اکثر بیماری ها و عارضه هایی که برای چشم به وجود می آید خطرناک نبوده و بیشتر آزار دهنده هستند. نوعی از آلرژی چشمی به نام vernal keratoconjunctivitis ممکن است باعث به وجود آمدن زخم بر روی قرنیه و ایجاد مشکلاتی برای بینایی فرد شود. آب ریزش از چشم ها و خارش معمولاً نشان دهنده آلرژی چشمی هستند. استفاده از آنتی هیستامین ضد احتقان های موضعی برای رفع قرمزی، پف و خارش چشم مفید و ایمن است. حتی می توان از آن ها برای درمان این مشکلات چشمی استفاده کرد.
- استفاده از استروئید های موضعی باید با احتیاط و تحت نظر پزشک صورت پذیرد.
- اگر در مورد وضعیت یا شرایط پیش آمده برای چشم هایتان شک دارید بهتر است هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید.
آلرژی شدید چشمی علائمی به دنبال دارد که بسیار ناراحت کننده است. یکی از رایج ترین دلایل مراجعه فرد به پزشک متخصص چشم پزشکی یا متخصص آلرژی است. گاهی اوقات، آلرژی های چشمی ممکن است حتی باعث آسیب به چشم می شود. حتی قدرت بینایی فرد را به خطر بیندازد.
ساختار بیرونی چشم
حساسیت های چشمی اساساً ملتحمه (conjunctiva) چشم را که غشای مخاطی است که سطح سفید حدقه چشم را می پوشاند را درگیر می کند.
ملتحمه
- ملتحمه ساختار سد مانندی است که در معرض محیط و بسیاری از آلرژن های مختلف سرگردان در هوا قرار دارد.
- رگ های خونی در این قسمت نسبت به شش ها بسیار بیشتر بوده و در بر گیرنده سلول هایی است که هیستامین ترشح می کنند.
غدد لاکریمال
- غدد لاکریمال (اشکی) دقیقاً در بخش بالایی و بیرونی چشم قرار گرفته اند.
- این غدد مسئول تولید بخش آبکی اشک بوده و به مرطوب نگه داشتن چشم و شستشوی محرک ها از روی سطح چشم کمک زیادی می کنند.
- اشک چشم فقط حاوی آب نبوده و حاوی مواد دفاعی ای مثل ایمیوگلوبین ها (آنتی بادی ها)، لنفوسیت ها (گلبول های سفید تخصصی) و آنزیم ها نیز هست.
قرنیه
- قرنیه یک غلاف شفاف است که در جلوی عدسی چشم قرار گرفته است.
- قرنیه هیچگونه عروق خونی ای نداشته و نقش بسیار کمی در مراقبت و حفظ ایمنی چشم ها دارد.
زمانی که شما چشمان خود را باز می کنید، بخش ملتحمه چشم مستقیماً در معرض محیط قرار می گیرد. هیچ فیلتر تصفیه کننده یا دفاعی ای در برابر محیط ندارند. در نتیجه به طور کلی چشم ها هدف های به نسبت آسان تری برای آلرژی های محیطی محسوب می شوند.
شیوع آلرژی چشم
- حدود 20% از جمعیت دچار علائم آلرژی هستند.
- حدود نیمی از مردم دنیا دچار بیماری حساسیت چشمی هستند.
- معمولاً علائم و نشانه های حساسیت چشمی قبل از سن 30 سالگی خود را نشان خواهند داد.
- افرادی که سابقه ابتلا به رینیتیت آلژیک و درماتیت آتوپیک داشته یا یکی از اعضای خانواده یا بستگان درجه یک شان دچار آلرژی بوده اند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به آلرژی و بیماری های چشمی قرار دارند.
- به وجود آمدن علائم آلرژی چشمی تقریباً مشابه هم هستند. یعنی همانطور که فرد دچار علائم آلرژی در بینی خود می شود، چشم نیز به همین صورت بوده و علائم مشابهی از خود بروز می دهد. آلرژن ها باعث می شوند تا آنتی بادی IgE بسیاری از سلول های داخل ملتحمه را بپوشاند. در صورتی که این سلول ها مجدداً در معرض همان آلرژن قرار بگیرند، شروع به ترشح هیستامین و دیگر واسطه ها خواهند کرد. نتیجه این ترشح هیستامین در بدن، بروز خارش، سوزش و آّب ریزش از بینی، قرمزی چشم ها و ملتهب شدن چشم ها است. گاهی اوقات حتی ممکن است پلک ها نیز متورم شده و تا نزدیک بسته شدن چشم ها نیز پیش بروند.
