آسیب رباط صلیبی قدامی در حقیقت بروز آسیب دیدگی یا پارگی رباط صلیبی قدامی یکی از مهم ترین رباط های قرار گرفته در زانوی پا است. آسیب رباط صلیبی قدامی یکی از آسیب های بسیار رایجی است که معمولاً در حین ورزش هایی مثل فوتبال، بسکتبال و اسکی رو تپه یا حرکت های ناگهانی مثل پریدن، تغییر مسیر و فرود آمدن روی زمین اتفاق می افتد. بسیاری از افراد هنگام بروز آسیب رباط صلیبی قدامی در زانو متوجه صدای ترکیدن خواهند شد. بعد از بروز عارضه نیز ممکن است زانو متورم شده یا احساس کنید که نمی توانید وزن خود را روی پای خود بیاندازید.
بسته به شدت آسیب رباط صلیبی قدامی (ACL)، درمان ممکن است شامل تمرینات، استراحت و توانبخشی باشد. این اقدامات به فرد کمک می کند تا بتواند قدرت خود بعد از بروز پارگی را بازیابی کرده و به وضعیت قبلی خود قبل از بروز آسیب دیدگی باز گردد. تمرینات مناسب می تواند تا حد زیادی احتمال بروز آسیب دیدگی رباط صلیبی قدامی زانو را به حداقل برساند.
علت آسیب رباط صلیبی قدامی
رباط ها در حقیقت نوارهای قدرتمند بافتی هستند که استخوان ها را به یکدیگر متصل می کنند. رباط صلیبی قدامی نیز یکی از دو رباطی است که از میانه زانو عبور کرده و استخوان ران (فمور) را به استخوان ساق پا (تیبیا) متصل می کند. صدمات ناشی از آسیب رباط صلیبی قدامی اغلب در طول انجام فعالیت های ورزشی و بدنسازی که باعث وارد شدن فشار به زانو می شوند به وجود می آید.
این فعالیت ها معمولاً شامل موارد زیر می شود:
- فرود ناگهانی بعد از پریدن
- توقف ناگهانی در حین حرکت
- فشار بیش از حد بر روی پای کاشته شده
- کند کردن تمرین به صورت ناگهانی و تغییر مسیر در حین حرکت
- ضربه مستقیم به زانو یا برخورد با جسم مثل برخورد در حین انجام ورزش فوتبال
معمولاً در صورتی که بافت رباط به صورت نسبی یا کامل دچار پارگی شده باشد، فرد دچار آسبی دیدگی رباط خواهد شد.
عوامل خطر آسیب رباط صلیبی قدامی (ACL)
چندین عامل وجود دارد که خطر ابتلا به ACL را افزایش می دهد. از این بین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ورزش روی چمن مصنوعی
- پوشیدن کفش های نامناسب برای ورزش
- استفاده از تجهیزات ورزشی که تنظیم شده باشند.
- جنسیت. خانم ها به دلیل تفاوت در آناتومی، قدرت عضلات و تأثیرات هورمونی بیشتر از مردان در معرض ابتلا به آسیب رباط صلیبی قدامی پا قرار خواهند داشت.
- نوع ورزش. نوع ورزش انتخابی و شرکت در تمرینات مختلف می تواند تأثیر متفاوتی در احتمال بروز این آسیب دیدگی داشته باشد. به عنوان مثال ورزش هایی مثل ژیمناستیک، فوتبال، بسکتبال و اسکی احتمال بروز آسیب رباط صلیبی قدامی را افزایش خواهد داد.
