مسمومیت غذایی در کودکان

مسمومیت غذایی در کودکان یک بیماری ناشی از غذا است که توسط عوامل بیماری زا مانند باکتری ها، ویروس ها و انگل ها ایجاد می شود. مصرف غذاهای آلوده با التهاب دستگاه گوارش همراه بوده و علائم آن ممکن است از چند ساعت تا چند روز پس از مصرف مواد غذایی آلوده رخ دهد.

مسمومیت غذایی معمولاً پس از چند روز، بدون نیاز به درمان برطرف می شود. با این حال، در برخی موارد، ممکن است علائم طولانی تر و یا وخیم تر شده و برای پیشگیری از عوارض جانبی به مداخله پزشکی سریع نیاز باشد. به همین علت والدین باید با راهکارهای موثر برای پیشگیری از مسمومیت غذایی در کودکان آشنایی کافی داشته باشند.

برای ویزیت غیرحضوری و تصویری با متخصص کودکان در پزشکت کلیک کنید.

علائم مسمومیت غذایی در کودکان

علائم مسمومیت غذایی به عامل بیماری زا بستگی داشته و براساس شدت عفونت می تواند خفیف یا شدید باشد. برخی از علائم و نشانه های شایع مسمومیت غذایی در کودکان عبارتند از:

• تب
• ضعف
• سردرد
• از دست دادن اشتها
• اسهال یا مدفوع روان
• حالت تهوع و استفراغ
• گرفتگی خفیف تا شدید شکم

علائم مسمومیت غذایی با علائم آنفلوانزای معده و سایر مشکلات دستگاه گوارش شباهت زیادی دارد. بنابراین، تشخیص دقیق علت برای درمان مناسب حیاتی است.

بیشتر مطالعه کنید: مسمومیت غذایی

علل مسمومیت غذایی در کودکان

مسمومیت غذایی معمولاً به دلیل مصرف غذاهای حیوانی آلوده مانند گوشت، مرغ، تخم مرغ، لبنیات و غذاهای دریایی رخ می دهد. با این حال مسمومیت غذایی در برخی موارد نیز ناشی از مصرف میوه ها و سبزیجات آلوده است.

مواد غذایی ممکن است در حین تولید، برداشت، فرآوری، ذخیره سازی، حمل و نقل یا آماده سازی به میکروب ها آلوده شوند. عواملی که باعث مسمومیت های غذایی می شوند عبارتند از:

باکتری ها

باکتری ها متداول ترین میکروب هایی هستند که می توانند باعث مسمومیت غذایی شوند. میکروب ها در دمای بین 4 تا 60 درجه سانتیگراد در مواد غذایی تکثیر می شوند. رشد آنها در دمای 4 درجه سانتیگراد کند و یا متوقف شده و پخت و پز کامل باعث مرگ آنها می شود.

استافیلوکوکوس: نوعی باکتری است که معمولاً روی پوست و اغلب در بینی و زیر بغل زندگی می کند. از طریق تماس دست، سرفه و عطسه می تواند از فرد آلوده به غذا منتقل شود.

سالمونلا: یکی از مهمترین دلایل مسمومیت غذایی است. باکتری سالمونلا می تواند غذاهای نپخته یا نیم پز حیوانی مانند گوشت را آلوده کند.

اشریشیا کلی: به گروهی از باکتری ها گفته می شود که در روده انسان زندگی می کنند. این باکتری می تواند باعث مسمومیت های ناشی از غذا شود که عمدتاً از طریق مصرف گوشت گاو نپخته، آب آلوده و شیر غیر پاستوریزه افراد را مبتلا می کند.

شیگلا: باکتری شیگلا باعث ایجاد عفونت روده ای به نام شیگلوز می شود. این باکتری یکی از مهمترین عوامل اسهال خونی بوده و عمدتاً از طریق غذاهای دریایی خام یا نپخته پخش می شود.

کلستریدیوم بوتولینوم: به دسته ای از باکتری ها گفته می شود که برای تکثیر سمومی که باعث بوتولیسم می شوند، به محیطی بدون اکسیژن نیاز دارند. مصرف غذاهای کنسرو شده که پیش از مصرف به مدت کافی جوشانده نشده اند به ویژه سبزیجات غیر اسیدی، مانند نخود فرنگی و چغندر، می تواند باعث بیماری بوتولیسم شود.

ویروس ها

ویروس ها همچنین می توانند از طریق مواد غذایی و آب آلوده منتشر شوند. ویروس ها پس از ورود به بدن به سلول های زنده حمله کرده و تکثیر می شوند. اگرچه بسیاری از ویروس ها می توانند مسمومیت غذایی ایجاد کنند، اما چند مورد رایج عبارتند از:

هپاتیت A: ویروس هپاتیت A می تواند از دستگاه گوارش به کبد منتقل شده و باعث بیماری ویروسی کبد شود. هپاتیت A از طریق واکسن قابل پیشگیری است.

