ادم بدون گوده گذاری به تجمع مایعات اضافی در بافت های نرم اشاره دارد که باعث تورم می شود. اگرچه ادم بدون گوده گذاری می‌تواند هر قسمتی از بدن را درگیر کند، اما معمولاً در قسمت‌های خاصی از بدن مانند اندام‌های تحتانی یا فوقانی رخ می دهد. ادم یا ورم به تجمع غیر طبیعی آب و مایعات میان بافتی در زیر پوست و گوده گذاری های بدن گفته می شود. در ادم آب و مایعات میان بافتی موجود در پلاسما از طریق رگ ها وارد فضاهای میان بافتی بدن می شوند. از نظر پزشکی دو نوع ادم وجود دارد که تحت عنوان ادم گوده گذاری دار و ادم بدون گوده گذاری شناخته می شوند.
تفاوت بین ادم گوده گذاری دار و ادم بدون گوده گذاری چیست؟
ادم گوده گذاری دار و ادم بدون گوده گذاری هر دو با تورم قابل توجه بدن به دلیل تجمع مایعات اضافی در بافت ها همراه هستند. انواع مختلف تورم در نتیجه اختلال در مایع موجود در فضای اطراف سلول ها رخ می دهند. اگرچه هر دو ادم می توانند بافت های نرم را تحت تاثیر قرار دهند، اما با این حال هر دو به عنوان ادم محیطی طبقه بندی می شوند، به این معنی که معمولاً بازوها یا پاها را تحت تاثیر قرار می دهند.
این حالت را می‌توان به دلیل عوارض مشخصی که ایجاد می‌کند، از ادم بدون گوده گذاری متمایز کرد. هنگامی که بر روی پوست فردی که ادم گوده گذاری ای دارد، فشار وارد کنید، یک گودال یا فرورفتگی مداوم در ناحیه آسیب دیده ظاهر می شود. بیماری هایی مانند نارسایی احتقانی قلب، نارسایی وریدی (عملکرد نامناسب وریدهای پا) یا سندرم نفروتیک (اختلال کلیه) از مهمترین علل ابتلا به ادم گوده گذاری ای هستند. از سوی دیگر، در صورت ابتلا به ادم بدون گوده گذاری پوست بدن در هنگام لمس سفت احساس می شود و هیچ گونه تورفتگی ایجاد نمی کند.
آیا ادم بدون گوده گذاری خطرناک است؟
اگرچه ادم بدون گوده گذاری به خودی خود خطرناک تلقی نمی شود، اما علت اصلی آن ممکن است نگران کننده باشد. بنابراین توصیه می شود که برای تشخیص و درمان هر گونه علت خطرناک زمینه ای به دنبال مراقبت های پزشکی باشید. عدم تشخیص و درمان به موقع ادم باعث از کار افتادن اندام های مختلف بدن می شود. به همین علت در صورت ابتلا به ادم مراجعه به موقع به پزشک اهمیت بسیار زیادی دارد.
چه چیزی باعث ادم بدون گوده گذاری می شود؟
این حالت می تواند به دلیل ابتلا به انواع بیماری های مزمن ایجاد شود. این اختلال در اغلب موارد، نشانه ابتلا به یک اختلال خاص است که بر تیروئید یا سیستم لنفاوی بدن تأثیر می‌گذارد. غدد لنفاوی برای محافظت از بدن در برابر میکروب‌ها، حفظ سطح کافی مایعات، جذب مواد مغذی و حذف برخی مواد زائد عمل می‌کند. ادم بدون گوده گذاری می تواند در اثر ابتلا به لنف ادم، میکسدم، آنژیوادم یا لیپدما رخ دهد. در ادامه به توضیح مختصر هر یک از این بیماری ها می پردازیم:
لنف ادم
لنف ادم زمانی رخ می دهد که مایع لنفاوی در بافت‌ها تجمع پیدا می کند و باعث ابتلا به ادم بدون گوده گذاری در اندام های تحتانی بدن مانند پاها می‌شود. پزشکان لنف ادم را بسته به منشاء عارضه به دو نوع اولیه یا ثانویه طبقه بندی می کنند. لنف ادم اولیه نتیجه یک بیماری نادر و ارثی است که در اثر عدم رشد صحیح غدد لنفاوی رخ می دهد و می تواند در مراحل مختلف زندگی ظاهر شود. نمونه ای از بیماری لنف ادم اولیه، بیماری میلوری است، یک بیماری ژنتیکی که منجر به اختلال در عملکرد لنفاوی و در نتیجه تورم در پاها می شود.