علائم آسیب رباط صلیبی قدامی
علائم بروز آسیب ACL معمولاً شامل موارد زیر می شود:
- تورم سریع
- شنیدن صدای ترکیدن چیزی در زانو
- درد شدید و عدم توانایی در ادامه حرکت
- از دست دادن قسمتی از محدوده حرکتی
- مشکل در تحمل وزن بر روی پا آسیب دیده
موارد ضرورت در مراجعه به پزشک
در صورت بروز آسیب دیدگی زانو یا علائم نشان دهنده آسیب رباط صلیبی قدامی بهتر است سریعاً به پزشک مراجعه کنید. ساختار زانو بسیار پیچیده بوده و از استخوان ها، رباط ها، تاندون ها و دیگر بافت ها تشکیل شده به همین خاطر تشخیص عارضه به وجود آمده کار خود فرد نخواهد بود. به خاطر داشته باشید تشخیص به موقع و شروع درمان با توجه به شدت آسیب دیدگی اهمیت بسیار زیادی در موفقیت آمیز بودن درمان خواهد داشت.
عوارض آسیب رباط صلیبی قدامی
افرادی که دچار این حالت می شوند بیش از دیگران در معرض ابتلا به آرتروز زانو قرار خواهند داشت. حتی ممکن است بعد از انجام عمل جراحی درمان رباط صلیبی قدامی نیز فرد دچار آرتروز شود. عوامل متعددی مثل شدت آسیب دیدگی زانو، آسیب دیدگی های قبلی زانو و شدت فعالیت بعد از درمان از جمله موارد است که می تواند بر روی احتمال بروز آرتروز تأثیر گذار باشد.
پیشگیری آسیب رباط صلیبی قدامی
تمرین مناسب و ورزش احتمال بروز آسیب دیدگی رباط صلیبی قدامی (ACL) را به حداقل ممکن خواهد رساند. یک فیزیوتراپ، مربی ورزش، پزشک ورزشی می تواند وضعیت ورزش و درستی حرکات ورزشی فرد را مورد بررسی قرار داده و احتمال بروز هر گونه آسیب دیدگی در حین ورزش را به حداقل برساند.
اقدامات مناسب برای کاهش احتمال بروز آسیب دیدگی رباط صلیبی قدامی عبارتند از:
- آموزش بهبود تکنیک هنگام انجام حرکات محوری و توقف ناگهانی
- تمریناتی برای تقویت هسته بدن از جمله باسن ، لگن و قسمت پایین تنه
- تمرین و ورزش با تأکید بر تکنیک مناسب و موقعیت درست زانو هنگام پرش و فرود بعد از پرش
- انجام تمریناتی که ماهیچه های پا به خصوص عضله همسترینگ را تقویت می کنند. این تمرینات باعث می شود تا در مورد تعادل کلی بین عضلات پا اطمینان حاصل شود.
آموزش تمرینات قدرتی پا، لگن و هسته بدن همراه با تمریناتی برای بهبود پرش و تکنیک های فرود آمدن پس از پرش می تواند احتمال بروز آسیب دیدگی رباط صلیبی قدامی در زنان ورزش کار را تا حد زیادی کاهش دهد.
کفش مناسب برای پیشگیری از آسیب ACL
پوشیدن کفش مناسب با توجه به ورزش اهمیت بسیار زیادی در بروز این آسیب دیدگی خواهد داشت. همچنین اگر اهل انجام ورزش اسکی هستید، تنظیم بودن گیره های اسکی اهمیت بسیار زیادی در احتمال کاهش آسیب دیدگی بعد از زمین خوردن خواهد داشت. بهتر است در این مورد با مربی اسکی مشورت کنید. همچنین بهتر است در حین ورزش برای کاهش احتمال آسیب به زانو از زانو بند مناسب استفاده کنید.
تشخیص آسیب رباط صلیبی قدامی
در حین معاینه بدنی، پزشک زانوی فرد مراجعه کننده را از نظر میزان تورم و درد با زانوی سالم مقایسه خواهد کرد. همچنین ممکن است برای ارزیابی دامنه حرکت و عملکرد کلی مفصل از شما درخواست کند تا حرکات خاصی را در داخل مطب انجام دهید. اغلب برای تشخیص تنها نمی توان به معاینه بدنی فرد اکتفا کرد به همین خاطر برای بررسی علت دقیق و شدت آسیب دیدگی، پزشک ممکن است آزمایشات مختلفی را توصیه کند.