نوروویروس:همچنین به عنوان ویروس استفراغ زمستان نیز شناخته می شود. این ویروس از طریق تماس با افراد و سطوح آلوده گسترش می یابد.

روتا ویروس: روتا ویروس ها میکروارگانیسم هایی هستند که باعث عفونت ها و بیماری های شدید اسهالی می شوند. شیوع آنها در میان نوزادان و کودکان کم سن از طریق غذای آلوده و بهداشت نامناسب است.

انگل ها

انگل ها موجوداتی هستند که با تغذیه از موجودات دیگر به عنوان میزبان زنده می مانند. اگرچه مسمومیت غذایی ناشی از انگل شایع نیست، اما در صورت ابتلا می تواند شدید باشد.

جدا از این موارد، کپک ها و سایر آلاینده ها مانند مواد آلرژی زا نیز می توانند باعث مسمومیت غذایی در انسان شوند. برخی مواد شیمیایی مضر در مواد غذایی مانند قارچ های وحشی نیز می توانند مسمومیت غذایی ایجاد کنند.

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

از آنجایی که کودکان دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند در صورت شروع علائم مسمومیت باید بلافاصله با پزشک مشورت کرد. زیرا در صورت تاخیر ممکن است علائم وخیم تر شده و به مداخله پزشکی  نیاز پیدا کند. بنابراین در صورت مشاهده علائم زیر باید به پزشک مراجعه کرد:

• تنگی نفس
• اسهال خونی
• استفراغ خونی
• افزایش ضربان قلب
• تب 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر
• تشنگی شدید، درد عضلانی و لرز
• سرگیجه ، تاری دید یا سوزن سوزن شدن بازوها
• عدم توانایی هضم غذا و استفراغ مکرر بیش از 12 ساعت
• ناراحتی شدید شکمی که حتی پس از اجابت مزاج فروکش نمی کند.

در صورت لزوم می توانید با متخصص کودکان آنلاین در پزشکت همین الان مشورت کنید.

مسمومیت غذایی در کودکان چگونه تشخیص داده می شود؟

در بیشتر موارد، مسمومیت غذایی بر اساس علائم کودک قابل تشخیص است. پزشک ممکن است آزمایش های زیر را برای تعیین علت دقیق تجویز کند:

معاینه فیزیکی: پزشک محل درد شکم را بررسی می کند، در مورد آخرین غذایی که کودک خورده سوالاتی پرسیده و پارامترهای حیاتی مانند فشار خون و نبض را بررسی می کند.

آزمایش خون: می تواند به تأیید عفونت یا تشخیص عوارض مانند کم آبی بدن کمک کند.

آزمایش مدفوع: آزمایش مدفوع می تواند وجود ویروس، باکتری یا انگل را در بدن نشان دهد. به عنوان مثال، وجود خون در مدفوع نشان دهنده ابتلا به عفونت باکتریایی و یا انگلی است.

درمان مسمومیت غذایی در کودکان

اگر علائم خفیف باشد، مسمومیت غذایی در خانه قابل درمان است. در بیشتر موارد، این وضعیت بدون نیاز به مداخله پزشکی ظرف چند روز بهبود می یابد. مسمومیت های شدید به درمان های زیر نیاز دارد:

جبران مایعات و الکترولیت ها: کودک مبتلا به مسمومیت غذایی باید با جایگزینی مایعات و الکترولیت های از دست رفته بدن، به خوبی هیدراته شود. آب میوه های تازه، سوپ رقیق و آبگوشت برای جایگزینی مایعات از دست رفته بدن مناسب است.

تغییر در رژیم غذایی: کودک در برخی موارد ممکن است اشتهای خود را به طور موقت از دست بدهد. اما با این حال، باید غذاهایی مانند برنج، نان تست و موز را برای تسکین روده به کودک بدهید. همچنین از دادن نوشیدنی های کافئین دار به کودک اجتناب کنید زیرا کافئین می تواند علائم مسمومیت غذایی را بدتر کرده و مانع بهبودی روده شود. همچنین  کودک باید تا حد امکان استراحت کند تا بتواند دوباره انرژی خود را به دست آورد.

آنتی بیوتیک: اگر علائم ادامه یافته یا شدیدتر شد، پزشک برای درمان عفونت، آنتی بیوتیک یا داروهایی را برای کودک شما تجویز می کند. در بعضی موارد، ممکن است پزشک توصیه کند که برای رفع اسهال و تقویت هضم غذا در رژیم غذایی کودک از پروبیوتیک ها استفاده شود.

برای معالجه کودکانی که علائم و عوارض شدیدی دارند، معمولاً بستری در بیمارستان لازم است.

