فشار خون کلیوی چیست؟

فشار خون کلیوی اصطلاحی است که برای توصیف فشار خون بالا ناشی از باریک شدن شریان هایی است که خون را به کلیه ها می رساند. این وضعیتی است که نشان دهنده پیشرفت قابل توجه بیماری مزمن کلیوی و نیاز به درمان فوری برای حفظ عملکرد کلیه ها است. این مقاله نگاهی به علائم و علل فشار خون کلیوی و همچنین آزمایش‌های مورد استفاده برای تشخیص این عارضه بیماری پیشرفته کلیوی (کلیه) دارد. همچنین درمان هایی را بررسی می کند که می توانند پیشرفت CKD را کاهش دهند. بیماری مزمن کلیوی (CKD) یک بیماری کلیوی پایدار است که سرعت فیلتر کردن ضایعات و مایعات را در کلیه ها کاهش می دهد.

با توجه به مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، بیماری مزمن کلیه از هر 7 بزرگسال 1 نفر در ایالات متحده را تحت تاثیر قرار می دهد. 4 افزایش در میزان بیماری مزمن کلیه در دهه های اخیر به پیری جمعیت همراه با افزایش نرخ چاقی، دیابت و فشار خون بالا نسبت داده شده است.

CKD و فشار خون بالا یک ترکیب کشنده را ایجاد می کنند. تحقیقات نشان می دهد که 85 تا 95 درصد از افراد مبتلا به CKD خفیف تا متوسط، فشار خون بالینی دارند. فشار خون بالا نه تنها پیشرفت CKD را تسریع می کند، بلکه دومین علت اصلی بیماری کلیوی در مرحله نهایی است (که در آن دیالیز یا پیوند کلیه برای زنده ماندن فرد مورد نیاز است).

علل فشار خون کلیه

فشار خون کلیوی،  به عنوان فشار خون عروقی نیز شناخته می شود، که یکی از رایج ترین اشکال فشار خون ثانویه است. بر خلاف فشار خون اولیه که در غیاب سایر بیماری های زمینه ای رخ می دهد، فشار خون ثانویه فشار خون بالا ناشی از بیماری های دیگری است.

فشار خون کلیوی زمانی ایجاد می‌شود که باریک شدن شریان‌هایی که به کلیه‌ها کار می‌کنند (که به آن تنگی شریان کلیوی گفته می‌شود) یکی از عملکردهای اصلی کلیه‌ها، یعنی تنظیم فشار خون را تغییر می‌دهد. وقتی اکثر مردم به کلیه ها فکر می کنند، آنها را به عنوان سیستم تصفیه بدن در نظر می گیرند.

اما، کلیه ها نیز مسئول حفظ سطح مایعات هستند و با این کار به تنظیم فشار خون کمک می کنند. هنگامی که تنگی شریان کلیوی رخ می دهد، کلیه ها به کاهش جریان خون واکنش نشان می دهند، گویی بدن در حال کم آبی است و هورمونی به نام رنین ترشح می کند.که باعث افزایش سطح سدیم می شود.

این امر باعث می شود آب در بدن حفظ شود که به نوبه خود باعث افزایش فشار خون می شود. تنگی شریان کلیوی بیشتر در اثر تصلب شرایین ایجاد می شود، سخت شدن و باریک شدن شریان ها به دلیل تجمع پلاک. به ندرت به دلیل اختلالی به نام دیسپلازی فیبروماسکولار ایجاد می شود که در آن رگ های خونی در سراسر بدن فیبری و پیچ خورده می شوند.

عوامل خطر برای فشار خون کلیه

بر اساس یک بررسی در سال 2019 از کلینیک مایو، فشار خون عروقی بین 1٪ تا 5٪ از کل موارد فشار خون بالا در جمعیت عمومی ایالات متحده را تشکیل می دهد. این عارضه بیشتر در افراد مبتلا به تنگی قابل توجه شریان کلیوی (بیش از 60 درصد انسداد) دیده می شود.

فشار خون کلیوی معمولاً افراد بالای 65 سال را تحت تأثیر قرار می دهد، اگرچه ممکن است در افراد در هر سنی رخ دهد. حدود 90٪ موارد ناشی از تصلب شرایین است، در حالی که 9٪ با دیسپلازی فیبروماسکولار مرتبط است. عوامل خطر بسته به علت زمینه ای متفاوت است.

