آلفنتانیل چیست؟ چگونه مصرف می شود؟

آلفنتانیل یک داروی نسخه ای است که برای بیهوشی و کاهش درد در طول عمل های جراحی استفاده می شود. alfentanil بنا به تشخیص پزشک ممکن است به تنهایی یا همراه با سایر داروها تجویز شود. آلفنتانیل متعلق به دسته ای از داروها به نام سنتتیک، اپیوئیدها است. هنوز از نظر علمی مشخص نیست که آیا مصرف آلفنتانیل در کودکان کمتر از 12 سال بی‌خطر و مؤثر است یا خیر.

آلفنتانیل پس از تزریق به سرعت وارد خون می شود و خود را به سلول های مغزی می رساند. در حدود 92 درصد از دارو به پروتئین پلاسما اتصال پیدا می کند. این وضعیت باعث اثربخشی سریع دارو می شود. اما با این حال دارو تزریق در بیماران چاقی که دارای اضافه وزن هستند، اثربخشی کمتری دارد. علت این است که افراد چاق دارای بافت چربی بیشتری هستند.

در نتیجه دارو در بافت چربی تجمع پیدا می کند و دیرتر وارد جریان خون می شود. با این حال به طور کلی مدت زمان اثر دارو در بیماران مختلف به طور میانگین 5 الی 10 دقیقه است. تزریق آلفنتانیل در بیماران بالا رفتن آستانه درد می شود. در نتیجه بیمار در حین عمل جراحی دردی را احساس نخواهد کرد.

بیمارانی که عمل های جراحی سنگین انجام داده اند و دارای درد شدید پس از عمل هستند، آلفنتانیل برای کاهش درد به داخل نخاع تزریق می شود. در این وضعیت آلفنتانیل مانند یک داروی ضد درد مخدر در بدن عمل می کند و احساس درد را تا حد زیادی کاهش می دهد. متابولیسم دارو در کبد است و در نهایت از طریق کلیه ها و از راه ادرار از بدن دفع می شود.

عوارض احتمالی داروی آلفنتانیل

مصرف داروی ضد درد آلفنتانیل نیز مانند هر داروی مسکن دیگری با برخی عوارض همراه است. به عنوان مثال مصرف این دارو به خصوص در روزهای اول می تواند عوارض مختلفی مانند تب، خارش، بثورات پوستی، کاهش اشتها و حالت تهوع را در شما ایجاد کند. با این حال هر بیمار ممکن است عوارض را به شکل متفاوتی تجربه کند. برخی از افراد با مصرف آلفنتانیل دچار عوارضی مانند خواب آلودگی و کاهش تمرکر می شوند.

مهمترین عوارض احتمالی مصرف این دارو عبارتند از:

• تب
• سرفه
• اسهال
• سرگیجه
• سردرد
• تعریق
• تنگی نفس
• تاری دید
• تحریک پذیری
• افزایش ضربان قلب
• کبود شدن رنگ لب ها
• ضعف و خستگی شدید
• احساس درد یا فشار در قفسه سینه
• تورم صورت، لب ها، زبان یا گلو
• سفت شدن عضلان گردن، بازوها و پاها

معمولا بدن شما چند روز پس از مصرف دارو می تواند خود را با این عوارض مطابقت بدهد. در نتیجه عوارض در مدت کوتاهی خود به خود از بین می روند. اما اگر احساس می کنید عوارض همچنان ادامه دارند و باعث ناراحتی شما می شوند، هر چه سریع تر با پزشک مشورت کنید. زیرا برخی عوارض ناشی از مصرف دارو نیستند و ممکن است نشان دهنده وجود مشکلی در سلامت شما باشند. بنابراین در اینگونه موارد مشورت با پزشک متخصص یا پزشک داروساز ضرورت بسیار زیادی دارد.

عوارض جدی آمپول آلفنتانیل کدامند؟

شایع ترین عوارض داروی تزریقی آلفنتانیل، تنگی تنفسی و سفتی عضلات اسکلتی، به ویژه عضلات تنه است. آلفنتانیل باعث سفتی و انقباض شدید عضلات می شود که در نتیجه ماهیچه های گردن و اندام ها را درگیر می کند.

