گانگرن، به مرگ بافت بدن به دلیل عدم جریان خون یا عفونت جدی باکتریایی اشاره دارد. گانگرن معمولاً بر روی اندام ها، از جمله انگشتان پا تأثیر می گذارد، اما می تواند در عضلات و اندام های داخلی نیز رخ دهد. ابتلا به برخی بیماری های که بتوانند به رگ های خونی و جریان خون آسیب برسانند مانند دیابت یا شریان های سخت شده (آترواسکلروز) احتمال ابتلا به گانگرن را بیشتر می کند. درمان گانگرن شامل جراحی برای از بین بردن بافت مرده، آنتی بیوتیک ها و اکسیژن درمانی است. در صورت تشخیص زود هنگام و درمان فوری، این بیماری پیش آگهی بهتری خواهد داشت.
علت گانگرن
این شرایط و بیماری ممکن است به دلیل یک یا برخی از دلایل زیر رخ دهد:
- عفونت. در برخی شرایطی باکتری ها می تواند با ایجاد عفونت باعث از بین رفتن بافت و گانگرن شوند.
- ضربه. ضربه های آسیب زا مانند زخم های ناشی از شلیک گلوله یا آسیب دیدگی در تصادفات رانندگی می توانند باعث حمله باکتری ها به بافت های عمیق در بدن و گانگرن شوند.
- عدم وجود خون. خون برای جلوگیری از عفونت ها، اکسیژن مواد مغذی را برای تغذیه سلول های بدن و اجزای سیستم ایمنی مانند آنتی بادی ها فراهم می کند. در صورت عدم خون رسانی مناسب، سلول ها نمی توانند زنده بمانند و بافت پوسیده می شود.
عوامل خطر گانگرن
چندین عامل، خطر ابتلا به گانگرن را افزایش می دهند، از جمله:
- سیگار کشیدن. خطر ابتلا به این بیماری در افرادی که سیگار می کشند بیشتر است.
- بیماری عروق خونی. شریان های سخت و باریک (آترواسکلروز) و لخته شدن خون نیز می توانند جریان خون به ناحیه ای از بدن را مسدود کنند.
- جراحات شدید یا جراحی. هر صدمه به پوست و بافت زیرین آن به خصوص در افرادی که بیماری زمینه ای دارند، احتمال ابتلا به گانگرن را افزایش می دهد.
- داروها بویژه داروهای تزریقی. در موارد نادر، برخی از داروهای خاص و داروهای غیرقانونی تزریقی می توانند باعث عفونت باکتری های ایجاد کننده گانگرن شوند.
- سرکوب سیستم ایمنی. در مبتلایان به ویروس نقص سیستم ایمنی بدن (HIV) و یا افراد تحت شیمی درمانی یا پرتو درمانی ممکن است بدن آن ها در مقابله با عفونت توانایی لازم را نداشته باشد.
- دیابت. در مبتلایان به دیابت، بدن به اندازه کافی هورمون انسولین تولید نمی کند یا در برابر اثرات انسولین مقاوم است. سطح قند خون می تواند به رگ های خونی آسیب برساند و جریان خون را کاهش دهد و یا قطع کند.
- چاقی. چاقی اغلب با دیابت و بیماری های قلبی عروقی همراه است، اما فشار وزن اضافی به تنهایی می تواند شریان ها را سخت کند و منجر به کاهش جریان خون و افزایش خطر عفونت و بهبود ضعیف زخم شود.
علائم گانگرن
گانگرن بر روی پوست می تواند منجر به بروز برخی علائم شود، از جمله:
- ترشح ناخوشایند از ناحیه زخم
- پوست نازک و براق یا پوست بدون مو
- یک خط روشن بین پوست سالم و آسیب دیده
- التهاب یا تشکیل تاول های پر از مایعات روی پوست
- درد شدید و ناگهانی به دنبال آن احساس بی حسی
- پوستی که در اثر لمس باعث احساس خنکی یا سردی می شود.