- در برخی از موارد، conjunctiva به علت وجود مایعات ملتهب شده و حالت برآمده پیدا می کند.
معمولاً در نتیجه بروز حساسیت چشمی هر دو چشم درگیر شده و تنها در بعضی از موارد فقط یک چشم فرد درگیر خواهد شد. آن هم در صورتی است که فرد بر اثر مالش یکی از چشم ها در معرض آلرژن قرار گرفته و بلافاصله سلول ها شروع به ترشح هیستامین کنند.
علت آلرژی چشمی
آلرژی های چشمی معمولاً همراه با دیگر بیماری های آلرژی زا مثل تب یونجه (allergic rhinitis) و اگزما (درماتیت) بروز پیدا می کند. علت اصلی بروز حساسیت های چشمی همانند آلرژی های دیگر مثل آسم و تب یونجه بوده و تفاوت زیادی با آن ها ندارد. استفاده از داروهای خاص یا بعضی از لوازم های آرایشی ممکن است نقش بسیار مهمی در بروز آلرژی های چشمی داشته باشد. اغلب اوقات واکنش های چشم نسبت به محرک ها و دیگر بیماری های چشمی (به عنوان مثال عفونت هایی مثل چشم صورتی) با حساسیت چشمی اشتباه گرفته می شوند.
هر گونه محرکی فرقی ندارد که محیطی، عفونی یا در نتیجه عوامل انسانی باشد. در هر صورتی ممکن است باعث بروز علائم حساسیت چشمی در فرد شود.
علائم آلرژی چشمی
علائم رایج به وجود آمده در نتیجه آلرژی های چشمی شامل التهاب ملتحمه چشم می شود که در نتیجه واکنش چشم به آلرژن ها است. التهاب باعث بزرگ تر شدن رگ ها خونی در ملتحمه (congestion) شده و ظاهر چشم ها قرمز رنگ خواهد شد. البته علائم حساسیت چشمی یکسان نخواهد بود. حتی ممکن است در سطوح مختلفی از خفیف تا شدید بروز پیدا کند. گاهی اوقات منجر به خروج ترشحات از چشم شود.
خروج ترشحات چشم
زمانی که ترشحات داخل چشم زیاد شد، چشم شروع به تخلیه آن ها می کند. مایع تخلیه شده از چشم ممکن است شفاف و آبکی همانند اشک بوده یا در صورت ابتلای فرد به عفونت، ضخیم و کدر باشد. علت های متعددی برای خروج مایعات از چشم وجود دارد و ممکن است یک واکنش حساسیتی یا حتی عفونت باشد. زیرا واکنش های آلرژیک نیز می تواند به طور همزمان باعث خارش چشم و آب ریزش چشم ها شود. همچنین آلرژی و عفونت هر دو می توانند باعث قرمزی و تغییر رنگ چشم شوند.
معمولاً تخلیه مایعات از چشم ممکن است با علائم زیر نیز همراه باشد:
گاهی اوقات فرد ممکن است در نتیجه عفونت، دچار فوتوبیا (حساسیت به نور) شود. ناگفته نماند که تخلیه آب و مایعات اضافی چشم مورد خطرناکی نبوده و معمولاً به راحتی قابل درمان است.
انواع آلرژی چشمی
ورم ملتحمه آلرژیک (allergic conjunctivitis)
ورم ملتحمه آلرژیک که به آن allergic rhinoconjunctivitis نیز گفته می شود یکی از شایع ترین اختلالات حساسیتی چشمی است. این عارضه معمولاً فصلی بوده و همراه با تب یونجه بروز پیدا می کند. علت اصلی بروز این نوع حساسیت چشمی، قرار گرفته در معرض گرده ها است. البته آلرژن های داخل محیط های بسته مثل گرد و خاک ها، کپک ها و قارچ ها و حیوانات خانگی مثل سگ و گربه ها نیز می توانند باعث بروز این عارضه چشمی شوند. عوارض شایع در نتیجه ابتلا به این عارضه شامل خارش، قرمزی، آب ریزش چشم، سوزش و متورم شدن پلک ها می شود. علت اصلی بروز این علائم نیز ترشح هیستامین در بدن فرد است.
