کلسیفیکاسیون چیست؟ چه عوارضی دارد؟

کلسیفیکاسیون ، تجمع بیش از حد کلسیم در شریان ها، کلیه ها یا پریکارد، غشایی که قلب را در بر می گیرد، می تواند خطرناک باشد. کلسیم یکی از فراوان ترین مواد معدنی در بدن است. این ماده در استخوان ها، دندان ها و جریان خون وجود دارد. اگر رسوبات کلسیم تشکیل شود، نام پزشکی آن “کلسیفیکاسیون” است. کلسیفیکاسیون ممکن است با افزایش سن رخ دهد، اما همچنین می تواند با عفونت، جراحات و سرطان نیز مرتبط باشد. برای آشنایی بیشتر با انواع مختلف کلسیفیکاسیون، از جمله علائم، علل و درمان آن، مطالب زیر را بررسی کنید.

استخوان و دندان ها بیشترین مقدار کلسیم را در بدن ذخیره می کنند. کلسیم همچنین در جریان خون وجود دارد. با گذشت زمان، رسوبات کلسیم می توانند در موارد زیر تشکیل شوند:

• کلیه
• مغز
• سینه
• شانه
• دندان
• شریان
• تاندون
• مفاصل
• پانکراس

رسوبات کوچک کلسیم احتمالاً عملکردهای بدن را تغییر نمی دهند. با این حال، اگر رسوبات بسیار بزرگ شوند، ممکن است در عملکرد اندام ها اختلال ایجاد کنند یا باعث سایر بیماری ها شوند. کلسیفیکاسیون می تواند نشان دهنده موارد زیر باشد:

• التهاب
• عفونت
• صدمه
• سرطان
• ترمیم بافت

هر نوع کلسیفیکاسیون وابسته به اینکه در کجای بدن رخ می دهد و علت آن چیست، ویژگی ها، مدیریت و درمان خاص خود را دارد.

کلسیفیکاسیون پریکارد

یک پوشش ضخیم و کلسیفیه می تواند جایگزین پوشش طبیعی قلب شود که پریکارد نامیده می شود. پوشش جدید و پر شدن حفره های پایینی قلب را با خون دشوار می کند. علائم کلسیفیکاسیون پریکارد می تواند مشابه علائم نارسایی قلبی باشد. آنها عبارتند از:

• خستگی
• تنگی نفس هنگام دراز کشیدن
• تنگی نفس در هنگام فعالیت بدنی

گفته می شود، در برخی افراد، کلسیفیکاسیون پریکارد ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند. یکی از دلایل اصلی کلسیفیکاسیون پریکارد پریکاردیت است که التهاب داخل پریکارد است. علت این می تواند ناشی از جراحی بزرگ قلب یا عفونت ویروسی در پریکارد باشد. برخی از علل دیگر کلسیفیکاسیون پریکارد عبارتند از:

• ضربه
• بدخیمی
• پرتو درمانی
• بیماری بافت همبند

اگر علائم کلسیفیکاسیون پریکارد وجود نداشته باشد، فرد احتمالاً نیازی به درمان ندارد. در صورت وجود التهاب در ناحیه، پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) را توصیه کند. یک روش جراحی به نام پریکاردکتومی احتمال دارد کلسیفیکاسیون پریکارد را درمان کند. این شامل برداشتن بخشی از پریکارد است.

کلسیفیکاسیون کلیه

رسوبات کلسیم نیز می تواند در کلیه ها ایجاد شود. به این بیماری نفروکلسینوز می گویند. افراد مبتلا به این بیماری همچنین ممکن است سطوح بالایی از کلسیم یا فسفات در خون یا ادرار خود داشته باشند.

پزشکان نفروکلسینوز را به صورت مولکولی، میکروسکوپی یا ماکروسکوپی طبقه بندی می کنند. طبقه بندی به اندازه رسوب کلسیم و قابل مشاهده بودن آن در اشعه ایکس یا میکروسکوپ بستگی دارد. یک پزشک معمولا رسوبات کلسیم را در بصل النخاع کلیه که قسمت داخلی آن است پیدا می کند.

بسیاری از افراد مبتلا به نفروکلسینوز هیچ علامتی از آن ندارند. هنگامی که پزشک متوجه تجمع کلسیم در عکسبرداری با اشعه ایکس می شود، خون و ادرار فرد را برای موارد زیر بررسی می کند:

• کلسیم
• فسفات
• الکترولیت ها

سطوح بالای موارد زیر می تواند باعث نفروکلسینوز شود:

• اگزالات در ادرار
• کلسیم در خون یا ادرار
• فسفات در خون یا ادرار

این مسائل می تواند به دلایل زیر ایجاد شود:

• سارکوئیدوز
• ویتامین دی درمانی
• هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه، که شامل تولید بیش از حد هورمون توسط غدد پاراتیروئید می شود.

