شیمی درمانی

جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی سه راه درمانی برای سرطان می باشند. جراحی و پرتو درمانی سلول های سرطانی را در یک ناحیه خاص از بین می برد، اما شیمی درمانی می تواند در کل بدن اثر کند. یعنی می تواند سلول های سرطانی را که دور از تومور اصلی (اولیه) انتشار یافته اند، را از بین ببرد.

شیمی درمانی به عنوان جزیی از درمان سرطان، به وسیله داروهایی انجام می شود که توانایی تقسیم و تولیدمثل سلول های سرطانی را از بین می برد و از رشد آن ها جلوگیری می کند.

بسیاری از داروهای شیمی درمانی عوارض جانبی دارند که می تواند شدید باشد.

مزایای داروها احتمالاً از عوارض جانبی آن بیشتر است.

انواع شیمی درمانی

انواع شیمی درمانی شامل موارد زیر است:

عوامل آلکیله کننده (Alkylating agents)

• روی DNA اثر می گذارند و سلول ها را در مراحل مختلف چرخه عمر سلول ها می کشند و از بین می برد.

آنتی متابولیت ها (Antimetabolites)

• پروتئین هایی هستند که سلول ها برای زنده ماندن از آن ها تقلید می کنند.
• وقتی سلول ها آن ها را مصرف می کنند، فایده ای ندارد و سلول ها از گرسنگی از پا در می آیند.

آلکالوئیدهای گیاهی (Plant alkaloids)

• رشد و تقسیم سلول ها را متوقف می کنند.

آنتی بیوتیک های ضد توموری (Antitumor antibiotics)

• تولید مثل سلول ها را متوقف می کنند.
• این آنتی بیوتیک های ضد توموری با آنتی بیوتیک هایی که برای عفونت استفاده می کنند متفاوت است.

پزشک گزینه مناسبی را برای شما پیشنهاد می کند و ممکن است ترکیب شیمی درمانی را با گزینه های دیگر مانند پرتو درمانی یا جراحی توصیه کنند.

اهداف شیمی درمانی

سه هدف اصلی برای شیمی درمانی در درمان سرطان وجود دارد:

درمان: در صورت امکان، از شیمی درمانی برای معالجه سرطان استفاده می شود، یعنی سرطان از بین می رود و بر نمی گردد. دانستن این که آیا سرطان یک فرد واقعاً درمان شده است یا نه، سال ها طول می کشد.

کنترل: هدف کوچک کردن تومورها و یا جلوگیری از رشد و انتشار سرطان می باشد. که امید به زندگی بیمار را بیشتر کند.

در بسیاری موارد، سرطان کاملاً از بین نمی رود، بلکه به عنوان یک بیماری مزمن مانند بیماری قلبی یا دیابت کنترل می شود. در موارد دیگر، به نظر می رسد سرطان حتی برای مدتی از بین رفته است، اما انتظار می رود که دوباره برگردد.

تسکین: همچنین می توان از شیمی درمانی در مراحل سرطان پیشرفته برای کاهش علائم ناشی از سرطان استفاده کرد که شیمی درمانی تسکینی یا تسکین دهنده گفته می شود و هدف از درمان، بهبود کیفیت زندگی می باشد.

برنامه ریزی شیمی درمانی

پزشکتان دوزها، نحوه مصرف داروها و تعداد جلسات و مدت درمان را انتخاب می کند. تمام تصمیمات به نوع سرطان، محل، اندازه و اینکه سرطان چگونه بر عملکرد طبیعی بدن و سلامت کلی تأثیر می گذارد بستگی دارد.

سرطان را می توان با یک داروی منفرد درمان کرد، اما اغلب از چندین دارو به ترتیب خاص یا در ترکیب های خاص استفاده می شود (به نام شیمی درمانی ترکیبی). داروهای مختلفی که به روش های مختلفی کار می کنند می توانند با هم کار کنند تا سلول های سرطانی بیشتری را از بین ببرد.

تعیین نوع دارو در شیمی درمانی

در بعضی موارد، بهترین انتخاب دوز و برنامه برای هر داروی شیمی درمانی مشخص است، و بیشتر پزشکان همان روش درمانی را توصیه می کنند. در موارد دیگر، پزشکان مختلف ممکن است داروهای مختلفی را با برنامه های مختلف انتخاب کنند.