در برخی از بیماران عوارضی مانند هیپوکسی و آپنه نیز مشاهده می شود. سایر عوارض گزارش شده توسط بیماران تهوع، افت فشار خون، استفراغ، خارش، سرگیجه، خواب آلودگی و بی قراری است. عوارض براساس نوع عمل جراحی، متفاوت هستند. اما معمولا تهوع و استفراغ شیوع بالاتری در بیماران دارند. عوارض تزریق دارو در قسمت های مختلف بدن به صورت زیر دسته بندی می شوند:

• دستگاه گوارش: تهوع و استفراغ
• تنفسی: آپنه خواب، تنگی نفس بعد از عمل
• سیستم عصبی مرکزی: تاری دید، سرگیجه، خواب آلودگی، کاهش تمرکز
• عضلانی-اسکلتی: سفتی دیواره قفسه سینه، دشواری حرکات ماهیچه های اسکلتی
• قلبی عروقی: آریتمی ، برادی کاردی، افزایش فشار خون، افت فشار خون، تاکی کاردی

برخی دیگر از عوارض نیز به ندرت ممکن است در بیماران مشاهده شوند. بررسی ها نشان می دهد که عوارض خطرناک مصرف آلفنتانیل در کمتر از یک درصد بیماران رخ می دهد. عوارض نادر عبارتند از:

• بدن به طور کلی: آنافیلاکسی
• پوست: خارش، کهیر، بثورات پوستی
• تنفسی: برونکواسپاسم، هیپرکاربی، اسپاسم حنجره
• عضلانی اسکلتی: سفتی عضلات اسکلتی گردن و اندام ها
• سیستم عصبی مرکزی: سردرد، حرکات میوکلونیک، گیجی بعد از عمل، تب و لرز

آیا آمپول آلفنتانیل اعتیاد آور است؟

alfentanil یک ماده دارویی کنترل شده است که می تواند وابستگی دارویی از نوع مورفین ایجاد کند و بنابراین پتانسیل سوء مصرف در افراد را دارد. به همین علت فروش این دارو بدون نسخه پزشک ممنوع است.

مسکن‌هایی که بر پایه مواد مخدر تولید می شوند در صورت سوء مصرف می توانند در افراد وابستگی ایجاد کنند. بنابراین داروی آلفنتانیل باید فقط طبق دستور پزشک و بر اساس دوز تعیین شده مصرف شود. پزشک دوز دارو را بر اساس وزن، سن و شرایط جسمی برای هر بیمار به طور جداگانه تعیین می کند.

آلفنتانیل با چه داروهایی تداخل دارد؟

سایمتیدین تاثیرات آلفنتانیل را در بدن کاهش می دهد. تجویز داروهایی که بر جریان خون کبدی یا عملکرد آنزیم ها تأثیر می گذارند، باعث طولانی شدن روند بهبودی بیمار در دوران پس از عمل می شوند.

مصرف همزمان اریترومایسین با آلفنتانیل می تواند به طور قابل توجهی از عملکرد آلفنتانیل در بدن پیشگیری کند. همچنین مصرف همزمان این داروها و ممکن است خطر افسردگی طولانی مدت در بیماران را افزایش دهد.

alfentanil در صورتی که همراه با داروهایی مانند باربیتورات ها و بیهوش کننده های عمومی استنشاقی تجویز شود، می تواند هم شدت و هم طول مدت تأثیر بر سیستم عصبی مرکزی و قلبی عروقی را  افزایش دهد. این امر معمولا باعث تنگی نفس پس از عمل در بیماران می شود. در چنین مواردی دوز یک یا هر دو دارو باید کاهش یابد.

توصیه های مهم هنگام تزریق آلفنتانیل

در طول عمل تجهیزات احیا کننده،  لوله گذاری و اکسیژن باید به راحتی در دسترس بیمار باشند.

به دلیل احتمال تأخیر در بروز عوارض، نظارت بر بیمار باید تا ساعاتی پس از جراحی به خوبی ادامه یابد.

