گرفتن مایع نخاع روشی است که در صورت نیاز پزشک یا متخصص مراقبت های بهداشتی برای ارزیابی مایع مغزی نخاعی صورت می گیرد. از گرفتن مایع نخاع به عنوان سوراخ کمر یا LP نیز یاد می شود.
برخی از دلایلی که ممکن است پزشک بخواهد یک گرفتن مایع نخاع را انجام دهد شامل موارد زیر است:
- تشخیص دلایل سردرد
- تشخیص علل تشنج غیرقابل توضیح
- تشخیص عفونت (باکتری در مایع نخاعی یافت می شود).
- تجویز انواع خاصی از داروهای شیمی درمانی در درمان برخی سرطان ها
- ارزیابی موارد غیرمعمول مانند مولتیپل اسکلروزیس، بیماری لایم، سندرم گیلن-باره و چندین مورد دیگر.
- بررسی اینکه آیا خونریزی در اطراف مغز وجود دارد یا ندارد. ( خونریزی زیر عنکبوتیه؛ مقدار کمی خون در مایعات یافت می شود).
یک فرد بزرگسال حدود 140 میلی لیتر مایع نخاعی دارد. به طور معمول، یک بزرگسال روزانه 30 تا 100 میلی لیتر مایع نخاعی تولید می کند. گرفتن مایع نخاع را می توان در هر فرد و در هر سنی انجام داد.
عوارض روش گرفتن مایع نخاع چیست؟
نخاع در سطح مهره های کمر اول یا دوم تمام می شود و سوزن معمولاً در سطحی از مهره های کمر سوم و چهارم یا چهارم و پنجم قرار می گیرد و نخاع را کاملاً از خطر دور می کند. اگرچه بسیار نادر است، اما در اثر گرفتن مایع نخاع، عوارض زیادی می تواند رخ دهد.
برخی از عوارض ناشی از گرفتن مایع نخاع، عبارتند از:
سردرد
سردرد ممکن است تا 48 ساعت پس از گرفتن مایع نخاع شروع و معمولا به مدت دو روز یا کمتر طول می کشد. سردرد معمولاً در حالت ایستاده بدتر شده و در حالت خوابیده کمتر می شود. علت سردرد نشت مایع نخاع از اطراف محل سوراخ است. در جوانان و مردان پس از پنچری کمر در مقایسه با افراد مسن و زنان خطر سردرد افزایش می یابد. با نوشیدن مایعات فراوان، به ویژه محصولات کافئین مانند چای، قهوه و کولا، احتمال ابتلا به یکی از این سردردها کاهش می یابد.
گاهی اوقات، تنها راه درمان سردرد با روشی به نام تزریق خون است. یک متخصص بیهوشی یا متخصص کنترل درد مقدار کمی از خون خود را در محلی که گرفتن مایع نخاع انجام شده تزریق می کند. بعد از این روش معمولاً در عرض 30 دقیقه احساس تسکین می کنید.
فتق ساقه مغز
وجود آبسه (جیب عفونت) یا افزایش فشار داخل جمجمه (ICP) در حین گرفتن مایع نخاع، می تواند منجر به فتق شود. اگر هنگام انجام گرفتن مایع نخاع فشار در مغز شما افزایش یابد، جریان مایعات از مغز به پایین بند ناف ممکن است باعث فشرده شدن مغز به سمت نخاع شود. این وضعیت بسیار نادر است و فقط با فشار داخل جمجمه به طور قابل توجهی افزایش می یابد.
اگر شخصی علائم و نشانه هایی مشابه با مننژیت داشته باشد (تب، سردرد و سفتی گردن)، ممکن است بلافاصله گرفتن مایع نخاع صورت بگیرد تا از تأخیر در درمان جلوگیری شود. در بعضی از افراد ابتدا سی تی اسکن از مغز انجام می شود تا احتمال خونریزی یا دلایل دیگری که ممکن است فشار داخل جمجمه یا اطراف مغز را افزایش دهد، کمتر شود.
اگر پزشک به افزایش فشار داخل جمجمه مشکوک شود، در حین گرفتن مایع نخاع احتیاط زیادی می کند و وضعیت شما قبل از انجام گرفتن مایع نخاع، با دقت مورد بررسی قرار می گیرد.
خون ریزی
رگ های خونی که اطراف کانال نخاع را احاطه کرده اند ممکن است هنگام قرار دادن سوزن آسیب ببینند. این غالباً به عنوان شیر تروماتیک شناخته می شود و ممکن است باعث خونریزی موضعی کمی شود.