عواملی که باید در انتخاب داروهای مورد استفاده در نظر بگیرند عبارتند از:

• نوع سرطان
• مرحله سرطان
• سن بیمار
• سلامت کلی بیمار
• سایر مشکلات سلامتی جدی (مانند بیماری های قلبی، کبدی یا کلیوی)
• سابقه سرطان های قبلی
• تعیین دوز دارو

مصرف مقدار کمی از دارو به خوبی سرطان را درمان نمی کند و مصرف زیاد آن ممکن است عوارض جانبی خطرناکی برای زندگی ایجاد کند. به همین دلیل پزشکان باید دوزهای درمانی را بسیار دقیق محاسبه کنند.

بسته به نوع دارویی که باید به شما داده شود، روش های مختلفی برای تعیین دوزهای شیمی درمانی وجود دارد. بیشتر داروهای شیمیایی در واحد میلی گرم  اندازه گیری می شوند.

دوز کلی ممکن است براساس وزن بدن شما در کیلوگرم باشد. دوز برای کودکان و بزرگسالان متفاوت است. کودکان نیز ممکن است سطح متفاوتی از حساسیت به داروها داشته باشند.

دوره های درمان در شیمی درمانی

پزشک ممکن است شیمی تراپی را در مراحل زیر تجویز کند:

• قبل از عمل جراحی
• پس از عمل جراحی یا بهبودی، برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده و جلوگیری از بازگشت سرطان
• برای کاهش سرعت پیشرفت بیماری و کاهش علائم در مراحل بعدی

دوره شیمی درمانی بستگی به نوع و مرحله سرطان دارد ومی تواند از یک دوز واحد در یک روز تا چند هفته متغیر باشد.

افرادی که به بیش از یک دوره درمانی احتیاج دارند، یک دوره استراحت ما بین دوره های درمانی دارند تا عوارض داروهای شیمی درمانی کاهش یابد.

ممکن است یک فرد در یک روز تحت درمان شیمی درمانی قرار گیرد، به دنبال آن یک هفته استراحت داشته باشد، سپس یک درمان یک روزه دیگر و به دنبال آن یک دوره استراحت سه هفته را تجربه کند و چرخه درمان برای مدتی ادامه داشته باشد.

برای برخی افراد ممکن است مشورت کردن با یک مشاور درباره جنبه های روانی و عاطفی سرطان و شیمی درمانی مفید باشد.

آزمایش خون

آزمایش خون سلامتی شما را ارزیابی کرده تا مشخص شود قادر به مقابله با عوارض جانبی احتمالی می باشید یا نمی باشید.

سلامت کبد

• کبد مواد شیمیایی و سایر داروها را تجزیه می کند.
• شیمی درمانی می تواند سلامت کبد را تحت تاثیر قرار دهد.
• اگر آزمایش خون مشکلات کبدی را قبل از درمان تشخیص دهد، ممکن است مجبور شوید تا بهبودی کبد، درمان را به تعویق بیاندازید.

تعداد کم گلبول های قرمز یا پلاکت ها

اگر تعداد گلبول های قرمز یا پلاکت ها قبل از درمان کمتر از مقدار معمول باشد، ممکن است شروع شیمی درمانی تا رسیدن پلاکت ها به حدنصاب به تعویق بی افتد.

انجام یک آزمایش خون منظم در طول دوره درمانی مهم است تا اطمینان حاصل شود که عملکرد خون و کبد تا حد ممکن سالم بماند و بر اثربخشی درمان نظارت داشته باشد.

تعیین میزان دارو در شیمی درمانی

بیشتر افراد شیمی درمانی را در یک شرایط بیمارستانی دریافت می کنند، اما گاهی اوقات شما می توانید آن را در خانه انجام دهید. با این حال، برای بررسی سلامتی و نحوه واکنش به درمان، باید به طور منظم به بیمارستان مراجعه کنند.

