هیپوکلسمی

هیپوکلسمی که معمولاً به عنوان بیماری کمبود کلسیم شناخته می شود، در هنگامی که سطح کلسیم خون پایین است، رخ می دهد. کمبود طولانی مدت کلسیم می تواند منجر به تغییرات دندانی، آب مروارید، اختلال در مغز و پوکی استخوان شود. عوارض هیپوکلسمی می تواند خطرات جدی داشته باشد و اگر بیماری درمان نشود، در نهایت می تواند منجر به مرگ شود. هیپوکلسمی ممکن است نتیجه تولید کم کلسیم یا گردش خون نادرست کلسیم در بدن باشد. کمبود منیزیم و ویتامین D در بیشتر موارد هیپوکلسمی مرتبط است. کمبود کلسیم ممکن است علائم اولیه نداشته باشد. در صورت بروز علائم هیپوکلسمی، فرد برای جلوگیری از عوارض باید به دنبال تشخیص و درمان سریع باشد.

شیوع هیپوکلسمی

دامنه طبیعی میزان کلسیم در خون برای بزرگسالان 8.10 تا 10.4 میلی گرم در دسی لیتر است. كودكان نسبت به بزرگسالان به كلسیم بیشتری احتیاج دارند و سطح كمتر از 8/8 میلی گرم در دسی لیتر نقص محسوب می شود.

در سال 2013، محققین دانشگاه های انگلیس گزارش دادند كه كمبود كلسیم در مبتلایان به بیماری مزمن شایع تر است.

محققین در دانشگاه های پاکستان 252 شرکت کننده زن را مورد بررسی قرار دادند. در حالی که 41 درصد آن ها کمبود کلسیم و ویتامین D داشتند، 78 درصد علائم با کمبود کلسیم از جمله درد در ناحیه کمر، پاها و مفاصل را گزارش کردند.

علائم هیپوکلسمی

برخی از افراد هیچ علائمی از هیپوکلسمی ندارند اما از آن جا که بر سیستم اعصاب مرکزی تأثیر می گذارد، نوزادان مبتلا به بیماری هیپوکلسمی ممکن است دچار انقباض یا لرزش شوند. علائم هیپوکلسمی در بزرگسالان عبارتند از:

• خستگی
• سفتی عضلات
• افت فشار خون
•  مشکلات حافظه
• اسپاسم عضلانی
• مشکل در تکلم یا بلعیدن
• پاپیلما یا تورم شبکه ای چشم
• پارستزی یا احساس سوزن سوزن شدن در اندام ها
• پارکینسونیسم ( یک بیماری مزمن و پیش رونده مغزی)
• تغییر در خلق و خو، مانند: اضطراب، افسردگی یا تحریک پذیری

علائم هیپوکلسمی شدید عبارتند از:

• تشنج
• نارسایی احتقانی قلب
• آریتمی (بی نظمی ضربان قلب)
• لارنگوسپاسم یا اسپاسم شدید حلق

علائم طولانی مدت هیپوکلسمی شامل موارد زیر است:

• زوال عقل
• آب مروارید
• پوست خشک
• ناخن های شکننده
• سنگ کلیه یا سایر رسوبات کلسیم در بدن
• اگزما (نوعی بیماری اتو ایمون با علائم شدید پوستی)

1. مشکلات عضلانی

بیماری کمبود کلسیم می تواند باعث خستگی شدید شود.

دردهای عضلانی و گرفتگی زودرس عضلات از علائم کمبود کلسیم است. افراد هنگام راه رفتن و حرکت، احساس درد در ران ها و بازوها، به خصوص در زیر بغل دارند.

2. خستگی شدید

مقادیر کم کلسیم می تواند باعث بی خوابی یا خواب آلودگی شود.

افراد احساس به خستگی شدید، بی حالی و  کمبود انرژی دارند.

خستگی ناشی از کمبود کلسیم همچنین می تواند باعث سرخوشی، سرگیجه و هواس پرتی شود که شامل: عدم تمرکز، فراموشی و سردرگمی است.

3. علائم ناخن و پوست

کمبود کلسیم مزمن می تواند بر روی پوست و ناخن ها تأثیر بگذارد.

ممکن است پوست خشک همراه با خارش باشد و محققان هیپوکلسمی را با اگزما و پسوریازیس (یک بیماری اتو ایمون بسیار شدید با علائم پوستی و داخلی) مرتبط می دانند. اگزما یک اصطلاح عمومی برای التهاب پوست است. علائم آن شامل خارش، قرمزی و تاول های پوستی است. اگزما قابل درمان است، در حالی که پسوریازیس قابل کنترل است، اما درمانی ندارد.

کمبود کلسیم ممکن است به ناخن های خشک و شکننده منجر شود. همچنین می تواند به آلوپسی (شرایطی که باعث ریزش مو بصورت سکه ای می شود) منجر شود.