درمان مناسب برای این عارضه استفاده از قطره های آنتی هیستامین، ضد احتقان ها و داروهای تثبیت کننده سلولی جدید است. استروئید های موضعی نیز در صورت تجویز پزشک متخصص می تواند مورد استفاده قرار بگیرد. البته باید دقت داشت که مصرف چنین داروهایی عوارض خاص خود را به همراه خواهد داشت. به طور کلی استفاده از داروهای آنتی هیستامین خوراکی تأثیر زیادی بر روی عارضه ورم ملتحمه آلرژیک ندارد. ولی غالباً از آن ها برای درمان این بیماری نیز استفاده می شود.
مالیدن چشم های تحریک شده یکی از واکنش های طبیعی هر فردی است. در هر صورت باید بدانید که معمولاً این مالیدن باعث بدتر شدن واکنش آلرژیک فرد می شود. حتی باعث ترشح بیشتر واسطه هایی مثل هیستامین ها خواهد شد. به هیچ وجه در مواجهه با حساسیت های چشمی، چشم های خود را دستکاری نکنید.
ورم ملتحمه با درماتیت آتوپیک
این عارضه چشمی را با نام atopic keratoconjunctivitis نیز می شناسند که باعث تغییرات شدید در چشم به خصوص افراد جوان می شود. atopic keratoconjunctivitis باعث التهاب ملتحمه و قرنیه هر دو چشم می شود. «کراتو» به معنی قرنیه است. احتمال ابتلا به این نوع ورم ملتحمه در مردان 3 برابر بیشتر از زنان بوده و ممکن است در اواخر دوره نوجوانی برای فرد اتفاق بیافتد. احتمال بروز این عارضه چشمی در مردان 30 تا 50 ساله بسیار بیشتر از دیگران است. احتمال ابتلای افرادی که در دوران کودکی و نوزادی شان به درماتیت آتوپیک، مبتلا شده اند بسیار بیشتر از دیگران است. این عارضه چشمی خودش را با قرمزی چشم و پلک ها نشان داده و مقدار زیادی ترشحات از چشم ها خارج می شود.
گاهی اوقات نیز ممکن است پوست پلک ها نیز پوسته پوسته شود. در مواردی که این بیماری چشمی شدید باشد، چشم فرد نسبت به نور حساس شده و پلک چشم تا حد قابل توجهی ضخیم تر از قبل می شود. در صورتی که این بیماری به خوبی کنترل نشده و تحت درمان قرار نگیرد، ممکن است در نتیجه دستکاری یا مالیدن باعث بروز زخم دائمی بر روی قرنیه چشم فرد شود. این خراش ها و زخم ها بینایی فرد را به خطر خواهد انداخت.
محرک های بروز عارضه atopic keratoconjunctivitis بسیار شبیه درماتیت آتوپیک است. بهتر است مراقبت مصرف غذاهای آلرژی زایی مثل تخم مرغ، بادام زمینی، شیر، گندم یا ماهی باشید. آلرژن های معلق در هوا مثل گرد و خاک و حیوانات خانگی مثل گربه و سگ نیز می تواند باعث بروز این حساسیت چشمی شود. در نتیجه بهتر است مراقب این عوامل بوده و آن ها را دائماً تحت کنترل و ارزیابی قرار دهید.
درمان درماتیت آتوپیک
هترین شیوه برای درمان ورم ملتحمه آلرژیک استفاده از آنتی هیستامین ها (مثل موارد استفاده شده برای درمان درماتیت آتوپیک) است. آنتی هیستامین های موضعی، و مصرف موقت استروئید های خوراکی می تواند به کاهش خارش و علائم کمک کند. در مواردی که ناحیه مورد نظر دچار عفونت شده باشد، علائم شدید تر شده و آنتی بیوتیک ها نیز می توانند به کنترل خارش کمک کنند.
