تنگی کاروتید

تنگی کاروتید باریک شدن شریان های کاروتید است. آنها دو شریان اصلی هستند که خون غنی از اکسیژن را از قلب به مغز می برند. این وضعیت همچنین بیماری شریان کاروتید نامیده می شود، تنگی کاروتید به دلیل تجمع پلاک (آترواسکلروز) در داخل دیواره شریان ایجاد می شود که جریان خون را به مغز کاهش می دهد. هدف از درمان، کاهش خطر سکته مغزی با کنترل یا از بین بردن تجمع پلاک و جلوگیری از لخته شدن خون است.

برای درک تنگی کاروتید، درک سیستم گردش خون سر و گردن مفید است. شریان کاروتید از آئورت در قفسه سینه به عنوان کاروتید مشترک شروع می شود. از طریق گردن به سمت سر می رود. دستان خود را در دو طرف گردن خود قرار دهید تا نبض خود را در شریان های کاروتید احساس کنید. در نزدیکی حنجره، کاروتید مشترک به شریان های کاروتید خارجی و داخلی تقسیم می شود. شریان های کاروتید خارجی خون را به صورت و پوست سر می رسانند. شریان های کاروتید داخلی خون را به مغز می رسانند. شایع ترین محل تجمع پلاک آترواسکلروتیک، دو شاخه شدن کاروتید است، جایی که کاروتید مشترک به شریان های کاروتید داخلی و خارجی تقسیم می شود.

چرا تنگی کاروتید خطر سکته مغزی را افزایش می دهد؟

تنگی کاروتید باریک شدن پیشرونده شریان های کاروتید در فرآیندی به نام آترواسکلروز است. شریان های سالم، عادی و انعطاف پذیر و دارای دیواره های داخلی صاف هستند. با افزایش سن، فشار خون بالا و آسیب های کوچک به دیواره رگ های خونی می تواند باعث ایجاد پلاک شود. پلاک یک ماده چسبنده است که از چربی، کلسترول، کلسیم و سایر مواد فیبری ساخته شده است.

با گذشت زمان، رسوب پلاک در داخل دیواره داخلی شریان می تواند توده بزرگی را تشکیل دهد که لومن، قطر داخلی شریان را باریک می کند. آترواسکلروز همچنین باعث سفت شدن شریان ها می شود، فرآیندی که اغلب به عنوان “سخت شدن شریان ها” شناخته می شود.

سطح نامنظم دیواره شریان می تواند باعث تشکیل لخته شود که رگ را مسدود می کند یا می شکند، به سمت پایین حرکت می کند و یک رگ کوچکتر را مسدود می کند.

سه راه وجود دارد که تنگی کاروتید خطر سکته را افزایش می دهد:

• رسوبات پلاک می توانند بزرگتر و بزرگتر شوند و شریان را به شدت باریک کرده و جریان خون به مغز را کاهش دهند. پلاک در نهایت می تواند به طور کامل شریان را مسدود کند.
• رسوبات پلاک می توانند دیواره شریان را تغییر شکل دهند و باعث تشکیل لخته های خونی شده و جریان خون به مغز را مسدود کنند.
• رسوبات پلاک می توانند پاره شده و جدا شوند و به پایین دست رفته و در یک سرخرگ کوچکتر مستقر شوند و جریان خون به مغز را مسدود کنند.

علائم تنگ شدن شریان کاروتید چیست؟

اکثر افراد مبتلا به تنگی کاروتید تا زمانی که شریان به شدت تنگ یا لخته ایجاد شود، هیچ علامتی ندارند. به احتمال زیاد علائم برای اولین بار با یک سکته کوچک ظاهر می شوند که به عنوان حمله ایسکمیک گذرا (TIA) نیز شناخته می شود. TIA زمانی ایجاد می شود که جریان خون به مغز به طور موقت قطع شده و سپس دوباره بازسازی می شود. علائم معمولاً چند دقیقه طول می کشد و سپس به طور کامل برطرف می شود و فرد به حالت عادی باز می گردد. TIA ها را نباید نادیده گرفت.