4. پوکی استخوان

کمبود کلسیم می تواند منجر به پوکی استخوان شود.

پوکی استخوان تراکم مواد معدنی استخوان ها را کاهش می دهد و باعث می شود استخوان ها نازک تر شده و احتمال شکستگی آن ها افزایش یابد.

در حالی که استئوپنی (کاهش استخوان) شدیدتر از پوکی استخوان است، هر دو باعث کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر  شکستگی می شوند.

5. سندرم دردناک قبل از قاعدگی (PMS)

در سال 2019، محققین با یک بررسی منظم به این نتیجه رسیدند که مقادیر کم ویتامین D و کلسیم در نیمه دوم سیکل قاعدگی ممکن است باعث بروز علائم سندرم دردناک قبل از قاعدگی شود. محققان استفاده از مکمل ها را برای کمک به تسکین علائم  سندرم دردناک قبل از قاعدگی (PMS) پیشنهاد دادند.

6. مشکلات دندان پزشکی

هنگامی که بدن فاقد کلسیم باشد، آن را از منبعی مانند، دندان تامین می کند که می تواند منجر به مشکلات دندان پزشکی از جمله ریشه های ضعیف، لثه های تحریک شده، دندان شکننده و پوسیدگی دندان گردد.

همچنین کمبود کلسیم در نوزادان می تواند باعث ایجاد تاخیر در شکل گیری دندان شود.

7. افسردگی

مکمل های کلسیم می توانند به درمان  علائم افسردگی کمک کنند.

علت هیپوکلسمی

شایع ترین علت کمبود هیپوکلسمی، کم کاری هیپو پاراتیروئیدیسم است که در صورت کاهش ترشح هورمون پاراتیروئید (PTH) ایجاد می شود. سطح پایین هورمون پاراتیروئید PTH منجر به کاهش سطح کلسیم در بدن می شود. هیپو پاراتیروئیدیسم می تواند ژنتیکی و یا نتیجه برداشتن غده تیروئید یا سرطان سر و گردن باشد.

سایر علل هیپوکلسمی عبارتند از:

• اضطراب
• عفونت ها
• ورزش شدید
• فشار های عصبی
• بیماری های کلیوی
• سرطان در حال انتشار
• کاهش منیزیم یا فسفات
• تزریق فسفات یا کلسیم
• کمبود میزان کلسیم یا ویتامین D در رژیم غذایی
• دیابت در مادر برای نوزادان باعث هیپوکلسمی می شود.
• برخی داروها مانند: فنیتوئین (دیلانتین)، فنوباربیتال و ریفامپین
• اسهال، یبوست یا سایر اختلالات روده ای که مانع از جذب مناسب کلسیم بدن شوند.

عوامل خطر هیپوکلسمی

افراد مبتلا به کمبود ویتامین D یا منیزیم در معرض خطر هیپوکلسمی هستند. سایر عوامل خطر ناک عبارتند از:

• سابقه اختلالات دستگاه گوارش
• مشکلات پانکراس
• نارسایی کلیه
• نارسایی کبد
• اختلالات اضطرابی

نوزادان تازه متولد شده در معرض خطر هستند زیرا بدن آن ها کاملاً رشد نیافته است. این امر به ویژه در مورد کودکانی که از مادران دیابتی متولد شده اند صادق است.

عوارض هیپوکلسمی

کمبود کلسیم باعث عوارض زیر می شود:

• تشنج
• افسردگی
• شکستگی
• ضایعات پوست
• ناتوانی های عضلانی
• مشکلات دندان پزشکی
• درد مزمن مفاصل و ماهیچه ها

تشخیص هیپوکلسمی

اولین قدم برای تشخیص، آزمایش خون برای تعیین میزان کلسیم است. پزشک همچنین ممکن است از آزمایشات روانی و جسمی برای تشخیص علائم هیپوکلسمی استفاده کند. آزمایش جسمی ممکن است شامل یک بررسی در مورد مو، پوست و عضلات باشد.

بررسی های ذهنی ممکن است شامل، تست هایی برای زوال عقل، توهم، گیجی، تحریک پذیری و تشنج باشد.

هیپوکلسمی حاد می تواند منجر به علائم شدید شود که شاید بیمار  نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد، در حالی که بیمارانی که به تدریج دچار هیپوکلسمی می شوند بدون علامت هستند.

سؤال در مورد سابقه خانوادگی هیپوکلسمی ضروری است زیرا هیپوکلسمی می تواند یک دلیل ژنتیکی برای هیپو پاراتیروئیدیسم باشد. جراحی قبلی سر یا گردن باید بررسی شود.