مسمومیت غذایی ویروسی با آنتی بیوتیک قابل درمان نیست و باید منتظر بمانید تا سیستم ایمنی بدن کودک عفونت را از بین ببرد. مراقبت های حمایتی از کودک مانند آبرسانی کافی به بدن و استراحت برای بهبودی سریع تر ضروری است.

بیشتر بدانید: درمان خانگی برای مسمومیت غذایی

عوارض مسمومیت غذایی در کودکان چیست؟

در بیشتر موارد، مسمومیت غذایی بدون تأثیر بر سلامت بلند مدت کودک برطرف می شود. با این حال، در بعضی موارد، ممکن است عوارض زیر را ایجاد کند:

کم آبی بدن: کم آبی بدن شایع ترین عارضه مسمومیت غذایی است. استفراغ مکرر و اسهال مداوم، تعادل مایعات و الکترولیت ها را برهم زده و منجر به کم آبی بدن می شود. جایگزینی مایعات و مواد معدنی از دست رفته می تواند از بروز این وضعیت پیشگیری کند.

سندرم همولیتیک اورمیک: یک عارضه نادر کلیه است که بیشتر در کودکان خردسال زیر پنج سال دیده می شود. این بیماری به دلیل عفونت با باکتری ای کولی E. coli ایجاد می شود، اگرچه سایر باکتری ها و ویروس ها نیز می توانند باعث این بیماری شوند. در این شرایط، گلبول های قرمز خون، سیستم فیلتر کننده کلیه را تخریب کرده و باعث اختلال در عملکرد کلیه ها می شوند.

سندرم گیلن باره: یک بیماری نادر دیگر است که در اثر عفونت ناشی از باکتری کمپیلوباکتر ایجاد شود. این سندرم باعث حمله سیستم ایمنی بدن به قسمت هایی از سیستم عصبی محیطی و در نتیجه فلج موقتی در برخی کودکان می شوند.

عوارض واکنشی: مسمومیت غذایی ممکن است سایر اعضای بدن را تحت تأثیر قرار داده و علائم دیگری مانند التهاب مفصل، التهاب پوست و التهاب چشم ایجاد کند. در موارد نادر، کودک ممکن است به سندرم روده تحریک پذیر مبتلا شود. بیشتر این علائم ممکن است به دلیل ضعف سیستم ایمنی پس از یک دوره مسمومیت غذایی رخ دهد.

پیشگیری از مسمومیت غذایی در کودکان

بهترین راه پیشگیری از مسمومیت غذایی، رعایت بهداشت غذا و پرهیز از غذاها و نوشیدنی های ناسالم است. رعایت 4 مرحله ساده زیر به پشگیری از مسمومیت های غذایی کمک می کند:

شستن دست ها: به کودک خود آموزش دهید تا دست های خود را هر بار قبل و بعد از غذا به مدت 20 ثانیه با آب و صابون به خوبی شستشو داده و هر وقت امکان شستن دست ها وجود نداشت، از ضد عفونی کننده دست استفاده کند. ظروف، چاقوها و میزها را با آب گرم و صابون بشویید. سطوحی که مرتباً لمس می کنید مانند درب یخچال را با استفاده از ضد عفونی کننده سطوح تمیز کنید. در صورت داشتن زخم باز یا بریدگی پیش از دست زدن به غذا حتما دستکش بپوشید.

نگهداری جداگانه مواد غذایی: گوشت، مرغ، غذاهای دریایی و تخم مرغ را جدا از سایر مواد غذایی نگه دارید. ترجیحاً آنها را در ظروف در بسته و در پایین ترین قسمت یخچال نگه دارید تا آب آنها بر روی مواد غذایی دیگر نریزد. برای بریدن گوشت خام، مرغ و غذاهای دریایی از تخته های برش، چاقوها و ظروف جداگانه استفاده کنید. گوشت و مرغ خام را به آرامی زیر آب بشویید تا از پاشیدن آب آنها بر روی سطوح آشپزخانه پیشگیری شود.

پختن کامل غذا: برای از بین بردن عوامل بیماری زای مضر، مواد غذایی خام به ویژه گوشت، مرغ و غذاهای دریایی را کاملاً بپزید. درجه حرارت مناسب برای پخت کامل گوشت گاو 71 درجه سانتی گراد است. تکه های گوشت گوساله و گوشت بره معمولا با دمای 63 درجه فارنهایت کاملاً پخته می شوند. غذا را پس از یک بار گرم کردن دور بریزید.

فریز کردن مواد غذایی: برای پیشگیری از رشد باکتریها، غذاها را در دمای مناسب نگهداری کنید. دمای یخچال باید روی 4 درجه سانتیگراد یا پایین تر تنظیم شود. باقیمانده غذای پخته شده را بیشتر از چند ساعت در یخچال نگهداری نکنید.

از غذاهای کنسرو شده که دارای فرورفتگی یا بادکردگی هستند استفاده نکنید زیرا احتمال آلوده بودن آنها به سم بوتولیسم بسیار زیاد است.