- تغییر رنگ پوست از رنگ کم رنگ تا آبی، بنفش، مشکی، برنز یا قرمز بسته به نوع بیماری
گانگرن که روی بافت های زیر سطح پوست مانند گانگرن گاز یا گانگرن داخلی تأثیر می گذارد، ممکن است باعث بروز علائم زیر شوند:
- تب کم
- احساس ناخوشایندی
- بافت آسیب دیده متورم و بسیار دردناک
اگر یک عفونت باکتریایی که در بافت گانگلیون ایجاد شده است در سراسر بدن انتشار یابد، شرایطی به نام شوک سپتیک ایجاد می شود. علائم شوک سپتیک عبارتند از:
- گیجی
- تنگی نفس
- فشار خون پایین
- ضربان قلب سریع
گانگرن یک وضعیت جدی است و نیاز به درمان فوری دارد. اگر درد مداوم و غیر قابل توضیح در هر ناحیه از بدن به همراه یک یا چند علامت و نشانه زیر دارید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید:
- تب مداوم
- ترشح ناخوشایند از ناحیه زخم
- پوستی کمرنگ، سخت، سرد و بی حس
- درد ناگهانی در محل جراحی یا تروما اخیر
- تغییرات پوستی از جمله تغییر رنگ، گرما، تورم، تاول یا ضایعات پوستی که از بین نمی رود.
انواع گانگرن
گانگرن مترقی پیشرفته باکتریایی
این نوع نادر گانگرن معمولا بعد از عمل جراحی اتفاق میفتد و یک یا دو هفته بعد از عمل جراحی ضایعات پوستی دردناک ایجاد می کند.
گانگرنFournier
گانگرن خشک
گانگرن خشک ممکن است به آرامی گسترش یابد. این بیماری بیشتر در افرادی که بیماری عروق خونی شریانی دارند، مانند آترواسکلروز یا افرادی که به دیابت مبتلا هستند رخ می دهد.
گانگرن داخلی
این نوع از گانگرن هنگامی رخ می دهد که جریان خون به یک اندام داخلی مسدود باعث تب و درد شدید شود و در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد.
گانگرن مرطوب
این نوع گانگرن ممکن است بعد از سوختگی شدید، سرمازدگی یا آسیب دیدگی ایجاد شود. اغلب در مبتلایان به دیابت اتفاق میفتد که انگشت پا یا پای آن ها را آزار می دهد.
گانگرن گاز
گانگرن گاز به طور معمول بر روی بافت عضلات عمیق تأثیر می گذارد. در این نوع ممکن است سطح پوست در ابتدا طبیعی به نظر برسد. با پیشرفت شرایط پوست کمرنگ و سپس قرمز خاکستری یا بنفش می شود. ممکن است ظاهر حبابی روی پوست نمایان شود و پوست آسیب دیده هنگام فشار دادن روی آن به دلیل گاز موجود در بافت، صدای ترک خوردگی ایجاد کند. گانگرن گازی بیشتر در اثر عفونت با باکتری کلستریدیوم پرفینوژنز ایجاد می شود. عفونت باکتریایی باعث تولید سموم گاز می شود و بنابراين نام آن گانگرن “گاز” است و باعث مرگ بافت می شود. مانند گانگرن مرطوب، گانگرن گازی می تواند خطرناک باشد.
عوارض گانگرن
این عارضه می تواند منجر به جای زخم شود و یا نیاز به جراحی بازسازی داشته باشد. بعضی اوقات، میزان مرگ و میر بافت به حدی زیاد است که ممکن است پزشک مجبور به قطع عضو شود.
تشخیص گانگرن
آزمایشاتی که برای کمک به این عارضه انجام می شوند، عبارتند از:
- عمل جراحی. عمل جراحی برای تشخیص میزان انتشار گانگرن در بدن انجام می شود.
- مایع یا کشت بافت. کشت مایعات از تاول در پوست ممکن است برای بررسی باکتری Clostridium perfringens انجام بگیرد.
- آزمایش خون. شمارش گلبول های سفید خون غیرطبیعی اغلب نشانگر وجود عفونت است. پزشک همچنین ممکن است آزمایش خون را برای تشخیص برخی باکتری ها یا میکروب های دیگر تجویز کند.
- تست های تصویربرداری. از اسکن اشعه ایکس، توموگرافی کامپیوتری (CT) یا یک تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) می توان برای مشاهده ساختارهای داخلی بدن، مانند اندام های داخلی، رگ های خونی یا استخوان های استفاده کرد و میزان انتشار گانگرن را مشخص می کند.
- آرتریوگرام. یک آزمایش تصویربرداری است که برای تجسم شریان های بیمار استفاده می شود.
پیش آگهی گانگرن
به طور کلی، افرادی که گانگرن خشک دارند فرصت لازم را برای بهبودی کامل دارند زیرا این بیماری شامل عفونت باکتریایی نمی شود و کندتر از سایر انواع گانگرن گسترش می یابد .با این حال، تشخیص سریع و درمان به موقع گانگرن شانس بهبودی را افزایش می دهد.
درمان گانگرن
عمل جراحی
پزشک می تواند برای جلوگیری از انتشار بیماری و بهبودی بافت سالم عمل جراحی را انجام دهد. در صورت نیاز به جراحی ترمیمی، پزشک از پیوند پوست برای ترمیم آسیب های پوستی استفاده می کند.
