کمای نباتی چیست، آیا درمان دارد؟

کمای نباتی می تواند ماه ها یا حتی سالها ادامه داشته باشد. هرچه فرد، زمان طولانی تری در این حالت باقی بماند، شانس بهبودی او  کاهش می یابد. کما نوعی هوشیاری  شبیه خواب عمیق است، با این تفاوت که هیچ مقدار محرک خارجی (مانند صدا یا احساس) نمی تواند مغز را بیدار و هوشیار کند.

کما یک اورژانس پزشکی است. دامنه وسیعی از عوامل مختلف شامل آسیب به سر، سکته، ایست قلبی، افت قند خون، افزایش قند خون، هیپوترمی، مصرف بیش از حد دارو و نارسایی کلیه یا کبد می توانند منجر به کما شوند.  در حالت رویشی مداوم به مناطقی از مغز که مسئول آگاهی، خودآگاهی و شخصیت هستند آسیب جدی وارد می شود.

فرد در کما حتی نمی تواند به درد پاسخ دهد. طیف گسترده ای از بیماری ها، شرایط و حوادث می تواند باعث کما شود. کما در صورت بروز مشکل جدی در سیستم تحریک مغز (سیستم فعال کننده مشبک)، یا ارتباط آن بین مناطق دیگر مغز (مانند نیمکره های مغزی) رخ می دهد و فعالیت مغز مختل می شود.

در برخی موارد، فرد می تواند به حالت رویشی مداوم یا نباتی سقوط کند. در این وضعیت  مغز عملکردهای بالاتر خود را از دست داده است (از جمله آگاهی، خودآگاهی و شخصیت) اما عملکردهای غیر ارادی مانند تنفس و بلع، ضربان قلب و فشار خون را حفظ می کند.

علائم کما

علائم کما، عبارتند از:

• به نظر می رسد فرد خوابیده است.
• هیچ مقدار تحریک حسی نمی تواند فرد را بیدار کند.
• ممکن است بیمار به طور غیرطبیعی نفس بکشند.
• آنها ممکن است بدن خود را در حالت غیرمعمول نگه داشته باشند.
• مردمک چشم آنها ممکن است از طرق مختلف تحت تأثیر قرار گیرد. به عنوان مثال، یک مردمک بزرگتر از دیگری است یا هر دو مردمک چشم بیمار منقبض شده اند.

علل کما

دلایل مختلف کما را می توان به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

داخل جمجمه. حوادثی که در داخل جمجمه ممکن است رخ دهند و منجر به کما رفتن بیمار شوند شامل عفونت (مانند مننژیت)، خونریزی بدنبال آسیب دیدگی شدید سر، سکته مغزی، آبسه مغز، تومور مغزی، ادم مغزی (تورم مغز) یا عوارض جانبی صرع می باشد.

خارج جمجمه. هر رویداد خارجی که اکسیژن یا جریان خون در مغز را کاهش می دهد (هیپوکسی مغزی) می تواند منجر به کما رفتن فرد شود. این عوامل می تواند شامل ایست قلبی حاد (حمله قلبی)، مسمومیت با الکل، مصرف بیش از حد دارو (تجویز شده یا غیرقانونی)، مسمومیت با مونوکسیدکربن، نارسایی کبدی یا کلیوی، افت قند خون (قند خون پایین)، افزایش قند خون (قند خون بالا)، تب، برق گرفتگی و هیپوترمی (افت دمای بدن) باشد.

روانپزشکی. اختلالات روانی، از جمله افسردگی و کاتاتونیا، می تواند باعث حالت هوشیاری شود که بسیار شبیه کما است.

تشخیص کما

کما یک اورژانس پزشکی است. تشخیص سریع می تواند جان انسان را نجات دهد. به عنوان مثال، ممکن است فرد مبتلا به دیابت با تزریق بیش از حد انسولین به طور تصادفی سطح قند خون خود را کاهش داده باشد. درمان فوری در این نوع شرایط تهدید کننده  بسیار مهم است.

به طور کلی، روند تشخیص و درمان کما توسط پرسنل پزشکی به شرح زیر است:

• راه هوایی، تنفس، فشار خون و نبض فرد بررسی می شود.
• دمای آنها گرفته می شود. درجه حرارت بالا ممکن است تب و عفونت را نشان دهد، در حالی که درجه حرارت پایین ممکن است نشان دهنده هیپوترمی باشد.
• بدن ممکن است از نظر جراحات، از ناحیه سر آسیب جدی ببیند.
• پزشک علائم آسیب مغزی مانند لنگی کامل کل بدن یا الگوهای تنفسی غیرمعمول را بررسی می کند.
• مردمک چشم می توانند اطلاعاتی درباره علت کما ارائه دهند. به عنوان مثال، اندازه های نابرابر مردمک چشم می تواند فشار در مغز را نشان دهد، در حالی که کوچک شدن مردمک می توانند مصرف بیش از حد مواد مخدر را پیشنهاد دهند.

انواع آزمایش های خون می تواند طیف وسیعی از فاکتورهای مهم از جمله شمارش گلبول های قرمز و سفید، سطح قند، سطح نمک، میزان الکل و میزان اکسیژن و دی اکسید کربن در خون را بررسی کند. آزمایش ادرار می تواند وجود سموم و قندها را نشان دهد. برای کمک به تشخیص صدمات مغزی ممکن است اسکن مغز از جمله CT و MRI لازم باشد. عفونت های مشکوک را می توان از طریق مایع نخاعی بررسی کرد (مقدار کمی مایع مغزی نخاعی از ستون فقرات خارج شده و در آزمایشگاه آزمایش می شود).