راه های استفاده از شیمی درمانی شامل موارد زیر است:

• بصورت موضعی، روی پوست
• به صورت تزریق یا تزریق داخل وریدی
• از طریق دهان، به صورت قرص، مایع یا کپسول

شما باید دقیقاً همانطور که پزشک تجویز می کند، دوز دارو را مصرف کنید. در صورت فراموش کردن دوز در زمان مناسب، باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

بعضی اوقات، شما ممکن است به دوز مداوم نیاز داشته باشید. یعنی شما ممکن است مجبور به استفاده پمپ باشید که دارو را به آرامی برای چند هفته یا ماه وارد بدن کند.

عوارض شیمی درمانی

شیمی درمانی بسته به نوع و میزان درمان، می تواند عوارض جانبی از خفیف تا شدید ایجاد کند.

طیف گسترده ای از اثرات منفی می تواند رخ دهد، از جمله:

حالت تهوع و استفراغ

• حالت تهوع و استفراغ عوارض جانبی معمولی است.
• پزشکان ممکن است داروهای ضد میکروبی را برای کاهش علائم تجویز کنند.
• مصرف مکمل های زنجبیل ممکن است به افزایش اثربخشی آنتی بیوتیک ها کمک کند.

مو، ناخن و پوست

• شیمی درمانی می تواند به ریزش مو منجر شود.
• پوشیدن کلاه مخصوص می تواند پوست سر را در حین درمان شیمی درمانی خنک نگه دارد، که ممکن است به جلوگیری یا کاهش ریزش مو کمک کند. حتی امکان دارد در طول درمان، ناخن ها پوسته پوسته و شکننده شوند.

خستگی

• از انجام کارهای غیرضروری جلوگیری کنید.
• برای کاهش خستگی، سعی کنید، استراحت کنید.
• در صورتی که دچار خستگی شدید هستید باید با پزشک خود صحبت کنید، زیرا خستگی می تواند نشانه کم خونی باشد.

اختلال شنوایی

• سموم موجود در بعضی از انواع شیمی درمانی می توانند روی سیستم عصبی تأثیر بگذارند و منجر به وز وز گوش یا زنگ در گوش، کم شنوایی موقت یا دائم و  مشکلات تعادل شود.
• باید هرگونه تغییر شنوایی را به پزشک گزارش دهید.

عفونت

• شیمی درمانی می تواند باعث شود تعداد گلبول های سفید، که به محافظت بدن در برابر عفونت کمک می کند، کاهش پیدا کند و منجر به تضعیف سیستم ایمنی و خطر بیشتر عفونت می شود.

شما باید اقدامات احتیاطی را انجام دهید تا خطر ابتلا به عفونت کاهش یابد.

• اقدامات شامل مرتب شستن دست ها، تمیز نگه داشتن هرگونه زخم می باشد و اگر مشکوک به عفونت هستید، تحت اولیه قرار بگیرد.
• پزشک ممکن است آنتی بیوتیک ها را برای کمک به کاهش خطر تجویز کند.

مشکلات خون ریزی

• شیمی درمانی می تواند تعداد پلاکت ها را کاهش دهد و لخته شدن خون را مختل کند.

شما ممکن است کبودی بدن، خون ریزی بیشتر از حد معمول از یک برش کوچک و  خون ریزی مکرر یا خون ریزی لثه را تجربه کنید. اگر تعداد پلاکت خیلی کم شود، ممکن است به انتقال خون نیاز داشته باشید.

کم خونی

• گلبول های قرمز خون اکسیژن را به تمام بافت های بدن منتقل می کند.
• شیمی درمانی می تواند باعث کاهش سطح گلبول های قرمز شود و منجر به کم خونی می شود.
• علائم شامل خستگی، تنگی نفس و تپش قلب می باشد.
• مصرف آهن اضافی ممکن است به بدن کمک کند که سلول های قرمز خون بیشتری داشته باشد.
• شما می توانید آهن بیشتری از رژیم غذایی خود مصرف کنید.