کلسیفیکاسیون کلیه چگونه درمان می شود؟

هنگامی که پزشک نفروکلسینوز را تشخیص می دهد، باید علت را تعیین کند. بدون درمان، برخی از علل نفروکلسینوز می تواند منجر به بیماری مزمن کلیه شود. مانند کلسیفیکاسیون عروق کرونر، درمان تجمع کلسیم در کلیه شامل درمان علت زمینه ای و رسیدگی به عوامل خطر است.

کلسیفیکاسیون مفاصل و تاندون

رادیولوژیست ها اغلب کلسیفیکاسیون را در مفاصل و تاندون های فرد پیدا می کنند. با این حال، تشخیص کلسیفیکاسیون از استخوانی شدن یا وجود جسم خارجی برای آنها دشوار است.

کلسیفیکاسیون مفاصل و تاندون هر دو نسبتاً شایع هستند. به عنوان مثال، 3-15٪  بسیاری از افراد دارای کلسیفیکاسیون تاندون هستند که به آن تاندونیت کلسیفیک می گویند. تحقیقات نشان می دهد که اطراف45% افراد بالای 85 سال دارای رسوب کلسیم در غضروف مفاصل خود هستند.

افراد مبتلا به تاندونیت کلسیفیک ممکن است گاهی اوقات احساس “نفوذ” در تاندون کلسیفیه کنند. این عارضه همچنین می تواند باعث درد قابل توجهی شود یا اصلاً علائمی نداشته باشد. این وضعیت اغلب تاندون های شانه را تحت تاثیر قرار می دهد، اما تاندون های مچ دست، لگن و آرنج نیز حساس هستند.

بیماری کریستال پیروفسفات دی هیدرات کلسیم (CPPD) که قبلاً به عنوان نقرس کاذب شناخته می شد، اغلب یکی از علت کلسیفیکاسیون مفاصل است. CPPD نقرس نیست، اما درد مشابه است، به همین دلیل است که مردم آن را نقرس کاذب می نامیدند.

کلسیفیکاسیون مفاصل و تاندون چگونه درمان می شود؟

افراد مبتلا به نوع مفاصل یا تاندون بدون درد معمولا نیازی به درمان ندارند. هیچ درمانی نمی تواند رسوبات کلسیم را از غضروف مفاصل حذف کند، بنابراین پزشکان تمایل دارند برای تسکین هر گونه درد و التهاب زمینه ای به تزریق گلوکوکورتیکوئید، کلشیسین خوراکی و NSAID ها تکیه کنند. ممکن است برای برخی از افراد مبتلا به این بیماری جراحی لازم باشد.

کلسیفیکاسیون مغز

رسوب غیرطبیعی کلسیم می تواند در رگ های خونی مغز ایجاد شود. این رسوبات معمولاً در عقده های پایه تشکیل می شوند، ساختارهایی که حرکت بدن را آغاز و کنترل می کنند. این رسوبات کلسیم با اسکن تصویربرداری قابل مشاهده هستند. علائم معمولاً در اواسط بزرگسالی ظاهر می شوند و با گذشت زمان بدتر می شوند. یک فرد ممکن است علائم زیر را تجربه کند:

• لرزش
• کندی حرکت
• یک راه رفتن ناپایدار
• حرکات غیر قابل کنترل
• دیستونی یا کشش غیرارادی عضلات

کلسیفیکاسیون مغزی اولیه خانوادگی، کلسیفیکاسیونی است که ناشی از یک مشکل دیگر سلامتی نیست و از طریق خانواده ها منتقل می شود. حدود 20 تا 30 درصد از افراد مبتلا به این بیماری نیز موارد زیر را تجربه می کنند:

• تشنج
• زوال عقل
• روان پریشی
• اختلال در گفتار
• مشکل در تمرکز
• تغییرات شخصیتی
• از دست دادن حافظه

علل کلسیفیکاسیون مغزی چیست؟

علت کلسیفیکاسیون اولیه مغز در خانواده، جهش ژنتیکی است. فرد آن را به ارث می برد، اما در حدود 50 درصد موارد، علت ژنتیکی دقیق ناشناخته است. به دلیل جهش برخی از ژن ها، رسوبات کلسیم در رگ های خونی آسیب دیده مغز و سلول های مغز ایجاد می شود. این رسوبات کلسیم سپس ارتباطات سیگنال عصبی بین نواحی مختلف مغز را مختل می کند.

