التهاب عصب بینایی

التهاب عصب بینایی یا Optic neuritis هنگامی رخ می دهد که تورم (التهاب) به پوشش میلین عصب بینایی آسیب می رساند. عصب بینایی دسته ای از الیاف عصبی است که اطلاعات تصویری را از چشم شما به مغز شما منتقل می کند. علائم و نشانه های شایع ابتلا به التهاب عصب بینایی شامل احساس درد در هنگام حرکت چشم و افت موقت بینایی یکی از چشم ها است.

علاوه بر بیماری ام اس، التهاب عصب بینایی با بیماری های دیگری مثل عفونت یا بیماری های ایمنی مانند لوپوس نیز می تواند به وجود بیاید. به ندرت بیماری دیگری به نام سندروم دویک باعث التهاب عصب بینایی و نخاع می شود.

اکثر افرادی که تنها در برهه ای از زمان دچار بیماری التهاب عصب بینایی می شوند، سرانجام بدون نیاز به هیچ درمانی، مداوا یافته و بینایی شان به حالت قبل خواهد برگشت. گاهی اوقات مصرف داروهای استروئیدی نیز می تواند باعث بهبود بینایی بعد از ابتلا به التهاب عصب بینایی شود.

علت التهاب عصب بینایی

علت بروز این بیماری دقیقاً مشخص نیست اما گاهی اوقات سیستم ایمنی بدن به پوشش چربی به نام میلین که عصب بینایی فرد را پوشانده و از آن محافظت می کند حمله کرده و به آن آسیب می رساند. هنگامی که میلین آسیب دیده یا از بین برود، عصب بینایی دیگر نمی تواند پیام های خود را به مغز ارسال کرده و در نتیجه فرد دچار مشکلات بینایی خواهد شد.

معمولاً میلین به ارسال سریع امواج الکترونیکی از چشم به مغز کمک می کند. در نتیجه بروز التهاب عصب بینایی این روند را با مشکل روبرو کرده و در اثر این بیماری، بینایی فرد تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.

اغلب بیماری های خود ایمنی زیر با التهاب عصب بینایی همراه خواهد بود:

• مولتیپل اسکلروزیس MS

مولتیپل اسکلروزیس بیماری است که در آن سیستم خود ایمنی فرد به غلاف میلین که فیبرهای عصبی در مغز را پوشانده حمله می کند. در افراد مبتلا به التهاب عصب بینایی، خطر ابتلا به بیماری ام اس بعد از ابتلای فرد به التهاب عصب بینایی در طول زندگی، حدود 50 درصد افزایش خواهد یافت.

اگر تصویربرداری ام آر آی بعد از ابتلای فرد به التهاب عصب بینایی نیز نشان دهنده ضایعات مغزی باشد، احتمال ابتلای فرد به مولتیپل اسکلروز تا حد زیادی افزایش خواهد یافت.

• Neuromyelitis optica سندروم دویک

در این بیماری التهاب، روی عصب بینایی و نخاع فرد تأثیر خواهد گذاشت. علائم بروز سندرم دویک شباهت زیادی به علائم مولتیپل اسکلروز دارد، اما به خاطر داشته باشید که بیماری دویک به اندازه بیماری ام اس به عصب های مغزی فرد آسیب نمی رساند.

هنگامی که علائم التهاب عصب بینایی پیچیده تر باشد، علت های دیگر مرتبط با این بیماری از جمله موارد زیر باید در نظر گرفته شوند:

• عفونت ها

عفونت های باکتریایی از جمله بیماری لایم، تب خراش گربه، سفلیس یا ویروس هایی مانند سرخک، اوریون و تبخال می توانند باعث ایجاد بیماری شوند.

بیماری های دیگر

بیماری هایی مانند سارکوئیدوز، بیماری بهجت و لوپوس می توانند باعث بروز بیماری شوند.

مواد مخدر و سموم

برخی از داروها و سموم نیز با بروز بیماری التهاب عصب بینایی مرتبط هستند. به عنوان مثال اتامبوتول که برای درمان سل استفاده می شود و متانول که یک ماده مشترک در ضد یخ، رنگ ها و حلال ها است نیز می تواند منجر به بروز این بیماری شود.