در آترواسکلروز، عوامل خطر مشابه همه بیماری های قلبی است:

• چاقی
• دیابت
• کلسترول بالا
• فشار خون بالا
• سیگار کشیدن
• عدم تحرک بدنی
• یک رژیم غذایی با چربی اشباع بالا

با دیسپلازی فیبروماسکولار، زنان بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار می گیرند. برخلاف آترواسکلروز، اکثر موارد بعد از 50 سالگی تشخیص داده می شوند. به نظر می رسد سیگار کشیدن شدت بیماری را افزایش می دهد. تصور می شود که ژنتیک نیز در این امر نقش داشته باشد.

علائم و نشانه های فشار خون کلیوی

پرفشاری خون کلیوی اغلب تا زمانی که علائم بیماری در آزمایش های معمول پزشکی شناسایی نشود، مورد توجه قرار نمی گیرد. در برخی موارد، این وضعیت ممکن است تنها زمانی مشکوک باشد که فرد مبتلا به فشار خون بالا به داروهای ضد فشار خون پاسخ ندهد.

با پیشرفت فشار خون کلیوی و کاهش قابل توجه جریان خون به کلیه ها، علائم آشکارتر دیگری ممکن است ایجاد شود، از جمله:

• ضعف
• گیجی
• سردرد
• تنگی نفس
• حالت تهوع
• خون در ادرار
• خونریزی بینی
• خستگی مزمن
• درد قفسه سینه
• ضربان قلب نامنظم
• تاری دید یا دوبینی
• صدای زنگ در گوش
• کاهش خروجی ادرار
• چشم های دائمی پف کرده
• احتباس مایعات در پاها و پاها

با این حال، بیشتر موارد فشار خون کلیوی بدون علامت (بدون علائم) تا زمانی که شرایط به خوبی پیشرفته شود، خواهد بود. بر اساس CDC، حدود 90 درصد از 37 میلیون نفری که در ایالات متحده با بیماری مزمن کلیوی زندگی می کنند، به طور کامل از وضعیت خود بی اطلاع هستند.

عوارض فشار خون کلیه

در صورت عدم درمان، فشار خون کلیه می تواند چندین اندام را تحت تاثیر قرار دهد. فشار خون بالا به طور مداوم می تواند فشار بی مورد روی رگ های خونی وارد کند و باعث پارگی یا برآمدگی آنها شود. همچنین باعث ایجاد تغییراتی در اندام‌ها شود که می‌تواند منجر به از کار افتادن یا عملکرد ضعیف آنها شود.

عوارض احتمالی فشار خون کلیه عبارتند از:

• ادم ریوی. تجمع مایع در ریه ها
• هیپرتروفی بطن چپ. ضخیم شدن دیواره اتاق پمپاژ اصلی قلب
• آنوریسم. برآمدگی در رگ خونی ناشی از ضعف در دیواره رگ خونی
• انفارکتوس میوکارد. همچنین به عنوان حمله قلبی شناخته می شود.
• سکته مغزی. از جمله سکته مغزی هموراژیک ناشی از پارگی رگ خونی در مغز
• نارسایی احتقانی قلب. وضعیتی جدی که در آن قلب آنطور که باید خون را پمپاژ نمی کند
• نارسایی کلیه. آخرین مرحله CKD که در آن کلیه ها کار نمی کنند و برای زنده ماندن شما نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه است.
• رتینوپاتی. تغییر در بینایی به دلیل پارگی رگ های خونی که از شبکیه (بخشی از چشم که نور را حس می کند) حمایت می کنند.

تشخیص فشار خون کلیوی

فشار خون کلیوی را می توان با ترکیبی از معاینه فیزیکی، آزمایشات آزمایشگاهی و بررسی سابقه پزشکی تشخیص داد. بر اساس یافته‌ها، ممکن است آزمایش‌های دیگری برای مشخص کردن علت زمینه‌ای تجویز شود.

معاینه بدنی

افراد مبتلا به CKD خفیف تا متوسط ​​اغلب بدون علامت هستند. با این حال، اگر بیماری پیشرفته باشد، فرد ممکن است علائم کاشکسی را نشان دهد(از بین رفتن)، ادم اطراف چشم (تورم اطراف چشم) و ادم محیطی (تورم ساق پا، مچ پا و پا). همچنین ممکن است خستگی، تنگی نفس با فعالیت طبیعی، کاهش برون ده ادرار را گزارش کنند.