در برخی از بیماران تنگی نفس شدید، ایست تنفسی، برادی کاردی، آسیستول ، آریتمی و فشار خون نیز گزارش شده است. بنابراین، علائم حیاتی باید به طور مداوم نظارت شوند.

امکانات کافی برای نظارت پس از عمل و تنفس راحت در بیمارانی که آلفنتانیل مصرف می‌کنند باید در دسترس باشد. ضروری است که این امکانات برای رسیدگی به وضعیت بیمار باید به طور کامل مجهز باشند.

alfentanil فقط باید توسط متخصص های بی هوشی تجویز شود. این افراد به طور خاص در استفاده از داروهای بیهوشی عمومی داخل وریدی و عمومی و در مدیریت اثرات تنفسی داروها به طور تخصصی آموزش دیده اند.

بیمار باید پس از عمل مراقبت های توصیه شده را دریافت کند و وضعیت سلامت عمومی باید به طور مداوم توسط پرستاران نظارت شود. همچنین بیمار باید از نظر علائم اولیه هیپوتانسیون، آپنه، انسداد راه هوایی فوقانی و یا اکسیژن رسانی تحت نظر باشد.

سفتی عضلانی با مصرف آلفنتانیل 

آلفنتانیل در دوزهای اولیه تا 20 میکروگرم ممکن است باعث سفتی عضلات اسکلتی، به ویژه در عضلات تنه شود. بروز و شدت سفتی عضلانی معمولاً به دوز تجویز شده توسط پزشک بستگی دارد. شروع سفتی عضلانی زودتر از سایر مواد اپیوئید رخ می دهد. این سفتی عضلانی معمولا تمام عضلات اسکلتی از جمله عضلات گردن و اندام‌ها را درگیر می‌کند. انقباض عضلانی را می توان به روش های مختلف دارویی کاهش داد.

هیپوکسی یکی دیگر از عوارض مهم مصرف آلفنتانیل است و به کاهش اکسیژن رسانی به بافت های بدن گفته می شود. هیپوکسی اغلب با کبود شدن لب ها و انگشتان دست و پا همراه است. این عارضه در برخی موارد به دنبال عمل های جراحی رخ می دهد. به همین علت در عمل های جراحی بعد از تزریق داروی آلفنتانیل باید بیمار حتما از نظر اکسیژن رسانی تحت نظارت دقیق قرار بگیرد. هیپوکسی علائم مختلفی دارد. به عنوان مثال سردرد، سرگیجه، تنفس صدادار و کبودی رنگ لب ها و نوک انشگتان دست و پا از مهمترین علائم هیپوکسی است.

نحوه مصرف آلفنتانیل چگونه است؟

انفوزیون آلفنتانیل باید حداقل 10-15 دقیقه قبل از پایان جراحی در طول بیهوشی عمومی قطع شود.

دوز alfentanil مورد نیاز برای بیهوشی در بیماران سالمند 40 درصد کمتر از دوز مورد نیاز در بیماران جوان سالم است.

در بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کبد و در بیماران سالمند، معمولا دوره نقاهت و بهبودی پس از عمل طولانی می شود.

دوزهای بی هوشی آلفنتانیل باید به تدریج و در مدت زمانی بیش از سه دقیقه تجویز شود. تجویز دارو ممکن است باعث از دست دادن تون عروق و کاهش فشار خون شود.

آلفنتانیل در چه بیمارانی نباید استفاده شود؟

تجویز دیازپام بلافاصله قبل یا همراه با دوزهای بالای آلفنتانیل ممکن است باعث اتساع عروق، افت فشار خون در بیمار شود. برادی کاردی ناشی از تزریق  آلفنتانیل ممکن است با آتروپین درمان شود. دوز اولیه آلفنتانیل باید در بیماران سالمند و ناتوان به طور مناسب کاهش یابد. پزشک معمولا اثر دوز اولیه را در تعیین دوزهای مکمل بعدی در نظر می گیرد. در بیماران چاق که وزن آنها 20 درصد بالاتر از وزن ایده آل بدن است، دوز آلفنتانیل باید بر اساس وزن بدون چربی بدن تعیین شود.