عوامل خطر التهاب عصب بینایی

• سن، این بیماری اغلب افراد بالغ را در سنین 20 تا 40 سالگی درگیر خواهد کرد.
• جنسیت، احتمال بروز این بیماری در زنان بسیار بیشتر از مردان است.
• نژاد، التهاب عصب؛ اغلب در افراد سفید پوست اتفاق میفتد.
• جهش ژنتیکی، بروز بعضی از جهش های ژنتیکی ممکن است احتمال بروز این بیماری  یا ام اس را تا حد قابل توجهی افزایش دهد.

علائم التهاب عصب بینایی

التهاب عصب بینایی در بیشتر موارد فقط یکی از چشم ها را درگیر خواهد کرد. این علائم ممکن است شامل موارد زیر شود:

• درد

بیشتر افراد مبتلا به التهاب عصب بینایی به درد چشم دچار شده و با حرکت چشم این درد شدت می گیرد. گاهی اوقات فرد دردی در پشت چشم خود احساس خواهد کرد.

• از دست دادن بینایی یکی از چشم ها

بیشتر افراد مبتلا در کمترین شدت شاهد کاهش قدرت بینایی خود خواهند بود، اما میزان کاهش قدرت بینایی در مبتلایان ممکن است متفاوت بوده و در بعضی از موارد شدید باشد. این کاهش قدرت بینایی معمولاً در طی چند ساعت تا چند روز ادامه داشته و بعد از چند هفته تا چند ماه بهبود خواهد یافت. البته در بعضی از افراد مبتلا این از دست دادن قدرت بینایی دائمی بوده و امکان بازگشت آن وجود نخواهد داشت.

• کاهش میدان دید

از بین رفتن قسمتی از بینایی فرد نیز یکی از علائمی است که ممکن است به صورت الگوهای خاصی بروز پیدا کرده و به عنوان مثال فرد مبتلا قسمتی از دید مرکزی خود را کاملاً از دست بدهد.

• از بین رفتن تشخیص رنگ 

  اغلب بیماری التهاب عصب بینایی بر درک رنگ ها تأثیر می گذارد. ممکن است به مرور زمان احساس کنید که رنگ ها نسبت به حالت عادی کم رنگ تر به نظر می رسند.

• چشمک زدن نورها

 

 

برخی از افراد مبتلا به التهاب عصب بینایی در حین حرکت دادن چشم نورها را به صورت چشمک زن یا لرزان ببینند.

التهاب عصب بینایی یکی از شایع ترین علائم ناشی از بیماری ام اس است. اما این عارضه می تواند به خاطر مصرف بعضی از داروها یا ابتلای فرد به دیابت نیز اتفاق بیفتد. همچنین این بیماری با سندرم دویک (NMO) نیز مرتبط است. این اختلال خود ایمنی باعث می شود تا سلول های سیستم ایمنی بدن و آنتی بادی ها به عصب بینایی، نخاع و در بعضی موارد مغز حمله کرده و به آن ها آسیب بزند.

علائم و نشانه های بیماری التهاب عصب بینایی می تواند اولین نشانه بیماری مولتیپل اسکلروز یا همان ام اس (MS) باشد؛ یا اینکه ممکن است علائم این بیماری بعداً در دوره ابتلا به ام اس رخ دهد. ام اس، نوعی بیماری است که باعث التهاب و آسیب اعصاب مغز و  عصب بینایی فرد مبتلا می شود. اصطلاح “Optic neuritis” بیشتر در مواردی که ام اس علت التهاب و آسیب به عصب بینایی فرد باشد مورد استفاده قرار می گیرد.

زمان مراجعه به پزشک

بیماری های چشمی ممکن است در بعضی از موارد جدی بوده و حتی باعث از دست دادن کامل قدرت بینایی فرد شده یا با سایر بیماری ها مرتبط باشد. در صورت بروز موارد زیر بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

• شاهد بروز علائم جدیدی مثل درد چشم یا تغییر دید خود هستید.
• علائم شما با درمان بدتر شده یا بهبود نمی یابد.
• شاهد بروز علائم غیر عادی مثل افت بینایی در هر دو چشم، دوبینی و بی حسی یا ضعف در یک یا چند اندام بدن خود هستید. که می تواند نشان دهنده یک اختلال عصبی باشد.