مراقبت های ویژه فوری برای بیماران کمایی

گاهی اوقات تشخیص صحیح کما، ممکن است ساعتها یا حتی چند روز طول بکشد. در این فاصله، فرد تحت مراقبت های ویژه فوری قرار می گیرد، از جمله:

• ماسک اکسیژن
• گلوکز داخل وریدی
• کاتتریزاسیون مثانه ادرار
• یک خط وریدی IV یا قطره ای برای تأمین مایعات و داروها
• تجویز پادزهر مخدر در صورت مشکوک به مصرف بیش از حد دارو
• ماسک تنفسی، اگر فرد قادر به نفس کشیدن به تنهایی نباشد.
• نظارت مداوم بر علائم حیاتی آنها از جمله نبض، تنفس و فشار خون
• پمپاژ معده، اگر به نظر برسد فرد چیزی سمی خورده یا نوشیده است.

درمان کما

درمان کما به علت و شدت آن بستگی دارد، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تجویز وریدی گلوکز در مورد افت قند خون
• آنتی بیوتیک در صورت بروز هر گونه عفونت
• تجویز وریدی نالوکسان در مورد مصرف بیش از حد هروئین
• جراحی در مورد خونریزی، به عنوان مثال، هماتوم ساب دورال (لخته شدن خون بین مغز و پوشش آن)

بهبودی از کما

بهبودی فردی که به کما رفته است، به علت و شدت کما بستگی دارد، اما هر کسی که به حالت کما بیفتد در معرض خطر مرگ قرار می گیرد. در برخی موارد، ممکن است بهبودی کامل و بدون از دست دادن عملکرد مغز وجود داشته باشد، در حالی که در اثکر موارد، آسیب مادام العمر مغزی می توانند نتیجه کما رفتن باشد.

کما نباتی

در شرایطی که مغز بیمار در یک مدت طولانی از اکسیژن محروم شده باشد، ممکن است فرد در یک حالت رویشی یا نباتی قرار بگیرد. اگر این مدت بیش از یک ماه یا بیشتر طول بکشد، به عنوان یک حالت رویشی مداوم شناخته می شود. این بدان معنی است که بیمار می تواند نفس بکشند، تحریک کننده هایی مانند صداهای بلند باشند، اما عملکردهای بالاتر مغز  که به آگاهی و شخصیت مربوط می شوند را از دست بدهد. در حالی که کما معمولاً فقط چند هفته طول می کشد، یک حالت رویشی می تواند ماه ها یا حتی سالها ادامه یابد. هرچه فرد بیشتر در این حالت باقی بماند، شانس بهبودی او را کاهش می دهد.

علائم کمای نباتی

برخی از خصوصیات کمای نباتی عبارتند از:

• به نظر می رسد فرد خوابیده است.
• فرد قادر است بدن خود را حرکت دهد.
• فرد می تواند به طور تصادفی بخندد، گریه کند.
• ضربان قلب، فشار خون و تنفس بیمار ادامه دارد.
• چشم ها در پاسخ به محرک ها ممکن است باز شوند.
• آنها نمی توانند بیدار شوند، صحبت کنند یا به واکنش های محیطی پاسخ دهند.

عوارض کمای نباتی

عوارض شایع یک حالت رویشی مداوم می تواند شامل موارد زیر باشد:

• عفونت ها
• پنومونی
• زخم بستر (فشار)
• انقباض (عضلات بدن را کوتاه و منقبض می کنند).

درمان کمای نباتی

با گذشت زمان شانس بهبودی فرد کاهش می یابد. معمولاً هیچ راهی برای تشخیص و مدت زمان این وضعیت وجود ندارد، بنابراین مهم است که فرد به سلامتی خود امیدوار باشد تا در نهایت بهبود یابد.

مراقبت های پزشکی مورد نیاز برای بیماری که در وضعیت کما رویشی قرار گرفته، شامل موارد زیر است:

• پیشگیری و درمان عفونت
• فیزیوتراپی برای کمک به انعطاف پذیری عضلات
• تمیز نگه داشتن پوست و چرخاندن منظم فرد برای جلوگیری از زخم بستر و زخم
• تغذیه مناسب، از طریق قطره داخل وریدی یا لوله بینی – معده (که از طریق بینی به پایین معده منتقل می شود).

بهبودی از کمای نباتی

بهبودی معمولاً روندی آهسته است و فرد ابتدا نسبت به آنچه در اطرافش می گذرد آگاهی پیدا می کند و در نهایت قادر به پاسخگویی است. با این حال، تنها درصد کمی از افرادی که پس از شش ماه یا بیشتر از حالت رویشی مداوم بیدار می شوند و می توانند به طور مستقل زندگی کنند. در بیشتر موارد، آنها به طور دائمی آسیب می بینند.

مرگ مغزی در برابر کمای نباتی

مرگ مغزی به این معنی است که فرد آنقدر آسیب مغزی زیادی دارد که دیگر قادر به نفس کشیدن نیست و باید زیر دستگاه تنفسی نگهداری شود. یک الکتروانسفالوگرام (EEG) به طور معمول هیچ فعالیت مغزی را نشان نمی دهد، ممک است در این شرایط فرد دچار مرگ مغزی شده اما قلبش همچنان تپش داشته باشد.

سخن آخر

کما نوعی هوشیاری است که شبیه خواب عمیق است، با این تفاوت که هیچ مقدار محرک خارجی (مانند صدا یا احساس) نمی تواند مغز را بیدار و هوشیار کند. کما یک اورژانس پزشکی است. دامنه وسیعی از علل شامل آسیب به سر، سکته، ایست قلبی، افت قند خون، افزایش قند خون، هیپوترمی، مصرف بیش از حد دارو و نارسایی کلیه یا کبد است. فردی در حالت رویشی مداوم به مناطقی از مغز که مسئول آگاهی، خودآگاهی و شخصیت هستند آسیب می رساند.