عارضه atopic keratoconjunctivitis ممکن است منجر به آب مروارید شده و 10% احتمال ابتلای فرد را افزایش دهد. همچنین در بعضی از موارد نادر، ممکن است فرد به کلی بینایی خود را از دست بدهد.
کراتوکنژ نکتیویت بهاره (vernal keratoconjunctivitis)
عارضه کراتوکنژ نکتیویت بهاره یکی از وضعیت هایی است که بیشتر پیش از بلوغ یا در سنین نوجوانی در پسران رخ می دهد. نسبت ابتلای مردان به این بیماری حساسیت چشمی، 3 برابر بیشتر از زنان است. عارضه کراتوکنژ نکتیویت بیشتر در اواخر بهار اتفاق افتاده و در مناطق خشک، بادخیر و گرم شایع است. در اثر ابتلا به این بیماری چشم ها دچار خارش شدید، حساسیت به نور خورشید می شود.حتی فرد احساس می کند که پلک هایش دچار حالت افتادگی شده اند. معمولا چشم ها در نتیجه ابتلا به این عارضه از خود ترشحاتی تخلیه خواهند کرد.
درمان نامناسب عارضه کراتوکنژ نکتیویت بهاره می تواند باعث بروز مشکل دائمی در بینایی فرد شود. بهترین و مؤثرترین شیوه درمان این عارضه استفاده کوتاه مدت از استروئید های موضعی با دوز کم است. آنتی هیستامین های موضعی و پایدار کننده های سلولی- mast نیز می تواند در بهبود این بیماری نقش مؤثری داشته باشد. برای پیشگیری از ابتلا به عارضه کراتوکنژ نکتیویت بهاره نیز بهتر است از عینک های پوشیده استفاده کرد. تا در انتهای فصل بهار چشم ها در برابر گرد و خاک و باد ایمن بمانند.
کونژنکتیویت با پاپی های غول آسا وابسته به لنزهای تماسی
این عارضه چشمی به علت ویژگی های رایج خود، پاپی های بزرگ یا برآمدگی ها بر روی conjunctiva در زیر پلک بالایی به این نام شناخته می شود. این برآمدگی ها احتمال زیاد در نتیجه تماس با شیء خارجی ای مثل لنز های تماسی بوده است. لنزهای تماسی هیچ تفاوتی نمی کند که سخت یا نرم باشد، در هر دو صورت می تواند یکی از علل به وجود آمدن این عارضه چشمی بوده و با آن همراه باشد. واکنش نیز ارتباط مستقیم با تجمع پروتئین بر روی سطح لنز تماسی دارد. در نتیجه این عارضه چشمی واکنش آلرژیکی نسبت به قرار گرفتن در برابر لنزهای تماسی، پروتئین جمع شده بر روی لنز تماسی یا مواد نگهدارنده موجود در مایع لنزهای تماسی است. قرمزی و خارش علائمی است که با ابتلای فرد به این عارضه به وجود میاید. گاهی اوقات ترشحاتی از چشم را به دنبال خواهد داشت.
البته حساسیت نسبت به لنزهای تماسی بیشتر در بین افرادی که از لنز های تماسی سخت استفاده می کنند شایع است. افرادی که از لنزهای یکبار مصرف یا یک هفته ای استفاده می کنند احتمال بروز عارضه چشمی کونژنکتیویت با پاپی های غول آسا وابسته به لنزهای تماسی به حداقل می رسد. یکی دیگر از عواملی که می تواند احتمال بروز حساسیت چشمی کونژنکتویت با پاپی های غول آسا را افزایش دهد، خوابیدن با این لنزهای تماسی است.
درمان کونژنکتیویت
مؤثرترین شیوه برای درمان این عارضه استفاده نکردن از لنزهای تماسی است. البته می توان در بعضی از موارد با کاهش دادن استفاده از لنزهای تماسی و تمیز کردن مکرر آن ها تا حد زیادی از بروز مجدد اینگونه حساسیت های چشمی پیشگیری کرد. بروز پاپی های غول آسا بر روی conjunctiva که از ویژگی های GPC است ممکن است با وجود تمامی مراقبت های چشمی تا چندین ماه به قوت خود باقی بماند. نکته بسیار مهم این است که فرد در حین درمان دارویی چند ماهه نباید به هیچ وجه از لنزهای تماسی استفاده کند.