تشخیص  التهاب عصب بینایی

احتمالاً برای تشخیص این بیماری به چشم پزشک مراجعه خواهید کرد. پزشک بر اساس سابقه پزشکی و معاینه شما این بیماری را تشخیص خواهد داد. احتمال زیاد پزشک برای تشخیص التهاب عصب بینایی از آزمایشات زیر استفاده خواهد کرد:

• معاینه چشم

چشم پزشک در حین معاینه چشم به بررسی میزان درک فرد از رنگ ها و اندازه گیری قدرت بینایی (دید جانبی) فرد خواهد پرداخت.

• افتالموسکوپی

در حین بررسی و معاینه چشم پزشک با انداختن نور در داخل چشم ساختار پشت چشم را بررسی خواهد کرد. این آزمایش وضعیت نقطه کور (optic disk) چشم در جایی که عصب بینایی وارد شبکیه چشم می شود را مورد بررسی قرار خواهد داد. در نزدیک یک سوم از افراد مبتلا به التهاب عصب بینایی، نقطه کور ملتهب خواهد شد.

• آزمایش واکنش نور مردمک چشم

پزشک ممکن است چراغ قوه ای را در مقابل چشمان فرد مراجعه کننده حرکت دهد تا ببیند مردمک چگونه نسبت به نور واکنش نشان خواهد داد. در فرد مبتلا، مردمک چشم به اندازه چشم سالم به نور واکنش نشان نخواهد داد.

دیگر آزمایش های که می تواند به تشخیص بیماری کمک کند، شامل موارد زیر می شود:

• تصویر برداری رزونانس مغناطیسی

در تصویر برداری ام آر آی از یک میدان مغناطیسی و پالس های امواج رادیویی برای عکس گرفتن از بدن فرد استفاده می شود. در طی ام آر آی برای بررسی ابتلای فرد به بیماری التهاب عصب بینایی، ممکن است محلول کنتراست به داخل بدن شما تزریق شود تا عصب های بینایی و دیگر قسمت های مغز شما وضوح تصویر بیشتری داشته باشد. ام آر آی اهمیت زیادی در تشخیص مناطق و نواحی آسیب دیده در مغز داشته و می تواند به تشخیص دقیق تر کمک زیادی کند. این آسیب های مغزی احتمال ابتلای فرد به بیماری ام اس را مشخص خواهد کرد. علاوه بر موارد گفته شده، عکس برداری ام آر آی می تواند به تشخیص عوامل احتمالی دیگر کاهش بینایی مثل تومورها نیز کمک کند.

• آزمایش خون

انجام آزمایش خون برای بررسی عفونت یا آنتی بادی های خاص بسیار مفید و مؤثر خواهد بود. ابتلا به التهاب عصب بینایی با آنتی بادی های موجود در خون مرتبط بوده و می تواند منجر به بروز ییماری شدید در فرد شود. افراد مبتلا به التهاب عصب بینایی شدید ممکن است. تحت این آزمایش قرار بگیرند تا احتمال ابتلای آن ها به neuromyelitis optica یا همان سندرم دویک مشخص شود.

• توموگرافی انسجام نوری (OCT)

این آزمایش ضخامت لایه فیبر عصب شبکیه چشم را مورد اندازه گیری خواهد داد. در افراد مبتلا به التهاب عصب بینایی، ضخامت لایه فیبر عصب شبکیه چشم بسیار نازک تر از افراد سالم است.

• آزمایش محدوده بینایی

این آزمایش به اندازه گیری دید جانبی هر کدام از چشم ها کمک کرده و هرگونه کاهش بینایی را نشان خواهد داد. التهاب عصب بینایی ممکن است باعث کاهش محدوده بینایی و از دست دادن قسمتی از بینایی فرد مبتلا شود.