آنها هشداری هستند مبنی بر اینکه ممکن است یک سکته مغزی ایسکمیک و آسیب دائمی مغز در راه باشد. علائم TIA یا سکته ایسکمیک می تواند شامل ضعف یا بی حسی در بازو یا پا، مشکل در صحبت کردن، افتادگی صورت، مشکلات بینایی، یا فلج شدن یک طرف بدن باشد. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان دچار این علائم شدید، باید فورا با مراکز درمانی تماس بگیرید.

چه عواملی باعث تنگ شدن کاروتید می شوند؟

آترواسکلروز عامل اصلی بیماری شریان کاروتید است. ممکن است در اوایل بزرگسالی شروع شود، اما معمولاً دهه ها طول می کشد تا علائم ایجاد شود. برخی از افراد در طول سی سالگی، برخی دیگر در دهه پنجاه یا شصت، آترواسکلروز به سرعت در حال پیشرفت هستند.

آترواسکلروز با آسیب به دیواره داخلی شریان ناشی از فشار خون بالا، دیابت، سیگار کشیدن و کلسترول بالا – به ویژه کلسترول بد یا لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) شروع می شود. سایر عوامل خطر شامل چاقی، بیماری عروق کرونر، سابقه خانوادگی تنگی کاروتید و سن بالا هستند.

به ندرت، آنوریسم کاروتید و دیسپلازی فیبروماسکولار می توانند باعث تنگی کاروتید شوند. در افرادی که بیماری قلبی دارند، خطر ابتلا به تنگی کاروتید را افزایش می دهند. به طور معمول، شریان های کاروتید چند سال دیرتر از شریان های کرونری آسیب می بینند.

افراد مسن بیشتر به تنگی کاروتید مبتلا می شوند. قبل از 75 سالگی، مردان بیشتر از زنان در معرض خطر هستند. افرادی که کلسترول بالا دارند، فشار خون بالا دارند و سیگار می کشند، هشت برابر بیشتر از افرادی که این عوامل خطر را ندارند، در معرض ابتلا به آترواسکلروز هستند. سالانه بیش از 500000 سکته جدید در ایالات متحده رخ می دهد که تنگی کاروتید باعث 20 تا 30 درصد آنها می شود.

چگونه تنگی کاروتید تشخیص داده می شود؟

پزشک شما تا حد امکان در مورد علائم، مشکلات پزشکی فعلی و قبلی، داروهای فعلی و سابقه خانوادگی شما اطلاعات خواهد گرفت. او یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد. پزشک ممکن است با گوشی پزشکی به شریان کاروتید گوش دهد تا صدایی به نام “بروت” را تشخیص دهد.

کبودی ممکن است نشانه ای از جریان خون آشفته ناشی از تصلب شرایین باشد. یک یا چند آزمایش تشخیصی برای تشخیص تنگی شریان های کاروتید انجام می شود. تنگی کاروتید با سونوگرافی داپلر گردن، سی تی آنژیوگرافی (CTA) گردن، آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA) یا آنژیوگرافی مغزی تشخیص داده می شود.

تصویربرداری همچنین می تواند شواهدی از سکته های کوچک متعدد را نشان دهد. اگر آزمایشات نشان دهنده کاهش جریان خون در یک یا هر دو شریان کاروتید باشد، پزشکان می توانند تنگی کاروتید را تشخیص دهند. ممکن است برای مشاوره جراحی به یک جراح مغز و اعصاب ارجاع داده شوید.