درمان ها بر رفع و تسکین علائم تمرکز دارند زیرا کلسیفیکاسیون خود برگشت ناپذیر است. یکی از علائم رایج کلسیفیکاسیون مغز، دیستونی است. برخی از گزینه های درمانی برای این مورد عبارتند از:

• فیزیوتراپی
• داروهای تزریقی
• گفتار و صوت درمانی
• آرامش و مدیریت استرس
• تحریک عمقی مغز از طریق دستگاه کاشته شده
• جراحی، اگر علائم به درمان های دیگر پاسخ ندهد
• داروهای خوراکی مانند بنزودیازپین ها یا آنتی کولینرژیک ها

کلسیفیکاسیون شریان

این وضعیت بندرت می تواند در سنین پایین شروع شود، اما پزشک ممکن است تنها زمانی متوجه آن شود که رسوب به اندازه کافی بزرگ شود که در اسکن های تصویربرداری ظاهر شود. کلسیفیکاسیون شریان قابل تشخیص به طور معمول در بزرگسالان رخ می دهد. کلسیفیکاسیون شریان می تواند با افزایش سن بدتر شود. محققان معتقدند که90% مردان و 67 درصد زنان بالای 70 سال دارای کلسیفیکاسیون عروق کرونر هستند.

افراد مبتلا به بیماری عروق کرونر ممکن است کلسیفیکاسیون عروق خونی داشته باشند. این بیماری زمانی ایجاد می شود که رگ های خونی که اکسیژن و خون را به قلب می رسانند مسدود یا باریک شده باشند.

چه چیزی منجر به کلسیفیکاسیون شریان می شود؟

کلسیفیکاسیون شریان علائم معمولی ندارد. با این حال، تشخیص دقیق محل آن می تواند به پزشک در پیش بینی خطر عوارض فرد کمک کند. عوامل زیر ممکن است خطر ابتلا به کلسیفیکاسیون عروق کرونر را در فرد افزایش دهد:

• کلسترول بالا
• فشار خون بالا
• استفاده از تنباکو
• سندرم متابولیک
• بیماری مزمن کلیوی
• پایه بالا پروتئین واکنشی C سطح

کلسیفیکاسیون شریان چگونه درمان می شود؟

درمان معمولاً شامل رسیدگی به خطر عوارض است. زمانی که فرد دارای رسوب کلسیم در شریان هایی است که خون را به قلب می رسانند خطر را افزایش می دهد به عنوان مثال بیماری های قلبی عروقی این کلسیفیکاسیون می تواند بر موارد زیر تاثیر بگذارد:

• مقدار خونی که در قلب جریان دارد.
• چگونه سرخرگ ها به تغییرات در جریان خون واکنش نشان می دهند.
• چگونه شریان ها منقبض و منبسط می شوند تا جریان خون را تغییر دهند.

تجمع کلسیم در  پستان

فقط با ماموگرافی می توان کلسیفیکاسیون پستان را تشخیص داد. پزشکان آن را بر اساس اندازه رسوب یا رسوبات کلسیم طبقه بندی می کنند. ماکروکلسیفیکاسیون ها رسوبات بزرگ و کاملاً مشخصی هستند و همینطور نشانه سرطان میکروکلسیفیکاسیون ها به صورت لکه های کوچک در اسکن ظاهر می شوند. اینها نیز معمولاً دلیلی برای نگرانی نیستند. با این حال، وجود رسوبات با اشکال و اندازه‌های مختلف که در ناحیه‌ای از سلول‌هایی که به سرعت تکثیر می‌شوند روی هم جمع شده‌اند، ممکن است نشانه‌ای از سرطان باشد. بیشتر کلسیفیکاسیون پستان هیچ علامتی ایجاد نمی کند.

افزایش سن منجر به افزایش احتمال تغییرات غیر سرطانی سلول های پستان می شود. اینها می توانند رسوبات کلسیم را پشت سر بگذارند. برخی از فرآیندهای خوش خیم که می توانند منجر به کلسیفیکاسیون سینه شوند عبارتند از:

• کیست سینه
• صدمات یا عفونت در سینه
• رشد غیر سرطانی در سینه
• ترشح کلسیم در مجاری شیر
• آترواسکلروز عروق خونی در پستان

کلسیفیکاسیون پستان چگونه درمان می شود؟

با اينكه کلسیفیکاسیون پستان غیر سرطانی است، پزشکان باید بافت را بررسی کنند تا این موضوع را تایید کنند. افراد مبتلا به کارسینوم مجرای مهاجم ممکن است کلسیفیکاسیون سینه نیز داشته باشند. این نوع سرطان از مجرای شیر به بافت سینه اطراف گسترش می یابد.