• پاسخ برانگیخته بینایی (Visual evoked response)

در حین انجام این آزمایش باید بر روی یک صندلی در مقابل یک صفحه نمایشی که الگوهای شطرنجی بر روی آن نمایان می شود، بنشینید. در حین این آزمایش سیم ها و گیرنده های به مغز متصل می شوند. تا پاسخ های مغزی فرد نسبت به تصاویر نقش بسته بر روی تصویر را ثبت و ضبط کنند. این آزمایش کمک می کند تا پزشک کندتر بودن ارسال پیام های الکتریکی در مغز افراد دچار آسیب عصب بینایی را تشخیص دهد.

پزشک ممکن است برای شما زمان معاینه مجدد را بین دو تا چهار هفته بعد از تشخیص این بیماری تنظیم کند.

درمان التهاب عصب بینایی

بیماری التهاب عصب بینایی معمولاً بدون نیاز به درمان خود به خود بهبود می یابد. البته در بعضی موارد از داروهای استروئیدی برای کاهش التهاب عصب بینایی استفاده می شود. عوارض جانبی احتمالی ناشی از درمان استروئید شامل افزایش وزن، تغییر خلقی، گرگرفتگی صورت، ناراحتی معده و بی خوابی می شود.

اگر مبتلا به التهاب عصب بینایی هستید و تصویر برداری های MRI شما نشان دهنده دو یا چند ضایعه مغزی است. ممکن است نیاز به مصرف از داروهای موسوم به اینترفرون مانند اینترفرون بتا 1a یا اینترفرون بتا-1 ب داشته باشید. این داروها می تواند باعث به تأخیر انداختن یا جلوگیری از بروز بیماری اسکلروز شود. معمولاً این داروهای تزریقی برای افراد در معرض خطر ابتلا به ام اس استفاده می شود. عوارض جانبی احتمالی در نتیجه مصرف این داروها شامل افسردگی، تحریک محل تزریق و علائمی مانند آنفولانزا می شود.

درمان استروئیدی التهاب عصب بینایی

درمان استروئیدی معمولاً به صورت داخل وریدی انجام می شود. درمان با استروئید داخل وریدی ممکن است بهبود بینایی فرد را سرعت ببخشد. اما به نظر نمی رسد که بر روی میزان بهبود بینایی فرد تأثیری داشته باشد. علاوه بر این از درمان استروئیدی برای کاهش خطر ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) یا کند کردن پیشرفت این بیماری استفاده خواهد شد.

در صورت عدم موفقیت درمان استروئیدی و از دست دادن شدید قدرت بینایی، درمانی به نام تبادل پلاسما ممکن است. به درمان برخی از افراد مبتلا کمک کند. البته مطالعات هنوز این شیوه درمانی را تأیید نکرده اند. که تبادل پلاسما درمانی برای درمان التهاب عصب بینایی موثر است.

عوارض التهاب عصب بینایی

عوارض جانبی ناشی از ابتلا به التهاب عصب بینایی ممکن است شامل موارد زیر شود:

• آسیب دایمی عصب بینایی

بیشتر افراد بعد از یک دوره ابتلا به التهاب عصبی بینایی دچار آسیب دائمی عصب بینایی می شوند. اما این آسیب ممکن است باعث بروز علائم این بیماری نشود.

• کاهش تیزبینی چشم

بسیاری از افراد مبتلا بعد از گذشت چند ماه دوباره بینایی نرمال یا نزدیک به نرمالی داشته و بینایی آن ها به حالت طبیعی بازخواهد گشت. اما از دست دادن بخشی از قدرت تشخیص رنگ ممکن است. برای همیشه باقی بماند. بعضی از افراد نیز بعد از بهبود بیماری التهاب عصب بینایی، بینایی آن ها به شرایط طبیعی خود باز نخواهد گشت.

• عوارض جانبی درمان

داروهای استروئیدی مورد استفاده در درمان التهاب عصب بینایی می تواند سیستم ایمنی بدن شما را تحت تأثیر خود قرار داده و بدن شما را مستعد ابتلا به عفونت های مختلف کند. عوارض جانبی دیگر مصرف این داروها شامل تغییرات خلق و خو و افزایش وزن می شود.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

بعد از مشاهده علائم و نشانه های این بیماری،  احتمالاً به پزشک خانوادگی یا عمومی مراجعه خواهید کرد. پزشک نیز در صورت تشخیص یا شک به ابتلا این بیماری شما را به متخصص چشم پزشک ارجاع خواهد داد.