آزمایشات تشخیصی

• سونوگرافی داپلر یک آزمایش غیر تهاجمی است که از امواج صوتی برای ارزیابی جریان خون در رگ استفاده می کند. پروب اولتراسوند روی گردن و روی شریان های کاروتید قرار می گیرد. این آزمایش نشان می دهد که چه مقدار خون در شریان جریان دارد و شریان تا چه میزان انسداد دارد. (یعنی 100٪، 80٪، 70٪ و غیره).
• توموگرافی کامپیوتری آنژیوگرافی، و یا آنژیوگرام CT، یک اشعه ایکس غیر تهاجمی فراهم می کند که تصاویر دقیق از ساختار آناتومیک در مغز است. این شامل تزریق ماده حاجب به جریان خون است تا بتوان عروق مغز را دید. این نوع آزمایش بهترین تصاویر را از رگ های خونی (از طریق آنژیوگرافی) و بافت های نرم (از طریق CT) ارائه می دهد. پزشکان را قادر می سازد تا شریان را بررسی و تعیین کنند که چقدر انسداد دارد.
• آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA) گردن مشابه سی تی آنژیوگرافی است. رنگ کنتراست از طریق یک IV تزریق می شود تا رگ های خونی در گردن را روشن کند.
• آنژیوگرافی مغزی یک آزمایش کم تهاجمی است که با استفاده از اشعه ایکس و ماده حاجب از طریق یک کاتتر در کشاله ران به شریان ها تزریق می شود. پزشکان را قادر می سازد تا تمام شریان های مغز را تجسم کنند.

چه درمان هایی برای رفع تنگی کاروتید در دسترس هستند؟

هدف از درمان کاهش خطر سکته مغزی است. گزینه های درمانی با توجه به شدت انسداد شریان و اینکه آیا علائمی شبیه سکته مغزی را دارید یا خیر متفاوت است.

داروها

افرادی که هیچ علامتی ندارند یا دارای تنگی کاروتید با درجه پایین کمتر از 50٪ هستند معمولاً با داروها درمان می شوند. افرادی که دارای شرایط پزشکی هستند که خطر جراحی را افزایش می دهد نیز احتمالاً با دارو درمان می شوند. داروها عبارتند از:

• داروهای ضد پلاکت (آسپرین، تیکلوپیدین، کلوپیدوگرل) خون را رقیق می‌کنند و از لخته شدن در شریان‌های باریک جلوگیری می‌کنند که باعث می‌شود خون راحت‌تر از آن عبور کند.
• استاتین های کاهش دهنده کلسترول به کاهش تشکیل پلاک در آترواسکلروز کمک می کنند. استاتین ها می توانند کلسترول «بد» LDL را به طور متوسط 25 تا 30 درصد در صورت ترکیب با رژیم غذایی کم چرب و کم کلسترول کاهش دهند.
• داروهای ضد فشار خون به کنترل و تنظیم فشار خون کمک می کنند. از آنجایی که فشار خون بالا خطر اصلی سکته مغزی است، غربالگری منظم فشار خون توصیه می شود.

عمل جراحي

درمان جراحی به طور کلی برای بیمارانی تجویز می شود که یک یا چند TIA یا سکته مغزی داشتند و دارای درجه متوسط تا بالا تنگی کاروتید هستند. هدف از جراحی پیشگیری از سکته مغزی با برداشتن یا کاهش تجمع پلاک و بزرگ کردن مجرای شریان برای جریان خون بیشتر به مغز است.

اندارترکتومی کاروتید

اندارترکتومی کاروتید یک جراحی باز برای برداشتن پلاک است. یک برش پوستی در گردن ایجاد می شود و شریان کاروتید قرار دارد. گیره های موقت در سراسر شریان در بالا و پایین ناحیه تنگی قرار می گیرند تا جریان خون متوقف شود. در این مدت، شریان کاروتید در سمت دیگر گردن جریان خون را به مغز می رساند. جراح برشی در شریان در ناحیه انسداد ایجاد می کند. تجمع پلاک جدا و برداشته می شود. سپس شریان با بخیه های ریز پانسمان می شود و گیره ها برداشته می شود تا جریان خون به مغز جریان یابد.