جراحت سر

آلفنتانیل در بیماران مبتلا به آسیب سر یا افزایش فشار داخل جمجمه باید با احتیاط استفاده شود، زیرا خطر ابتلا به مشکلات تنفسی افزایش می یابد. مانند سایر مسکن های مخدر، مصرف آلفنتانیل ممکن است سیر بیماری در بیماران مبتلا به آسیب سر را مخفی کند به همین علت فقط در صورت ضرورت باید از آن استفاده کرد.

اختلال در تنفس

آلفنتانیل در بیماران مبتلا به نارسایی های ریوی، کاهش ذخیره تنفسی یا آسم باید با احتیاط استفاده شود. در چنین بیمارانی، مواد اپیوئید ممکن است باعث کاهش نیروی تنفسی و افزایش مقاومت راه هوایی شوند. این عوارض در نهایت با مشکلات خطرناکی مانند خفگی در بیمار همراه است. مراقبت های حین بی هوشی در بیماران تنفسی اهمیت بسیار زیادی دارد. همچنین در طول بیهوشی، باید برای بیمار از روش های تنفس کمکی استفاده کنید.

اختلال عملکرد کبد یا کلیه

در بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کبد یا کلیه، به دلیل اهمیت این اندام ها در متابولیسم و ​​دفع آلفنتانیل، دارو باید با احتیاط بیشتری تجویز شود. در صورتی که تجویز داروی آلفنتانیل در این بیماران ضروری باشد، پزشک تا حد امکان کمترین دوز دارو را برای مصرف تجویز خواهد کرد.

آیا از آمپول آلفنتانیل می توان در بارداری استفاده کرد؟

مصرف برخی داروها می تواند باعث اختلال در سیستم باروری زنان شود. به همین دلیل پزشکان معمولا برای زنانی که در سنین باروری هستند، با احتیاط بیشتری دارو تجویز می کنند. به نظر نمی رسد که آلفنتانیل به خصوص در مقادیر کم بتواند باروری زنان را تحت تاثیر قرار بدهد. اما با این حال هنوز هیچ مطالعه علمی در مورد پتانسیل آلفنتانیل در ایجاد اختلالات باروری انجام نشده است. همچنین بررسی های انجام شده بر روی موش های ماده آزمایشگاهی هیچ گونه جهش کروموزومی را در این حیوانات نشان نداد.

بارداری حساس ترین دوران زندگی برای مادر و جنین است. هر گونه دارو در این دوران باید با احتیاط کامل تجویز شود. بررسی های انجام شده بر روی موش ها و خرگوش های آزمایشگاهی نشان داده است که مصرف آلفنتانیل برای مدت 10 الی 30 روز در این حیوانات اثر جنین کشی دارد. این اثرات سمی می تواند به دلیل مصرف طولانی مدت دارو باشد. با این حال هیچ شواهدی از اثرات تراتوژنیک پس از تجویز آلفنتانیل در موش ها یا خرگوش ها مشاهده نشده است.

هیچ مطالعه کافی و کنترل شده ای در زنان باردار وجود ندارد. بنابراین پزشکان بای تا حد امکان از تجویز این دارو در دوران بارداری خودداری کنند. آلفنتانیل تنها در صورتی باید در دوران بارداری استفاده شود که فواید احتمالی آن خطرات بالقوه برای جنین را توجیه کند.

آیا مصرف آلفنتانیل در هنگام زایمان و شیردهی بی خطر است؟

هنوز اطلاعات علمی کافی در مورد استفاده از آلفنتانیل در هنگام زایمان وجود ندارد. بررسی های اندکی که در این زمینه انجام شده است نشان می دهد که دارو می تواند از جفت عبور کند. این دارو اثرات سمی بر سلامت جنین دارد و به همین علت استفاده از آن در هنگام زایمان توصیه نمی شود.