تحقیقات آزمایشگاهی تشخیصی

آزمایشات اولیه آزمایشگاهی در بیماران مبتلا به هیپو پاراتاتیوئید دارای هیپوکلسمی، با سطح پایین هورمون پاراتیروئید یا سطح نامناسب آن شامل ارزیابی موارد زیادی است که عبارتند از:

• فسفات
• منیزیم
• کراتینین
• pH سرم
• الکترولیت ها
• فسفاتاز قلیایی
• هورمون پاراتیروئید
• شمارش کامل خون
• 25 هیدروکسی ویتامین D
• کلسیم سرم (تصحیح شده برای آلبومین)
• فسفات، کلسیم، منیزیم و کراتینین ادرار 24 ساعته
• انجام تست های بیوشیمیایی اعضای درجه یک خانواده
• سونوگرافی کلیه برای ارزیابی نفرو لیتیتازیس (سنگ کلیه)

پیشگیری هیپوکلسمی

کمبود کلسیم به دلایل مختلف ممکن است رخ دهد و به راحتی از طریق تغییر رژیم غذایی قابل پیشگیری است.

بیشتر افراد مبتلا به کمبود کلسیم که مکمل مصرف و تزریق می کنند، طی چند هفته علائم بهبودی را مشاهده می کنند.

درمان هیپوکلسمی

پزشکان خانواده نقش مهمی در مدیریت درمان هیپوکلسمی و هیپو پاراتاتیوئیدیسم دارند. مدیریت نیاز به شناسایی علت ابتلا به هیپوکلسمی و به دنبال آن مکمل کلسیم و متابولیت ویتامین D  دارد.

با تجویز داروهایی، که برای رفع هیپوکلسمی و پیشگیری از علائم مؤثر هستند، می توان درمان را بهتر انجام داد.

پس از ارزیابی و تعیین علت بروز هیپوکلسمی، پزشکان باید درمان را تخصصی تر انجام داده و بیماران را از نزدیک تحت نظارت و بررسی قرار دهند.

درمان هیپوکلسمی حاد

تزریق کلسیم داخل وریدی درصورتی که سطح کلسیم سرم زیر 1.9 میلی مول در لیتر کاهش یابد، یا میزان کلسیم یونیزه شده کمتر از 1 میلی مول در لیتر باشد تجویز می شود .

درمان سریع هیپوکلسمی می تواند به آریتمی قلبی کمک کند. توجه دقیق به عملکرد قلب (مانیتورینگ) در طول مکمل کلسیم داخل وریدی ضروری است.

مصرف غذاهای سرشار از کلسیم می توانند به کاهش احتمالی کمبود کلسیم کمک کنند.

امن ترین و آسان ترین راه برای مدیریت و جلوگیری از کمبود کلسیم، اضافه کردن کلسیم بیشتر به رژیم غذایی است.

برخی غذاهای سرشار از کلسیم شامل موارد زیر هستند:

• محصولات لبنی مانند: شیر، پنیر و ماست
• لوبیا
• انجیر
• کلم بروکلی
• اسفناج
• غلات غنی شده
• آجیل و دانه از جمله بادام و دانه کنجد

مقدار توصیه شده روزانه كلسیم در رژیم غذایی برای افراد 19 تا 50 ساله 1000 میلی گرم است، در حالی كه كودكان، نوجوانان و افراد مسن تر نیاز بیشتری دارند.

شروع به مصرف مکمل های کلسیم بدون مشورت با پزشک، ایده خوبی نیست. کلسیم بیش از حد خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، سنگ کلیه و سایر مشکلات جدی سلامتی را افزایش می دهد.

مکمل ها باید همراه با مواد غذایی مصرف شوند تا بهترین میزان جذب را داشته باشند و عوارض جانبی نامطلوب احتمالی را به حداقل برسانند. هر مکمل مصرفی نباید بیش از 600 میلی گرم باشد. اگر بیشتر از مقدار مصرفی در یک دوز مصرف شود، مقدار اضافی جذب نمی شود.

مکمل های کلسیم باید در فواصل مختلف در طول روز، معمولاً دو یا سه بار در روز مصرف شوند. ویتامین D به بسیاری از مکمل های کلسیم اضافه می شود، زیرا ویتامین D سنتز پروتئین ها در بدن و جذب کلسیم ممکن خواهد شد.

هنگامی که کمبود شدید کلسیم باشد، یا هنگامی که مکمل ها و تنظیم رژیم غذایی به نتایج کافی نرسیده باشند، پزشکتان ممکن است تزریق کلسیم را تجویز کند.

افراد مبتلا به هیپوکلسمی مزمن ممکن است تا پایان عمر به دارو احتیاج داشته باشند.

منابع:

https://www.healthline.com/health/hypocalcemia#outlook

https://www.medicalnewstoday.com/articles/321865.php?iacp

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3279267/

[advisers limit=5 online=true skill=”34″]