این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر شود:
- تصویر برداری اشعه ایکس. برای تشخیص شکستگی استخوان، نیاز به تصویر برداری با اشعه ایکس خواهد بود. اما دقت داشته باشید که این شیوه تصویر برداری بافت های نرم مثل رباط ها و تاندون ها را نشان نخواهد داد.
- تصویر برداری ام آر آی. در این شیوه تصویر برداری از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی برای عکس گرفتن از بافت های سخت و نرم بدن استفاده می شود. ام آر آی می تواند با دقت بالا میزان آسیب دیدگی رباط صلیبی قدامی، علائم آسیب سایر بافت های زانو از جمله غضروف را نشان دهد.
- سونوگرافی. با استفاده از امواج صوتی سونوگرافی صدمات وارد شده به رباط ها، تاندون ها و عضلات زانو مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
درمان آسیب رباط صلیبی قدامی
پزشک ممکن است در ابتدای شروع آسیب دیدگی رباط صلیبی قدامی، انجام اقدامات مراقبتی زیر را توصیه کند:
- استراحت. پرهیز از انجام فعالیت هایی که باعث بروز درد آرنج و شدت گرفتن علائم آن می شود.
- مسکن ها. بهتر است از مسکن های بدون نیاز به نسخه مثل ایبوپروفن و ناپروکسن استفاده کنید.
- یخ. استفاده از یخ سه یا 4 بار در روز آن هم به مدت 15 دقیقه می تواند به کاهش علائم این عارضه کمک کند.
- تکنیک. اگر باید همیشه یک سری حرکت تکراری را برای کار یا ورزش خود انجام دهید، بهتر است تکنیک صحیح انجام دادن و کاهش فشار بر روی تاندون ها را یاد بگیرید تا از بروز مجدد این عارضه تا حد قابل توجهی جلوگیری کنید.
توانبخشی آسیب رباط صلیبی قدامی
درمان پزشکی برای آسیب ACL معمولاً با چند هفته انجام تمرینات توانبخشی شروع خواهد شد. در این جلسات درمانی یک متخصص فیزیوتراپی به شما آموزش می دهد تا از چه ورزش هایی برای بازیابی توان قبلی خود بعد از بروز آسیب دیدگی استفاده کنید. همچنین ممکن است از شما بخواهد تا برای مدتی از عصا یا زانو بند استفاده کنید تا در طول مدت درمان فشار کمتری به زانوهای شما وارد شود. هدف از توانبخشی در این مرحله کاهش درد و تورم، بازیابی محدوده حرکتی زانو و تقویت عضلات اطراف زانو است. این مرحله از فیزیوتراپی و توانبخشی معمولاً در درمان افراد نیمه فعال مؤثر واقع شده و می تواند باعث کاهش فشار بر روی زانوها شود.
عمل جراحی
پزشک ممکن است در موارد زیر عمل جراحی را برای درمان آسیب رباط صلیبی قدامی توصیه خواهد کرد:
- در صورتی که بیش از یک رباط یا منیسک در زانو آسیب دیده باشد.
- آسیب دیدگی باعث شده تا زانوی شما در حین انجام فعالیت های روزانه خشک شود.
- در صورتی که ورزشکار هستید و می خواهید تمرینات خود را پس از درمان از سر بگیرید.
در حین بازسازی رباط صلیبی قدامی، جراحی رباط آسیب دیده را برداشته و آن را با قسمتی از تاندون – بافت مشابه به رباط که عضله را به استخون متصل می کند- جایگزین خواهد کرد. این بافت جایگزین گرافت نامیده می شود. همچنین جراح ممکن است در روند درمانی از یک تکه تاندون گرفته شده از قسمت های دیگر زانو یا تاندون اهدا شده استفاده کند. بعد از انجام عمل جراحی نیز مجدداً نیاز به جلسات بیشتر توانبخشی خواهید داشت. بازسازی موفقیت آمیز آسیب رباط صلیبی قدامی معمولاً با تمرینات منظم توانبخشی میسر بوده و می توان استقامت و عملکرد زانو را به وضعیت قبل از بروز آسیب دیدگی بازگرداند.