بررسی هایی که بر روی 9 زن شیرده انجام شد، نشان داد که چهار ساعت پس از تجویز 60 میکروگرم آلفنتانیل، سطوح قابل توجهی از این دارو در آغوز مادر مشاهده می شود. سطح دارو پس از 28 ساعت در خون مادر کاهش یافت. بنابراین هنگام تجویز آلفنتانیل به یک زن شیرده باید احتیاط کرد.

دوز و نحوه مصرف آلفنتانیل چگونه تعیین می شود؟

آلفنتانیل تزریقی، یک محلول آبی استریل، غیر تب زا و بدون مواد نگهدارنده است که برای تزریق داخل وریدی استفاده می شود. این دارو به عنوان یک مکمل ضد درد عمل می کند و در دوزهای افزایشی برای حفظ بیهوشی بیمار تجویز می شود.

دوز تزریقی آلفنتانیل به عنوان یک عامل بیهوشی اولیه در هر بیمار متفاوت است. مقدار دارو با توجه به وزن بدن، وضعیت جسمانی، وضعیت پاتولوژیک، استفاده از سایر داروها، نوع و مدت زمان عمل جراحی و بیهوشی تجویز می شود. اثرات دارو در هر بیمار تفاوت هایی جزئی به همراه دارد. در بیماران چاق که وزن آنها 20 درصد بالاتر از وزن ایده آل است، دوز تزریقی آلفنتانیل بر اساس وزن بدون چربی بدن تعیین می شود. دوز تزریقی آلفنتانیل در بیماران سالمند یا ناتوان کاهش می یابد. پس از تزریق دارو در طول عمل جراحی که بیمار در حالت بی هوشی عمومی قرار دارد، علائم حیاتی بیمار باید به طور مرتب کنترل شوند.

در عمل های جراحی ساده مدت زمان مورد انتظار برای بی هوشی معمولا کمتر از یک ساعت است. بیمار حداقل 45 دقیقه پس از تزریق دارو دچار بی هوشی عمومی می شود. در بیمارانی که از دوزهای بیهوشی آلفنتانیل تزریقی استفاده می کنند، ضروری است که پرسنل واجد شرایط و همچنین امکانات کافی برای مدیریت دپرسیون تنفسی حین عمل و پس از عمل در دسترس باشند.

آیا آلفنتانیل در کودکان هم مورد استفاده قرار می گیرد؟

در حال حاضر اطلاعات علمی دقیق در مورد تزریق آلفنتانیل در بیماران زیر 12 سال در دسترس نیست. بنابراین، استفاده از این دارو در کودکان زیر 12 سال توصیه نمی شود.

به منظور تجویز دقیق تزریق آلفنتانیل در حجم کم، استفاده از سرنگ توبرکولین یا معادل آن توصیه می شود. سرنگ توبرکولین وسیله ای است که اغلب برای تزریق واکسن ها به کار می رود. این سرنگ ها امکان اندازه گیری مقدار مشخصی از دارو را فراهم می کنند. برای کودکان بزرگتر از 12 سال که از مقادیر کم دارو استفاده می شود، سرنگ توبرکولین وسیله ای بسیار مورد نیاز و کاربردی است. کلیه محصولات دارویی تزریقی باید قبل از تجویز، از نظر وجود ذرات معلق و تغییر رنگ به صورت چشمی بازرسی شوند.

عوارض مصرف بیش از حد آلفنتانیل چیست؟

مصرف بی رویه داروها اغلب باعث تشدید عوارض و تداخلات دارویی می شود. مصرف بیش از حد داروهای مسکن با آسیب های جبران ناپذیر و تخریب بافت کبد همراه است. در صورت مصرف بیش از حد آلفنتانیل نیز اثراتی همانند سایر مسکن های قوی مخدر دارد. هیچ مطالعه ای در مورد مصرف بیش از حد آلفنتانیل انجام نشده است. به دنبال مصرف بیش از حد آلفنتانیل معمولا مشکلاتی مانند آپنه یا گرفتگی عضلات بدن مشاهده می شود.

آلفنتانیل یک ضد درد اپیوئیدی با شروع سریع اثر است. این دارو در بیمارانی که دارای حساسیت هستند یا عدم تحمل به مواد اپیوئید دارند، نباید تجویز شود.