حساسیت لنزهای تماسی
حساسیت تماسی پلکی یا حساسیت لنزهای تماسی نوعی درماتیت تماسی پلک ها است. این التهاب و حساسیت در نتیجه تماس پلک چشم ها با آلرژن های خاصی اتفاق می افتد. زنان ممکن است بیشتر از دیگران به این عارضه پلک چشمی دچار شده و در نتیجه واکنش نشان دادن نسبت به محصولات مراقبت از چشم و لوازم آرایشی به حساسیت پلکی دچار شوند. محرک های دیگر شامل کرم های بدون نیاز به نسخه (OTC) ای مثل نیومایسین/ باسیتراسین/ پولیمایسین شده و این داروها نیز اثری مثل محلول لنزهای تماسی خواهد داشت.
علائم حساسیت لنزهای تماسی
- علائم و نشانه های این عارضه مشابه بیماری راش پیچک سمی (poision ivy rash) می باشد.
- علائم و24 تا 48 ساعت بعد از قرار گرفتن در برابر محرک علائم خود را نشان خواهد داد.
- ممکن است در نتیجه ابتلا به این عارضه حساسیت زا conjunctiva چشم نیز قرمز شده و فرد دچار آّب ریزش چشم شود.
- در صورتی که پلک چشم فرد برای مدت زمان طولانی ای در معرض آلرژن ها قرار بگیرد، ممکن است پلک چشم به شدت ملتهب و ضخیم شود.
درمان حساسیت لنزهای تماسی
- بهترین و مؤثرترین شیوه درمان این عارضه دوری از محرک است.
- علاوه بر آن باید علت اصلی بروز آن شناسایی شده و لوازم آرایشی، محلول لنز یا محصولات مراقبتی چشمی که باعث بروز آن شده را به کلی کنار گذاشته و تعویض کرد. گاهی اوقات استفاده کوتاه مدت از کرم های موضعی کورتیکو استرئید به بهبود وضعیت پلک چشم کمک خواهد کرد.
همانند درماتیت آتوپیک بهتر است عفونت پوستی باکتریایی درمان شود. هرچه سریع تر از پیشروی آن جلوگیری شود.
تشخیص آلرژی چشمی
- اگر دچار خارش چشم شده اید و چشم های تان به رنگ قرمز روشن درآمده است، احتمال زیاد دچار آلرژی شده اید.
- اگر چشم هایتان دچار سوزش شده است، احتمالاً دچار خشکی چشم هستید.
- اگر مژه هایتان صبح ها دچار حالت چسبندگی شده است احتمالاً دچار ورم ملتحمه باکتریایی یا ویروسی شده اید.
تشخیص افتراقی حساسیت چشمی
در ادامه این قسمت به لیستی از علائم اشاره می کنیم که معمولاً با حساسیت چشمی به اشتباه گرفته می شوند:
خشکی چشم
- این وضعیت ناشی از کاهش تولید اشک در داخل چشم بوده و غالباً با آلرژی به اشتباه گرفته می شود.
- علائم اصلی آن معمولاً با سوزش، ناراحتی یا احساس وجود جسمی خارجی در چشم همراه است.
انسداد مجاری اشکی
- معمولاً این عارضه در نتیجه مسدود شدن مسیر اشکی که از چشم ها تا بینی ادامه دارد، به وجود می آید.
- این عارضه یشتر در افراد مسن اتفاق می افتد. در نتیجه این انسداد معمولاً فرد شاهد آب ریزش بینی بوده ولی هیچ خارشی در چشم هایش حس نخواهد کرد.
- در صورت بروز چنین موردی، نتیجه آزمایش آلرژی منفی خواهد بود.
ورم ملتحمه در نتیجه عفونت
- در عفونت باکتریایی، غالبا چشم ها به رنگ «قرمز روشن» درآمده و مژه ها به خصوص در صبح ها حالت به هم چسبیده پیدا خواهند کرد.