گاهی اوقات این می تواند بر نتایج عمل تأثیر بگذارد، این بدان معناست که پزشک مجبور است سوزن را مجدداً در ناحیه دیگری از پشت، اغلب با فاصله یک اینچ یا محل اول قرار دهد. در صورت لزوم داروی بی حس کننده مناسب برای کاهش درد تزریق می شود.
چگونه برای گرفتن مایع نخاع آماده شوم؟
قبل از گرفتن مایع نخاع هیچ آماده سازی خاصی از طرف شما لازم نیست. همیشه هنگام انجام این کار از پزشک خود بخواهید که روند کار را به طور کامل برای شما توضیح دهد. این صحبت کردن به شما کمک می کند تا اضطرابی را که تجربه می کنید کاهش دهید. بیشتر شیر های ستون فقرات را می توان در طی 10-15 دقیقه به پایان رساند.
از شما خواسته می شود در حالی که پاها و باسن به طرف سینه و گردنتان کمی خم شده است، دراز بکشید. این موقعیت را اغلب موقعیت جنینی می نامند. بعضی از پزشکان شما را در حالت نشسته قرار می دهند، جایی که به جلو خم می شوید و دستان خود را روی یک سینی یا پشتی صندلی قرار می دهید. این یک موقعیت جایگزین قابل قبول تر است.
استریل سازی در گرفتن مایع نخاع
گرفتن مایع نخاع با استفاده از تکنیک استریل انجام می شود، به این معنی که همه موارد استفاده شده استریل می شوند تا خطر عفونت را به حداقل برسانند.
سپس پزشک با جهت گیری به سمت نقاط برجسته بدن شما، مکان صحیح قرار دادن سوزن را مشخص می کند. غالباً، پزشک این کار را با معاینه و لمس بالای استخوان لگن (در کنار شما) انجام می دهد. این ناحیه با فضای کمر چهارم و پنجم که سوزن در آن قرار می گیرد مطابقت دارد.
پس از شناسایی ناحیه، محل استریل می شود که معمولاً شامل استفاده از محلول پاک کننده مایع و پارچه است.
یک داروی بی حس کننده (لیدوکائین) ابتدا به پوست و سپس به بافت های عمیق کمر شما تزریق می شود تا ناحیه کاملاً بی حس شود. این تزریق باعث ناراحتی جزئی می شود که معمولاً مختصر است و به عنوان احساس سوزش توصیف شده است. در صورت احساس درد در هنگام انجام عمل، باید پزشک را مطلع کنید.
سپس سوزن در پایین کمر معمولاً در سطح کمر سوم و چهارم یا کمر چهارم و پنجم شما قرار داده می شود. سوزن از بین دو مهره عبور می کند تا وارد فضای مایع شود. قرار گرفتن شما در موقعیت جنین اجازه می دهد تا فضاهای مهره ای به طور گسترده تری باز شده تا عبور سوزن راحت تر شود.
گاهی اوقات، پزشک ممکن است فشار موجود در ناحیه حاوی مایعات را اندازه گیری کند. این روش کار را تغییر نمی دهد و همچنین بر نتایج تأثیر نمی گذارد. سپس مایعات اجازه داده می شود تا در یک سری سه یا چهار ویال جمع آوری و سپس برای ارزیابی به آزمایشگاه ارسال می شود. این مرحله برای مجموعه ای کامل از نمونه ها می تواند چند دقیقه طول بکشد.
پس از جمع آوری مایع، سوزن برداشته می شود و یک باند یا پانسمان کوچک روی منطقه قرار می گیرد.
بعد از عمل گرفتن مایع نخاع چه اتفاقی می افتد؟
ممکن است بعد از گرفتن مایع نخاع از شما خواسته شود تا مدتی صاف به پشت دراز بکشید. این کار برای کاهش احتمال سردرد است. نوشیدن مایعات، به ویژه محصولات کافئین مانند چای، قهوه و کولا نیز می تواند به کاهش سردرد کمک کند. محل پنچری شما ممکن است به مدت یک تا دو روز مانند درد در بازو پس از خونگیری دردناک باشد.
مانند هر روشی که در آن پوست سوراخ می شود، باید منطقه را از نظر علائم عفونت کنترل کرد. در صورت بروز هر گونه قرمزی، تورم، چرک از ناحیه یا افزایش حساسیت به لمس باید فورا با پزشک مشورت شود.
بعد از گرفتن مایع نخاع چه زمانی با پزشک تماس بگیریم؟
بسته به دلیل گرفتن مایع نخاع، ممکن است در بیمارستان بستری شوید یا از شما خواسته شود با پزشک خود مشورت کنید. اگر شیر در بخش اورژانس انجام شود، بعضی از نتایج به طور معمول در زمان مراجعه به شما داده می شود در حالی که بعضی دیگر اغلب برای 24-48 ساعت در دسترس نیستند.