آلفنتانیل در دوزهای 8 تا 40 میکروگرم بر کیلوگرم در عمل های جراحی که تا 30 دقیقه طول می‌کشد، به عنوان ضددرد در برابر پاسخ‌های همودینامیک به استرس جراحی عمل می کند. فقط 1٪ از دوز به صورت دارو بدون تغییر دفع می شود. ادرار اصلی ترین راه دفع متابولیت ها است. اتصال آلفنتانیل به پروتئین پلاسما تقریباً 92 درصد است.

آمپول آلفنتانیل را چگونه باید نگهداری کنیم؟

داروی تزریقی آلفنتانیل در اشکال بسته بندی شده به صورت جداگانه در داروخانه ها عرضه می شود. این دارو را فقط با نسخه پزشک می توانید خریداری کنید. در صورت مواجهه تصادفی دارو با پوست باید ناحیه مورد نظر را با آب فراوان شستشو دهید.

داروی آلفنتانیل را باید در دمای 20 تا 25 درجه سانتی گراد نگهداری کنید. دارو را در مجاورت گرما یا سرمای زیاد قرار ندهید.

سخن آخر

آلفنتانیل شروع فوری اثر دارد. در دوزهای تقریباً 105 میکروگرم بر کیلوگرم، آلفنتانیل همانگونه که توسط الگوهای EEG تعیین می شود، هیپنوتیزم ایجاد می کند.

آلفنتانیل سطح عمیقی از بیهوشی را در طول اولین ساعت های عمل جراحی فراهم می کند و همچنین پاسخ همودینامیک را در طول لوله گذاری و برش کاهش می دهد.

دوران نقاهت و بهبودی پس از عمل در بیماران مبتلا به نارسایی کبدی و افراد بالای 65 سال معمولا طولانی تر است. مصرف مکرر یا مداوم آلفنتانیل در این بیماران باعث افزایش غلظت پلاسمایی و تجمع دارو می شود، به ویژه در بیمارانی که کلیرانس پلاسمایی آنها کاهش یافته است.

گاهی برادی کاردی در بیمارانی که آلفنتانیل مصرف می کنند، رخ می دهد. اگر آلفنتانیل همراه با داروهای مسدودکننده عصبی -عضلانی مصرف شود، شدت عارضه افزایش پیدا می کند.

تجویز دیازپام وریدی بلافاصله قبل یا بعد از دوزهای بالای آلفنتانیل فشار خون بیمار را کاهش می دهد. این وضعیت باعث به تاخیر افتادن روند بهبودی بیمار در دوران پس از عمل می شود.

بیمارانی که دوزهای حداکثر 200 میکروگرم بر کیلوگرم آلفنتانیل را دریافت کردند، هیچ افزایش قابل توجهی در سطح هیستامین بدن و هیچ شواهد بالینی از ترشح هیستامین نشان ندادند.

سفتی عضلات اسکلتی به دوز و سرعت تجویز آلفنتانیل مرتبط است. گرفتگی عضلانی معمولا بلافاصله پس از تزریق دوزهای بیهوشی رخ می دهد. اقدامات پیشگیرانه ممکن است تا حدی میزان و شدت اثرات دارو را کاهش دهد.

مدت و میزان مشکلات تنفسی و افزایش مقاومت راه هوایی معمولاً با افزایش دوز دارو بیشتر می شود، اما با این حال این مشکل در دوزهای پایین تر نیز مشاهده شده است. اگرچه معمولا مصرف دوزهای بالاتر می تواند باعث آپنه و انسداد راههای هوایی تنفسی شود، اما با این حال این عوارض ممکن است در دوزهای پایین تر دارو نیز رخ بدهد.

در طول مراقبت های پس از بیهوشی، بیمار باید همچنان تحت نظارت باشد و به اثرات تنفسی آلفنتانیل توجه شود. در برخی موارد ممکن است عوارضی مانند آپنه، کاهش تعداد تنفس و انسداد راه های هوایی فوقانی در بیمار رخ دهد.