منابع غذایی خوب شامل موارد زیر است:

• لوبیا
• آجیل
• گوشت
• آلو، کشمش و زردآلو
• سبزیجات برگ سبز تیره

موکوزیت

• التهاب غشای مخاطی می تواند بر هر بخشی از دستگاه گوارش، از دهان تا مقعد تأثیر بگذارد. موکوزیت بر دهان تأثیر می گذارد. معمولاً 7-10 روز پس از شروع درمان ظاهر می شود.
• علائم، که بسته به دوز دارو می تواند متفاوت باشد، می تواند غذا خوردن یا صحبت کردن را دردناک کند.
• شما شاید احساس سوزش در دهان و یا بر روی لب خود کنید.
• اگر خون ریزی رخ دهد، ممکن است به معنای آن باشد که در معرض خطر عفونت هستید.
• علائم به طور معمول چند هفته پس از پایان درمان از بین می رود.
• پزشک ممکن است برای کمک به پیشگیری یا درمان آن، دارو تجویز کند.

کاهش اشتها

شیمی درمانی، سرطان یا هر دو می توانند بر نحوه پردازش مواد مغذی بدن تأثیر بگذارند، که می تواند منجر به از دست دادن اشتها و کاهش وزن شود. اما معمولاً بعد از درمان اشتها مجدداً بازیابی می شود.

نکاتی برای رفع کاهش اشتها عبارتند از:

• خوردن وعده های غذایی کوچکتر و بیشتر
• مصرف نوشیدنی های غنی از مواد مغذی بوسیله نی برای کمک به حفظ مایعات و جذب مواد مغذی

بارداری و باروری

شیمی درمانی غالبا باعث ازدست رفتن علاقه به رابطه جنسی می شود، اما معمولاً بعد از درمان برمی گردد.

باروری

برخی از انواع شیمی درمانی می تواند باعث کاهش باروری در مردان و زنان شود که اغلب، اما نه همیشه، پس از پایان درمان برمی گردد. با این حال، اگر مایل به فرزندآوری در آینده هستید ممکن است پزشک منجمد کردن اسپرم را برای استفاده های بعدی توصیه کند.

بارداری

کاملاً مشخص نیست که چگونه انواع مختلف شیمی درمانی ممکن است روی جنین در حال رشد تأثیر بگذارد. اگر یک زن در دوران بارداری به ای شیوه درمانی نیاز داشته باشد، پزشک ممکن است توصیه کند بعد از اولین هفته های 12 تا 14 هفته صبر کند زیرا زمانی است که اندام جنین به سرعت در حال پیشرفت است. در صورت ضرورت پزشک، شیمی درمانی بعد از سه ماهه اول شروع می شود.

زنی که باردار است، آخرین دوره شیمی درمانی را حدود 8 هفته قبل از تاریخ زایمان دریافت می کند تا هرگونه خطر ابتلا به عفونت در مادر و نوزاد را در طول زمان تولد کاهش دهد.

از آنجا که شیمی درمانی می تواند عوارض جانبی نامطلوبی داشته باشد، بهتر است در حین درمان از باردار شدن خودداری کنید. یا در صورت بارداری فرد باید سریعا به پزشک خود اطلاع دهد.

مشکلات روده

• شیمی درمانی همچنین می تواند منجر به اسهال یا یبوست شود.
• علائم اغلب چند روز پس از شروع درمان شروع می شود.

مشکلات شناختی و سلامت روان

• حداکثر 75٪ از افراد با توجه، تفکر و حافظه کوتاه مدت هنگام شیمی درمانی مشکلاتی را گزارش می کنند.
•  حدود 35٪ از افراد، مشکلات شناختی ممکن است ماه ها یا سال ها پس از درمان ادامه یابد.
• برخی افراد نوسانات خلقی و افسردگی را تجربه می کنند.

پیش آگهی شیمی درمانی

چشم انداز شخصی که شیمی درمانی می کند به نوع، مرحله و محل سرطان و سلامت کلی بستگی دارد.

در بعضی موارد، می تواند به بهبودی کامل دست یابد.

با این وجود شما ممکن است عوارض جانبی داشته باشید و ممکن است در طول درمان نیاز به تنظیم شیوه زندگی یا روال کاری خود داشته باشید. عوارض معمولاً پس از پایان درمان برطرف می شوند.

منابع:

https://www.medicalnewstoday.com/articles/158401.php

https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/treatment-types/chemotherapy/how-is-chemotherapy-used-to-treat-cancer.html

[advisers limit=5 skill=”89 66″]