در صورت بروز هر یک از موارد زیر باید با پزشک خود تماس بگیرید:
عفونت. بندرت ممکن است عفونت در محلی که سوزن در آن قرار گرفته ایجاد شود. علائم و نشانه ها شامل قرمزی، تورم، حساسیت به لمس یا چرک از محل است.
سردرد. سردرد می تواند پس از یک گرفتن مایع نخاع رخ دهد و گاهی اوقات ممکن است شدید باشد. در صورت بروز این امر، باید با پزشک خود تماس بگیرید. علائم و نشانه های عفونت یا سردرد شدید باید توجه فوری پزشک را به همراه داشته باشد. اگر نمی توانید به پزشک خود برسید، باید فوراً از بخش اورژانس محلی خود درخواست کمک کنید.
مایع نخاعی چه چیزی را نشان می دهد؟
بسیاری از شرایط را می توان در CSF تشخیص داد از جمله:
- تومورها (لنفوم، سرطان)
- عفونت ویروسی (انسفالیت)
- عفونت غشای اطراف مغز و نخاع (مننژیت)
- خونریزی (خونریزی زیر عنکبوتیه، سکته)
- اختلالات خود ایمنی مانند مولتیپل اسکلروزیس
علاوه بر آزمایش سلولهای غیرطبیعی، می توان فشار CSF را اندازه گیری کرد تا مشخص شود آیا بیماری به نام هیدروسفالی دارید یا خیر. فشار طبیعی CSF بین 70 تا 180 میلی متر است.
نتایج گرفتن مایع نخاع نشان دهنده چیست؟
نمونه های مایع نخاعی برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می شوند. تکنسین های آزمایشگاه هنگام بررسی مایع نخاعی موارد مختلفی را بررسی می کنند، از جمله:
ظاهر عمومی. مایع نخاعی به طور معمول شفاف و بی رنگ است. اگر رنگ آن ابری، زرد یا صورتی باشد، ممکن است خونریزی غیرطبیعی را نشان دهد. مایع نخاعی سبز ممکن است نشان دهنده عفونت یا وجود بیلی روبین باشد.
پروتئین (پروتئین کامل و وجود پروتئین های خاص). افزایش سطح کل پروتئین بیشتر از 45 میلی گرم در دسی لیتر ممکن است عفونت یا یک بیماری التهابی دیگر را نشان دهد. مقادیر خاص آزمایشگاه ممکن است از یک مرکز پزشکی به یک مرکز درمانی دیگر متفاوت باشد.
گلبول های سفید خون. مایع نخاعی به طور معمول حاوی 5 گلبول سفید (لکوسیت های تک هسته ای) در هر میکرولیتر است. افزایش تعداد ممکن است نشان دهنده عفونت باشد. مقادیر خاص آزمایشگاه ممکن است از یک مرکز پزشکی به یک مرکز درمانی دیگر متفاوت باشد.
قند (گلوکز). سطح پایین گلوکز در مایع نخاع ممکن است عفونت یا بیماری دیگری را نشان دهد.
میکروارگانیسم ها. وجود باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها یا سایر میکروارگانیسم ها می تواند عفونت را نشان دهد.
سلول های سرطانی. وجود سلولهای غیر طبیعی در مایع نخاع مانند تومور یا سلول های خونی نابالغ می تواند انواع خاصی از سرطان را نشان دهد.
نتایج آزمایشگاه با اطلاعات بدست آمده در طول آزمایش، مانند فشار مایع نخاعی، برای ایجاد یک تشخیص احتمالی ترکیب می شود.
سخن آخر
گرفتن مایع نخاعی در ناحیه کمر انجام می شود. در حین این عمل، سوزنی بین دو استخوان مهره ها قرار داده می شود تا نمونه ای از مایع مغزی نخاعی برداشته شود. این مایعی است که مغز و نخاع شما را احاطه کرده تا از آنها در برابر آسیب ها محافظت کند.
مایع نخاعی می تواند به تشخیص عفونت های جدی مانند مننژیت کمک کند. سایر اختلالات سیستم عصبی مرکزی، مانند سندرم گیلن-باره و مولتیپل اسکلروزیس. یا سرطان های مغز یا نخاع. گاهی از سوراخ کمر برای تزریق داروهای بیهوشی یا داروهای شیمی درمانی به مایع مغزی نخاعی استفاده می شود.
آخرین دیدگاه‌ها