پوست سالم ممکن است توسط یک پانسمان یا توسط دو بخیه کوچک نگه داشته شود. در موارد شدید تر، یک قسمت از بدن آسیب دیده، مانند انگشت پا، انگشت یا اندام، ممکن است بیمار نیاز به برداشتن جراحی (قطع عضو) داشته باشد.
آنتی بیوتیک ها
علاوه بر آن، پزشک بعد از جراحی هم احتمالا آنتی بیوتیک های خاصی را تجویز می کند تا بیمار نیازی به جراحی های بعدی نداشته نباشد و عفونت برطرف شود. پزشک ممکن است تجویز آنتی بیوتیک ها در هنگام درمان با اکسیژن درمانی تجویز کند.
درمان با اکسیژن هایپربار
علاوه بر آنتی بیوتیک ها و جراحی، ممکن است از اکسیژن درمانی بیش فعالی نیز برای درمان گانگرن استفاده شود. تحت اکسیژن درمانی فشار زیاد خون قادر به حمل مقادیر بیشتری از اکسیژن است. خون غنی از اکسیژن رشد باکتری ها را کند و به بهبود زخم ها کمک می کند. سایر روش های درمانی گانگرن ممکن است شامل مراقبت های حمایتی، از جمله مایعات، مواد مغذی و داروهای ضد درد برای رفع ناراحتی باشد.
پیشگیری گانگرن
برخی راهکارها برای کاهش خطر ابتلا به گانگرن، عبارتند از:
- از دخانیات استفاده نکنید. استفاده مزمن از محصولات دخانیات می تواند به رگ های خونی بدن آسیب برساند.
- از ابتلا به عفونت جلوگیری کنید. هرگونه زخم باز را با صابون و آب ملایم بشویید و سعی کنید تا زمان بهبودی زخم ها را تمیز و خشک نگه دارید.
- مراقب سرمازدگی باشید. پوست یخ زده می تواند منجر به گانگرن شود زیرا سرمازدگی باعث کاهش گردش خون در یک منطقه آسیب دیده می شود.
- مراقب دیابت خود باشید. اگر مبتلا به دیابت هستید، حتما روزانه دست و پای خودتان را برای بریدگی، زخم و علائم عفونت مانند التهاب، تورم یا چرک معاینه و سعی کنید قند خون خود را کنترل کنید.
- وزن مناسب خود را حفظ کنید. چاقی نه تنها شما را خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهد بلکه فشار خون را به شریان های وارد، جریان خون را محدود و شما را در معرض خطر عفونت و کندی بهبود زخم قرار می دهد.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
در صورت بروز علائم گانگرن، فورا به پزشک مراجعه کنید.
برای آمادگی بیشتر در هنگام مراجعه به پزشک بهتر است:
- اطلاعات کلیدی پزشکی و لیست تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید را بنویسید.
- علایمی را که تجربه می کنید، بنویسید. تا حد ممکن جزئیات بیشتری را در مورد علائم و نحوه بدتر شدن یا شیوع آن را یادداشت کنید.
- هرگونه آسیب دیدگی اخیر به پوست،از جمله بریدگی، نیش حشرات، تزریق، جراحی یا سرمازدگی احتمالی را بنویسید. اگر اخیرا از داروهای تفریحی تزریقی استفاده کرده اید، صددرصد به پزشک اطلاع دهید.
در مورد گانگرن، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- به چه درمانی نیاز دارم؟
- به چه نوع تست هایی نیاز دارم؟
- بهبودی کامل چقدر طول خواهد کشید؟
- آیا نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارم؟
- محتمل ترین علت علایم یا وضعیت من چیست؟
- آیا من در معرض عوارض طولانی مدت قرار دارم؟
علاوه بر آن پزشک ممکن است سوالات زیادی بپرسد از جمله:
- علائم شما چیست؟
- آیا بیماری های دیگری دارید؟
- منطقه آسیب دیده چقدر درد دارد؟
- از چه زمانی شروع به تجربه علائم کردید؟
- آیا اخیرا طولانی مدت در معرض سرما قرار گرفته اید؟
- چه داروهایی را مصرف می کنید یا اخیراً مصرف کرده اید؟
- به نظر می رسد علائم شما با گذشت زمان بدتر می شوند؟
- آیا از داروهای تزریقی از جمله داروهای تفریحی استفاده می کنید؟
- آیا اخیرا صدماتی مانند بریدگی، زخم، نیش یا عمل جراحی به پوست خود وارد کرده اید؟
آخرین دیدگاه‌ها