این معاینه همچنین شامل یک گوشی پزشکی برای گوش دادن به صداهای شکمی، به نام بروت است، که در اثر انسداد یا آشفته جریان خون ایجاد می شوند. در افراد مبتلا به تنگی شریان کلیوی، هنگامی که گوشی پزشکی روی کلیه ها قرار می گیرد، اغلب صدای زوزه شنیده می شود.

تست های آزمایشگاهی

آزمایش خون و ادرار می تواند شواهدی از فشار خون بالا ارائه دهد. این موارد معمولاً عبارتند از:

• تست آلبومین. آزمایش خونی که میزان پروتئینی به نام آلبومین را اندازه گیری می کند که می تواند در هنگام اختلال در عملکرد کلیه ها تجمع پیدا کند.
• نیتروژن اوره خون (BUN). آزمایش خونی که میزان آمونیاک حاوی نیتروژن را اندازه گیری می کند که می تواند در هنگام کار نکردن کلیه ها نیز جمع شود.
• آزمایشات کراتینین. آزمایش‌های خون و ادرار که هر دو میزان ماده زائدی به نام کراتینین را که معمولاً از طریق ادرار از بدن دفع می‌شود، اندازه‌گیری می‌کنند.
• تخمین نرخ فیلتراسیون گلومرولی (eGFR). محاسبه میزان مؤثر بودن فیلترهای کلیه بر اساس سطح کراتینین در خون
• پانل لیپید. مجموعه ای از آزمایشات خون که میزان و درصد کلسترول و تری گلیسیرید را در جریان خون
• آنالیز ادرار. آنالیز جامعی که ناهنجاری‌های ادرار، از جمله وجود خون و سطوح بالای پروتئین را بررسی می‌کند.

تست های تصویربرداری

تست های تصویربرداری برای تشخیص و مشخص کردن تنگی شریان کلیوی در افراد مبتلا به CKD استفاده می شود. انواع ابزارهای مورد استفاده ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سونوگرافی دوبلکس. دستگاهی غیر تهاجمی که می‌تواند شریان‌های کلیوی را با استفاده از امواج صوتی منعکس شده تجسم کند.
• توموگرافی کامپیوتری (CT). فناوری ای که تصاویر پرتو ایکس مقطعی از شریان های کلیوی را ایجاد می کند، معمولاً با کمک رنگ کنتراست تزریق شده به ورید.
• آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA). یک ابزار تصویربرداری که با رنگ کنتراست نیز استفاده می‌شود و رگ‌های خونی کلیه‌ها را با استفاده از امواج مغناطیسی و رادیویی قدرتمند تجسم می‌کند.
• آرتریوگرافی کلیه. نوعی از اشعه ایکس که در آن رنگ کنتراست مستقیماً به شریان کلیوی تزریق می شود تا نواحی انسداد را شناسایی کند.

درمان بیماری مزمن کلیه فشار خون بالا

درمان فشار خون کلیوی می تواند بر اساس شدت تنگی شریان کلیوی و سایر عوامل متفاوت باشد. این ممکن است شامل تغییرات سبک زندگی، داروهایی برای کاهش فشار خون و روش های تخصصی باشد که جریان خون را به کلیه ها بهبود می بخشد. اگر فشار خون کلیوی درمان نشود، می تواند پیشرفت CKD را تسریع کند و منجر به بیماری کلیوی در مرحله نهایی شود.

تغییرات سبک زندگی

اگر فشار خون کلیوی تشخیص داده شود، تغییر سبک زندگی به تنهایی برای کاهش سرعت پیشرفت بیماری کافی نخواهد بود. با این حال، آنها می توانند برخی از عوامل خطر را که به فشار خون بالا و CKD کمک می کنند، اصلاح یا حذف کنند. از جمله برخی از تغییرات سبک زندگی که می تواند به طور قابل توجهی نتایج را در افراد مبتلا به فشار خون کلیوی بهبود بخشد، عبارتند از :

• ترک سیگار
• ورزش کردن
• کاهش مصرف نمک
• محدود کردن مصرف الکل
• دستیابی و حفظ وزن ایده آل
• خوردن یک رژیم غذایی سالم و کم چرب (شامل محدودیت مناسب در پروتئین)

داروهای فشار خون کلیوی

کالج قلب و عروق آمریکا (ACC) و انجمن قلب آمریکا (AHA) داروهای ضد فشار خون را به عنوان خط اول درمان فشار خون کلیوی توصیه می کنند. این داروها به روش های مختلف فشار خون را پایین می آورند و به جلوگیری از تجمع بیشتر پلاک در شریان ها کمک می کنند.