اندارترکتومی کاروتید معمولاً برای بیمارانی که علائم (سکته مغزی یا TIA) داشته اند و انسداد بیش از 50٪ دارند اندیکاسیون دارد. همچنین برای بیمارانی که هیچ علامتی ندارند و انسداد بیش از 60 درصد دارند توصیه می شود. در میان بیماران با انسداد متوسط 50 تا 69 درصد، جراحی خطر سکته مغزی را تا 6.5 درصد در یک دوره پنج ساله کاهش می دهد. در بین بیمارانی که انسداد شدید بیش از 70 درصد دارند، خطر سکته مغزی 80 درصد کاهش می یابد. مزایای اندارترکتومی برای بیمارانی که تنگی آنها 50 درصد یا کمتر است بر خطرات جراحی برتری ندارد.

آنژیوپلاستی کاروتید / استنت گذاری

آنژیوپلاستی کاروتید / استنت گذاری یک روش اندوواسکولار کم تهاجمی است که پلاک را فشرده می کند و مجرای شریان را گشاد می کند. در طی آنژیوگرافی در مجموعه رادیولوژی انجام می شود. یک کاتتر انعطاف پذیر در شریان فمورال در کشاله ران قرار داده می شود. از طریق جریان خون از قلب عبور می کند و به شریان کاروتید هدایت می شود. سپس، یک کاتتر کوچک با یک بالون بادی در نوک آن در سراسر پلاک قرار می گیرد. بالون باز می شود تا شریان گشاد شود و پلاک روی دیواره شریان فشرده شود. سپس بادکنک تخلیه شده و خارج می شود. در نهایت، یک لوله توری خود منبسط شونده به نام استنت روی پلاک قرار می گیرد و شریان را باز نگه می دارد.

بای پس شریان کاروتید

بای پس شریان کاروتید یک جراحی است که جریان خون را در اطراف ناحیه مسدود شده با پلاک تغییر مسیر می دهد. طول شریان یا ورید از جای دیگری در بدن برداشت می شود، معمولاً سیاهرگ صافن در ساق پا یا شریان اولنار یا رادیال در بازو. پیوند عروق در بالا و زیر انسداد متصل می شود تا جریان خون از طریق پیوند مجدداً (بای پس) شود. بای پس معمولا فقط زمانی استفاده می شود که کاروتید 100% مسدود شده باشد (انسداد کاروتید).

بهبودی و پیشگیری از تنگی شریان های کاروتید

بسته به عوامل خطر، پزشک ممکن است از شما بخواهد که سیگار را ترک کنید، مصرف زیاد الکل را محدود کنید، کنترل قند خون خود را به خوبی حفظ کنید (اگر دیابت دارید)، کلسترول خود را به طور منظم چک کنید و داروهای تجویز شده را مصرف کنید.

یادآوری این نکته مهم است که تنگی کاروتید یک بیماری پیشرونده است. اگر تنگی کاروتید درمان نشود، میزان سکته مغزی 13 درصد در سال در افراد دارای علائم و 2.2 درصد در سال در افراد بدون علائم است. علائم هشدار دهنده اولیه را نادیده نگیرید!

پس از آندارترکتومی کاروتید، تنگی مجدد می تواند در کمتر از دو سال رخ دهد و معمولاً علامتی نیست. این پلاک های رشد مجدد را می توان با آنژیوپلاستی و استنت گذاری درمان کرد. پلاک ها ممکن است با گذشت زمان پسرفت کنند و مداخله برای تنگی بیش از 80 درصد محفوظ است. پس از دو سال، تنگی مجدد بیشتر با پیشرفت بیماری آترواسکلروتیک مرتبط است. به طور کلی، جراحی مجدد یا استنت گذاری برای تنگی مجدد علامت دار یا تنگی بیش از 80 درصد توصیه می شود.