- در اغلب اوقات شاهد تخلیه ترشحات موکوزی «چرک چشم» بوده و چشم حالت قرمزی و براقی خواهد داشت که در نتیجه وجود اشک بر روی سطح چشم ها است. آدنو ویروس (Adneovirus) یکی از علت اصلی بروز ورم ملتحمه ویروسی است.
- ویروس هرپس مثل varicella که منجر به بیماری هایی مثل آبله مرغان و زونا می شود نیز می تواند چشم ها را تحت تأثیر خود قرار دهد. دقت داشته باشید که عفونت ویروس آدنو ویروس به شدت واگیر دار بوده و ممکن است از طریق تماس مستقیم مثل دست دادن یا شنا کردن در داخل آب استخر آلوده به افراد دیگر منتقل شود. در صورتی که تصور می کنید هر کدام از علائم بالا را داشته یا به این عارضه دچار شده اید، هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کرده و تحت درمان قرار بگیرد.
درمان آلرژی چشمی
بسیاری از افراد در صورت ابتلا به حساسیت های چشمی خودشان را با محصولات مراقبتی چشم بدون نیاز به نسخه درمان می کنند. درمان های خانگی نیز در اولین مرحله شامل شست و شوی چشم ها با آب می شود. نکته بسیار مهم برای شروع درمان حساسیت چشمی، پاک کردن آلرژن ها از سطح چشم است. برای پاک کردن آلرژن ها از سطح چشم بهترین حالت شست و شوی چشم با آب شیر یا محلول شستشو دهنده چشم است. در صورتی که با وجود شروع درمان درد چشم به قوت خود باقی بود و شاهد قرمزی یا خارج شدن مواد اضافه از چشم بودید بهتر است هرچه سریع تر به سراغ درمان های پزشکی بروید. زیرا در بعضی از موارد ممکن است بینایی فرد به خطر بیفتد. هرچه درمان به تعویق بی افتد، عوارض جبران ناپذیر تری در انتظار فرد باشد.
- مرطوب کردن منظم چشم ها با اشک های مصنوعی به پاک سازی آلرژن های جمع شده کمک کرده و از چسبیدن آن ها به ملتحمه چشم جلوگیری می کند.
- قطره های چشمی دیگر نیز می تواند جایگزین اشک شود. حتی به پاکسازی چشم کمک کند.
قطره های چشمی آنتی هیستامین
قطره های چشمی آنتی هیستامین به وسیله بلوکه کردن دریافت کننده های هیستامین در ملتحمه چشم به بهبود فرد کمک زیادی می کنند. در نتیجه هیستامین دیگر قدرت اتصال به ملتحمه را نداشته و اثرش را از دست می دهد. آنتی هیستامین ها در کاهش خارش بسیار مؤثر بوده ولی نمی توانند التهاب و قرمزی را کاهش دهند. تأثیر گذاری قطره های آنتی هیستامین بر روی التهاب و قرمزی چشم بسیار کم و اندک است.
آنتی هیستامین های نسبت به قرص های آنتی هیستامین سریع عمل می کند. حتی کمتر باعث خشکی چشم می شوند.
استفاده از آنتی هیستامین ها باعث سوزش و مور مور شدن خفیف چشم ها، سردرد و خواب آلودگی می شود. با وجود تمامی عوارض گفته شده باز هم درمان با آنتی هیستامین های قطره ای یکی از محبوب ترین شیوه های درمانی حساسیت های چشمی در دنیا است.
قطره های چشمی ضد احتقان
- قطره های چشمی ضد احتقان نیز به از بین بردن قرمزی چشم کمک زیادی می کند. اما تأثیری بر روی کاهش خارش چشم نخواهد داشت.
- مصرف این داروها باعث تنگ شدن عروق خونی بر روی ملتحمه می شود. نکته بسیار مهم این است که افراد مبتلا به گلوکوم زاویه بسته نباید از این دارو استفاده کنند. زیرا باعث افزایش فشار چشمی خواهد شد.
پیشگیری آلرژی چشمی
پیشگیری یکی از اساسی ترین شیوه هایی است که بر درمان آلرژی چشم ارجحیت دارد.
برای پیشگیری بهتر است:
- از قرار گرفتن در معرض آلرژن ها و ذرات معلق بپرهیزید.
- از مالیدن چشم ها خودداری کنید.
آخرین دیدگاه‌ها