ACC/AHA دو داروی زیر را به عنوان داروهای ترجیحی و خط اول طبقه بندی می کند:

• مهارکننده های ACE. دسته ای از داروهای خوراکی که با مسدود کردن آنزیمی به نام آنژیوتانسین II فشار خون را کاهش می دهند.
• مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs). دسته ای از داروهای خوراکی که از اتصال آنژیوتانسین II به گیرنده های قلب، عروق خونی و کلیه ها جلوگیری می کنند.
• سایر گزینه‌های دارویی که می‌توانند به کاهش فشار خون در افراد مبتلا به فشار خون کلیوی کمک کنند شامل مسدودکننده‌های کانال کلسیم ، دیورتیک‌های تیازیدی (“قرص‌های آب”)، مسدودکننده‌های بتا و درالزین ( هیدرالازین )می باشند.

مقابله با بیماری مزمن کلیه فشار خون بالا

اگر فشار خون بالا در شما تشخیص داده شده است، کارهایی وجود دارد که می توانید برای مقابله بهتر با درمان انجام دهید. این شامل مراجعه منظم به متخصص نفرولوژی برای نظارت بر عملکرد کلیه و اطمینان از اینکه سایر بیماری های مزمن پزشکی شما به درستی مدیریت می شوند، می شود.

در اینجا چند راه دیگر برای بهبود رفاه و کیفیت زندگی در صورت ابتلا به فشار خون کلیوی آورده شده است:

معنی آزمایش خون معمولی خود را بیاموزید.

این به شما این امکان را می دهد تا تصمیمات آگاهانه ای در مورد سلامت خود بگیرید و درک کنید که برای بهبود نتایج خود باید چه تغییراتی در سبک زندگی انجام دهید. مطالعات نشان داده اند که سواد سلامت تاثیر مثبتی بر پیامدهای سلامتی افراد مبتلا به بیماری کلیوی دارد.

دیابت خود را مدیریت کنید.

حدود 1 نفر از هر 3 نفر مبتلا به تنگی شریان کلیوی دیابت دارند. دیابت، به نوبه خود، با ترویج تشکیل پلاک، بیماری کلیوی را پیچیده می کند. اگر برای کنترل دیابت خود تلاش می کنید، با یک متخصص در مورد راه های بهبود یا تنظیم درمان دیابت خود صحبت کنید.

استرس را کاهش دهید.

استرس مزمن ارتباط نزدیکی با فشار خون بالا دارد. یافتن راه هایی برای کاهش استرس می تواند اثرات داروهای ضد فشار خونی که مصرف می کنید را افزایش دهد. استراتژی‌ها شامل ورزش روتین، تمرین درمان‌های ذهن و بدن مانند یوگا یا مدیتیشن، و پیوستن به یک گروه حمایتی برای تعامل با افراد مبتلا به CKD است.

سخن آخر

فشار خون کلیوی فشار خون بالا ناشی از آسیب به کلیه ها است. این وضعیتی است که می تواند در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی زمانی رخ دهد که شریان هایی که به کلیه ها سرویس می دهند باریک و سفت می شوند (که به آن تنگی شریان کلیوی گفته می شود). آترواسکلروز شایع ترین علت این بیماری است.

فشار خون کلیه افراد بالای 65 سال را تحت تاثیر قرار می دهد، به ویژه آنهایی که سیگار می کشند یا اضافه وزن دارند. ممکن است در مراحل اولیه علائم کمی وجود داشته باشد. اما، با کاهش تدریجی جریان خون به کلیه ها، مجموعه ای از علائم از حالت تهوع و خروجی ادرار کم تا سردرگمی و ضربان قلب نامنظم می تواند ایجاد شود.

فشار خون کلیوی را می توان با معاینه فیزیکی، آزمایش خون و ادرار، مطالعات تصویربرداری و بررسی سابقه پزشکی تشخیص داد. خط اول درمان داروهای ضد فشار خون مانند مهارکننده‌های ACE و مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs) است. برای کسانی که علیرغم مصرف داروها وضعیتشان در حال پیشرفت است، ممکن است روش های تخصصی مانند آنژیوپلاستی با بالون یا جراحی بای پس شریان کلیوی توصیه شود.