از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. در نتیجه بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کرده و از این زمان کوتاه نهایت استفاده را ببرید.

بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:

• لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید. همه نشانه های مربوط و غیر مربوط به بیماری خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
• اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید. بهتر است استرس ها و تغییرات اخیری که در زندگی تان افتاده است را یادداشت کنید.
• لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. نام تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید. را همراه با میزان مصرف خود یادداشت کنید.
• دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقاتت به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد. کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.
• سؤالات خود را یادداشت کنید. تمامی سؤالات مربوط و غیر مربوطی که به ذهنتان رسیده. قصد پرسیدن آن ها از پزشک را دارید. را یادداشت کرده و همراه خود به مطب ببرید.

سؤالاتی که می توانید در حین معاینه  از پزشک بپرسید شامل موارد زیر می شود:

• چه عاملی باعث ایجاد علائم من می شود؟
• آیا علت احتمالی دیگری برای این بیماری وجود دارد؟
• به انجام چه آزمایش هایی نیاز دارم؟
• چه درمانی را پیشنهاد می کنید؟
• عوارض جانبی احتمالی داروهای تجویز شده چیست؟
• چه مدت طول می کشد تا بینایی من بهبود یابد؟
• آیا این مسئله من را در معرض خطر ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس قرار می دهد و اگر چنین است، برای پیشگیری از آن چه کاری می توانم انجام دهم؟
• مبتلا به بیماری های دیگری هستم. چگونه می توانم به بهترین نحو این بیماری ها را در کنار هم مدیریت کنم؟
• آیا بروشور یا برگه چاپ شده ای در مورد این بیماری دارید؟مطالعه چه وب سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می کنید؟

 سوالات پزشک از بیمار

پزشک در حین معاینه احتمالاً سؤالات زیر را از شما خواهند پرسید:

• علائم خود را چگونه توصیف می کنید؟
• از زمان ابتلا به این بیماری دید شما چه میزان کاهش یافته است؟
• آیا رنگ ها کم رنگ تر از قبل به نظر می رسند؟
• آیا علائم شما به مرور زمان تغییر کرده است؟
• آیا به نظر می رسد چیزی باعث بهبود یا بدتر شدن علائم شما می شود؟
• آیا در حرکات و هماهنگی بدن خود دچار مشکل شده اید یا شاهد بروز بی حسی یا ضعف در بازوها و پاهای خود هستید؟

درمان استروئیدی التهاب عصب بینایی

درمان استروئیدی معمولاً به صورت داخل وریدی انجام می شود. درمان با استروئید داخل وریدی ممکن است بهبود بینایی فرد را سرعت ببخشد. اما به نظر نمی رسد که بر روی میزان بهبود بینایی فرد تأثیری داشته باشد. علاوه بر این از درمان استروئیدی برای کاهش خطر ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) یا کند کردن پیشرفت این بیماری استفاده خواهد شد.

در صورت عدم موفقیت درمان استروئیدی و از دست دادن شدید قدرت بینایی، درمانی به نام تبادل پلاسما ممکن است. به درمان برخی از افراد مبتلا کمک کند. البته مطالعات هنوز این شیوه درمانی را تأیید نکرده اند. که تبادل پلاسما درمانی برای درمان التهاب عصب بینایی موثر است.

نتیجه گیری

این عارضه هنگامی رخ می دهد که تورم به پوشش میلین عصب بینایی آسیب می رساند. عصب بینایی دسته ای از الیاف عصبی است که اطلاعات تصویری را از چشم شما به مغز شما منتقل می کند. علائم و نشانه های شایع ابتلا به التهاب عصب بینایی شامل احساس درد در هنگام حرکت چشم و افت موقت بینایی یکی از چشم ها است. این بیماری معمولاً نیازی به درمان نداشته. و خود به خود بهبود خواهد یافت اما در بعضی از موارد فرد ممکن است نیاز به تزریق استروئید داخل وریدی داشته باشد.