لنف ادم ثانویه بسیار شایع تر است زیرا معمولاً در نتیجه آسیب به سیستم لنفاوی کاملاً توسعه یافته رخ می دهد. لنف ادم ثانویه زمانی ظاهر می شود که جریان مایع لنفاوی توسط سلول های سرطانی مسدود شود. همچنین برخی دیگر از عوامل مانند فشرده شدن لنف به دلیل فشار تومور و پرتودرمانی که اغلب برای برخی سرطان ها استفاده می شود می توانند باعث وارد شدن آسیب به غدد لنفاوی شوند. آسیب مزمن و طولانی به غدد لنفاوی یکی از مهمترین دلایل ابتلا به لنف ادم ثانویه است. لنف ادم ثانویه معمولاً در افرادی که تحت درمان سرطان سینه قرار گرفته اند، در نتیجه برداشتن غدد لنفاوی رخ می دهد.
شایع ترین علت لنف ادم کودکان وضعیتی به نام فیلاریازیس لنفاوی است. این عفونت انگلی با نام دیگر پیل پایی نیز شناخته می شود و معمولاً توسط کرم فیلاریازیز کودکان را مبتلا می کند. ابتلا به بیماری فیل پایی باعث تورم شدید در دست ها، پاها و همچنین اندام های تناسلی کودک می شود. یکی از مهمترین راههای انتقال این بیماری نیش پشه بیمار است. همچنین پوست کودک در اثر ابتلا به این بیماری عفونی ضخیم و دردناک می شود.
میکس ادم
میکس ادم در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید درمان نشده یا پیشرفته رخ می دهد و معمولا با سطوح پایین هورمون های تیروئید مشخص می شود. ابتلا به این وضعیت می تواند منجر به افزایش تجمع مایعات در فضای میان بافتی شود که اغلب روی پاها، چشم ها یا دهان تأثیر می گذارد. میکس ادم که ساق پا را تحت تاثیر قرار می دهد شایع ترین نوع ادم است. همچنین ادم دور چشم همراه با تورم پلک ها نیز اغلب در بیماران مبتلا به کم کاری شدید تیروئید بروز می کند.
عدم مراجعه به موقع به پزشک و مزمن شدن بیماری کم کاری تیروئید یکی از مهمترین علل ابتلا به میکس ادم است. میکس ادم می تواند باعث بروز علائم شدیدی از جمله از بین رفتن هوشیاری و کاهش شدید دمای بدن شود. ابتلا به میکس ادم به دلیل افزایش خطر مرگ یک اورژانس پزشکی است و بیمار باید هر چه سریع تر تحت درمان قرار بگیرد.
آنژیوادم
آنژیوادم به تورم موضعی پوست گفته می شود. این بیماری شباهت زیادی به کهیر دارد و گاهی ممکن است علائم آن با بیماری کهیر اشتباه گرفته شود. یکی از راههای تشخیص آنژیوادم از کهیر این است که آنژیوادم بافت های عمیق تری از پوست را درگیر می کند. این نوع ادم معمولاً نتیجه واکنش به برخی از آلرژن‌ها، مانند آجیل یا مصرف داروهای خاص است. با این حال، در برخی موارد، علت ابتلا به این بیماری ناشناخته است.
برخی از واکنش های آلرژیک بسیار شدید هستند و می توانند باعث واکنش های آنافیلاکتیک شوند. واکنش آنافیلاکتیک در صورت عدم مراجعه سریع به پزشک می تواند باعث مرگ بیمار شود. در موارد نادر، بروز آنژیوادم ممکن است ارثی باشد. آنژیوادم معمولاً باعث تورم در صورت، زبان، حنجره، شکم، بازوها یا پاها می شود. اگر تورم قسمت بالایی حنجره را درگیر کند، باعث مختل شدن تنفس و در نتیجه خطر مرگ می شود.
لیپدما
لیپدما یک بیماری مزمن است که به تجمع چربی در لایه زیر پوست گفته می شود. علت دقیق ابتلا به لیپدما هنوز از نظر علمی نامشخص است اما با این حال این بیماری در برخی موارد می تواند ناشی از علل هورمونی باشد. لیپدما غالباً پاها و باسن را تحت تأثیر قرار می دهد و تقریباً به طور انحصاری پس از بلوغ رخ می دهد. بررسی ها نشان می دهد که از هر ده زن یک نفر به بیماری لیپیدما مبتلا است. این بیماری باعث شل شدن بافت همبند و در نتیجه ایجاد رگ های عنکبوتی در قسمت های تحتانی بدن از جمله ران و ساق پاها می شود.
