً بیمار را به یک متخصص سرطان زنان ارجاع می دهد. شاید در این شرایط بیمار به برداشتن رحم، تخمدان ها و لوله های فالوپ (هیسترکتومی کامل) و احتمالاً شیمی درمانی یا پرتونگاری نیاز داشته باشد.

هشت درمان خانگی کیست تخمدان

در صورتی که کیست خیلی بزرگ یا به سرعت در حال رشد باشد، پزشک معمولاً مراقبت های پزشکی را توصیه می کند یا در طی چند ماه چندین سونوگرافی انجام دهد تا ببیند کیست بدون درمان از بین می رود یا تغییری نمی کند. درمان خانگی نمی تواند باعث از بین رفتن کیست شود. اما در کنترل علائم و مدیریت درد آن می تواند موثر باشد.

برخی از مؤثرترین درمان های خانگی، عبارتند از:

داروهای بدون نسخه

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) می توانند درد ناشی از کیست تخمدان و همچنین گرفتگی دوره ای را درمان کنند.

ماساژ

درد کیست تخمدان می تواند باعث خستگی عضلات اطراف شود و می تواند به خصوص در طی یک دوره ماهیانه آزار دهنده باشد. ماساژ دادن قسمت تحتانی کمر، ران، باسن و معده می تواند به شل شدن عضلات منجر شده و باعث کاهش درد شود.

ورزش و حرکات کششی

ورزش و کشش همچنین می تواند به کاهش درد در ارتباط با کیست تخمدان کمک کند و با تقویت ماهیچه ها درد را کاهش دهد و ممکن است از ایجاد کیست بیشتر جلوگیری کند.

گرما

گرما جریان خون را افزایش می دهد و به کاهش درد کمک می کند. سعی کنید با یک پد گرمکن یا بطری آب گرم پیچیده شده در یک حوله را به معده یا پایین کمر برای حدود 20 دقیقه ماساژ دهید.

تکنیک های آرامش

استرس و اضطراب می تواند درد را بدتر کند. تکنیک های آرامش مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق می توانند به تسکین اضطراب و کاهش شدت درد کمک کند. تکنیک های آرامش همچنین به شخص کمک می کنند تا در دراز مدت درد را کنترل کرده و سلامت عمومی را بهبود بخشد.

دستگاه  TENS

تحریک عصب الکترونیکی از راه پوست (TENS) یک سیگنال الکتریکی مطمئن و کوچک را به اعصاب منتقل می کند. سیگنال می تواند نحوه واکنش اعصاب به درد را تغییر دهد، و درد کیست تخمدان را کاهش دهد. دستگاه های TENS بدون نسخه در دسترس هستند اما بهتر است دکتر آن را تجویز کند.

کاهش وزن

کاهش وزن در تنظیم میزان هورمون ها و پیشگیری از ایجاد کیست بیشتر موثر است و علائم درد و خستگی را بهبود می بخشد.

تغییرات رژیم غذایی

رژیم کم کربوهیدرات ممکن است به کاهش علائم کیست تخمدان کمک کند. سبزیجات سبز مانند گل کلم و کلم بروکلی می تواند در از بین بردن استروژن اضافی بسیار مؤثر است. بهتر است زنان در هر وعده غذایی در صورت امکان این سبزیجات را مصرف کنند.

رژیم غذایی پر فیبر

میزان جذب مجدد استروژن در بدن را کاهش می دهد و احتمال بروز بیماری های مرتبط با استروژن شامل کیست و سرطان پستان را کاهش می دهد. میوه ها و سبزیجات بهترین منبع فیبر هستند. طیف وسیعی از تغییرات رژیم غذایی ممکن است کمک کند، اما از آنجا که تحقیقات به رژیم غذایی خاصی برای PCOS اشاره نمی کنند، ممکن است یک زن برای پیدا کردن آنچه برای او مفید است از آزمایش و خطا استفاده کند.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

برای مراجعه به پزشک می توانید لیستی از موارد زیر را یادداشت و همراه خود ببرید:

• سابقه پزشکی، از جمله بی نظمی های قاعدگی
• تمام داروها، ویتامین ها و سایر مکمل های مصرف شده و دوزهای آن ها
• علائمی که تجربه کرده اید، حتی علائمی که به نظر به بروز این بیماری بی ارتباط هستند.

سؤالاتی که باید از پزشک بپرسید عبارتند از:

• به چه آزمایشاتی نیاز دارم؟
• چه عاملی باعث ایجاد علائم من می شود؟
• آیا کیست من به تنهایی برطرف می شود یا به درمان نیاز دارم؟

سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد شامل موارد زیر است:

• علائم شما چقدر شدید است؟
• فکر می کنید علائم شما مربوط به چرخه قاعدگی باشد؟
• چیزی باعث بهبودی یا وخیم تر شدن علائم شما می شود؟