هیچ چارچوب زمانی مشخصی برای بازگشت فرد آسیب دیده به ورزش وجود نخواهد داشت. مطالعات اخیر نیز نشان داده است که حدود یک سوم از ورزشکاران آسیب دیده بعد از درمان دچار پارگی دیگری در همان زانو یا زانوی دیگر خود پس از مدت دو سال خواهند شد. ریکاوری طولانی مدت می تواند احتمال بروز مجدد آسیب دیدگی را به حداقل ممکن برساند.
به طور کلی، ممکن است بعد از درمان آسیب دیدگی ACL، یک یا چند سال طول بکشد تا فرد بتواند با خیال راحت به ورزش و تمرینات خود ادامه دهد. در طول مدت زمان توانبخشی پزشکان و فیزیوتراپ ها از آزمایش های مختلفی برای سنجش پایداری، قدرت و عملکرد زانوی آسیب دیده استفاده خواهند کرد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
درد و ناتوانی همراه شده با آسیب دیدگی رباط صلیبی قدامی زانو احتمالاً باعث می شود تا فرد هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کند تا تحت درمان قرار گیرد. البته همه این گونه نبوده و ممکن است برای تشخیص اولیه به پزشک عمومی یا خانوادگی خود مراجعه کنند. پزشک نیز بعد از تشخیص با توجه به شدت آسیب دیدگی، ممکن است فرد را به پزشک متخصص ورزش درمانی یا متخصص جراحی زانو و مفصل (جراح ارتوپدی) ارجاع دهد.
از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. در نتیجه بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کرده و از این زمان کوتاه نهایت استفاده را ببرید.
بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:
- لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید. همه نشانه های مربوط و غیر مربوط به بیماری خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
- اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید. بهتر است استرس ها و تغییرات اخیری که در زندگی تان افتاده است را یادداشت کنید.
- لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. نام تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید را همراه با میزان مصرف خود یادداشت کنید.
- دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقاتت به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد، کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.
- سؤالات خود را یادداشت کنید. تمامی سؤالات مربوط و غیر مربوطی که به ذهنتان رسیده و قصد پرسیدن آن ها از پزشک را دارید را یادداشت کرده و همراه خود به مطب ببرید.
سوالات بیمار از پزشک
برای آمادگی پیش از ملاقات می توانید سؤالات زیر را آماده کرده و همراه خود به مطب ببرید:
- چه زمانی آسیب دیدگی به وجود آمد؟
- بعد از بروز آسیب ناحیه آسیب دیده دچار تورم شد؟
- آیا قبلاً نیز زانوی شما دچار آسیب دیدگی شده بود؟
- علائم این عارضه ناگهانی ظاهر شده یا دائمی است؟
- در لحظه بروز آسیب دیدگی مشغول انجام چه کاری بودید؟
- آیا در حین بروز آسیب، متوجه صدایی شبیه ترکیدن یا شکستن شدید؟
- آیا انجام حرکت خاصی باعث بهتر شدن یا شدت گرفتن علائم این آسیب دیدگی می شود؟
- آیا زانوی شما در حین حرکت دادن زانو قفل شده یا مشکلی در حین راه رفتن داشته اید؟
- آیا احساس می کنید که در انداختن وزن خود بر روی پا آسیب دیده با مشکل روبرو هستید؟
خلاصه
آسیب ACL در حقیقت بروز آسیب دیدگی یا پارگی رباط صلیبی قدامی یکی از مهم ترین رباط های قرار گرفته در زانوی پا است. صدمات ناشی از آسیب رباط صلیبی قدامی اغلب در طول انجام فعالیت های ورزشی و بدنسازی که باعث وارد شدن فشار به زانو می شوند به وجود می آید. در صورت بروز آسیب دیدگی زانو یا علائم نشان دهنده آسیب رباط صلیبی قدامی بهتر است سریعاً به پزشک مراجعه کنید. بسته به شدت آسیب رباط صلیبی قدامی (ACL)، درمان ممکن است شامل تمرینات، استراحت و توانبخشی باشد.