علائم و نشانه های ادم بدون گوده گذاری چیست؟
علائم و نشانه های ادم بدون گوده گذاری ممکن است بسته به علت زمینه ای متفاوت باشد. به طور کلی بخش‌های آسیب‌دیده بدن حساسیت بیشتری به لمس دارند. ادم بدون گوده گذاری هیچ پاسخی به فشار دست یا انگشت نمی دهد، یعنی فشار دست هیچ فرورفتگی در بدن ایجاد نمی کند. همچنین ادم در پا می تواند باعث احساس سنگینی در اندام تحتانی شود و در راه رفتن اختلال ایجاد کند. ادم شدید بدون گوده گذاری باعث محدود شدن جریان خون بدن می شود. این نوع ادم اغلب با علائمی مانند زخم‌ها و گاهی عفونت‌ها بر روی پوست همراه است.
تشخیص ادم بدون گوده گذاری چگونه است؟
ادم بدون گوده گذاری معمولاً از طریق بررسی تاریخچه پزشکی دقیق فرد و معاینه فیزیکی نواحی آسیب بدن ارزیابی می شود. موارد مشکوک به لنف ادم، باتوجه به جایی که ادم در آن قرار دارد، پزشک با نیشگون گرفتن و بلند کردن پوست بالای دست یا پا می تواند نوع و شدت بیماری را ارزیابی کند. اگر پوست به قدری سفت و منقبض باشد که امکان نیشگون گرفتن آن وجود نداشته باشد، این علامت ابتلا به لنف ادم است. اگر پوست انقباض زیادی نداشته باشد و بتوان آن را نیشگون گرفت، علامت منفی است و احتمال ابتلا به نوع دیگری از ادم گوده گذاری دار یا بدون گوده گذاری را نشان می دهد.
روش‌های تشخیص تکمیلی شامل آزمایش‌های تیروئید یا نوع خاصی از تصویربرداری رادیواکتیو به نام لنفوسینتی‌گرافی است. این تست تصویربرداری حرکت مایعات را در سیستم لنفاوی نشان می‌دهد و می‌تواند اختلالاتی را که ممکن است باعث ایجاد ادم شده باشد را تشخیص دهد. لنفوسینتی گرافی عمدتاً در تشخیص سرطان برای شناسایی غدد لنفاوی اولیه مرتبط با سرطان استفاده می شود. هدف از تشخیص افتراقی معمولاً تعیین بیماری زمینه ای و شروع درمان این بیماری ها است.
ادم بدون گوده گذاری چگونه درمان می شود؟
درمان ادم بدون گوده گذاری تا حد زیادی به تشخیص بیماری زمینه ای که عامل ایجاد این بیماری است، بستگی دارد. بیشتر موارد خفیف لنف ادم می تواند با ورزش برطرف شود. انجام فعالیت های منظم ورزشی جریان لنفاوی را به خصوص در اندام های آسیبی افزایش می دهند. به طور کلی ورزش به گردش بهتر لنف در بدن کمک می کند. در موارد شدیدتر لنف ادم، درمان شامل فیزیوتراپی ضد احتقان، ماساژ لنفاوی، بانداژ چند لایه، یا استفاده از باندهای فشاری خواهد بود.
در صورت ابتلا به میکس ادم، پزشک برای کمک به رفع کم کاری تیروئید معمولا داروهای هورمونی مصنوعی، مانند لووتیروکسین را تجویز می کند. به منظور درمان آنژیوادم، داروهایی مانند آنتی هیستامین ها کورتیکواستروئیدها تجویز می شود. در موارد شدید، ممکن است پزشک برای تسکین التهاب و تورم مصرف داروی اپی نفرین را برای شما تجویز کند. در نهایت، لیپدما را می توان از طریق عمل جراحی درمان کرد. یکی از درمان های جراحی لیپوساکشن یا برداشتن چربی های اضافه است اما لزوماً بیماری به طور کامل درمان نمی شود.
سخن آخر
ادم بدون گوده گذاری زمانی رخ می دهد که مایعات اضافی در بدن جمع می‌شود. تجمع مایعات اضافه در بافت های بدن با تورم همراه است. در صورت ابتلا به ادم اگر پوست بدن شما کاملا سفت و منقبض باشد به طوری که با فشار دچار فرورفتگی نشود، نشان می دهد که شما به ادم بدون گوده گذاری مبتلا هستید. ادم معمولاً اندام های تحتانی بدن را درگیر می کند و اغلب ناشی از ابتلا به بیماری های زمینه ای است که بر عملکرد سیستم لنفاوی بدن تأثیر می‌گذارند.
وجود ادم در اندام های تحتانی مانند ران و ساق پاها معمولا باعث بروز نارسایی های وریدی مختلف می شود زیرا سیاهرگ در بازگشت خون به قلب دچار مشکلات زیادی خواهد شد. تشخیص ادم بدون گوده گذاری شامل بررسی کامل تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و گاهی آزمایش خون و تصویربرداری است. درمان ادم بدون گوده گذاری تا حد زیادی به علت اصلی بستگی دارد.
آخرین دیدگاه‌ها