اگر رادیولوژیست کلسیفیکاسیون پستان را در ماموگرافی فرد بیابد، این تصویربرداری را با هر ماموگرافی قبلی مقایسه می کند. سپس ممکن است آزمایشات دیگری را برای تعیین منشاء و علت کلسیفیکاسیون انجام دهند. این می تواند شامل ماموگرافی بزرگنمایی، تصویربرداری اولتراسوند، اسکن MRI یا بیوپسی باشد. درمان کلسیفیکاسیون پستان به نوع آن بستگی دارد. اگر کلسیفیکاسیون ناشی از سرطان باشد، درمان ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی یا شیمی درمانی باشد.

تجمع کلسیم در شانه

گاهی اوقات، کلسیفیکاسیون می تواند باعث درد در ناحیه شانه شود. این تاندونیت کلسیفیک روتاتور کاف یا تاندونوپاتی کلسیفیک روتاتور کاف (RCCT) نامیده شود. روتاتور کاف گروهی از ماهیچه ها و تاندون ها است که توپی مفصل شانه را احاطه کرده و آن را در حفره شانه نگه می دارد. کلسیفیکاسیون ها می توانند در روتاتور کاف جمع شوند و منجر به درد و ناراحتی شوند.

اگر فردی دارای RCTT باشد، ممکن است موارد زیر وجود داشته باشد:

• درد
• کاهش دامنه حرکتی در شانه
• کلسیفیکاسیون هایی که در آزمایش های تصویربرداری نشان داده می شوند.

با این حال، برخی از افراد با رسوبات کلسیم هیچ علامتی ندارند. پزشکان دقیقاً نمی دانند که چرا RCTT رخ می دهد. برخی از متخصصان پیشنهاد کرده‌اند که ممکن است این یک بیماری دژنراتیو باشد که تاندون‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما بسیاری از افراد متوجه می‌شوند که علائم آن‌ها با استراحت بهبود می‌یابد و این نشان می‌دهد که این وضعیت تخریبی نیست.

پزشک ممکن است تزریق استروئید یا آبیاری با محلول بی حس کننده یا نمکی را توصیه کند. در برخی موارد، ممکن است فرد برای برداشتن رسوبات کلسیم به جراحی نیاز داشته باشد، اما این معمولا آخرین راه حل است.

تجمع کلسیم در  دندان

کلسیم جزء اصلی دندان است. با این حال، گاهی اوقات ممکن است کلسیفیکاسیون های اضافی در پالپ دندان، که در وسط دندان و اطراف ریشه دندان ها قرار دارد، ایجاد شود.

این کلسیفیکاسیون شاید نشانه ای از یک مشکل اساسی مانند سنگ کلیه باشد. سنگ های پالپ نیز ممکن است عارضه حفره ها، پرکردگی های عمیق یا التهاب مزمن باشند. علاوه بر این، کلسیفیکاسیون دندان می تواند نشانه کلسینوز تومور هیپرفسفاتمیک خانوادگی باشد.

تجمع کلسیم در پانکراس

کلسیفیکاسیون پانکراس می تواند در صورت ابتلا به پانکراتیت مزمن رخ دهد، به ویژه اگر این به دلیل مصرف زیاد الکل باشد. علائم و نشانه های پانکراتیت مزمن عبارتند از :

• خستگی
• تهوع و استفراغ
• کاهش اشتها و وزن
• تشنگی و نیاز به تکرر ادرار
• درد شکم، که ممکن است به پشت سرایت کند
• زردی، که می تواند منجر به زرد شدن سفیدی چشم شود.

دلیل اصلی ایجاد کلسیفیکاسیون پانکراس پانکراتیت مزمن یا التهاب پانکراس است.

عوامل خطر عبارتند از :

• سیگار کشیدن
• عوامل ژنتیکی
• مصرف زیاد الکل
• داشتن تومور خوش خیم یا سرطانی در پانکراس
• داشتن یک وضعیت پزشکی، مانند فیبروز کیستیک

کلسیفیکاسیون پانکراس چگونه درمان می شود؟

اگر کلسیفیکاسیون به عنوان بخشی از پانکراتیت مزمن رخ دهد، ممکن است آسیب دائمی به پانکراس وارد شود. راه های تسکین علائم عبارتند از:

• اجتناب از سیگار کشیدن
• مصرف داروهای مسکن
• محدود یا اجتناب از مصرف الکل

اگر فردی درد شدید داشته باشد، جراحی ممکن است یک گزینه عالی باشد.

سخن آخر

کلسیفیکاسیون به تشکیل رسوبات کلسیم اشاره دارد. این می تواند در نواحی مختلف بدن مانند شریان ها، کلیه ها و سینه ها اتفاق بیفتد. برخی از انواع تجمع کلسیم در اندام ها می توانند خطرناک باشند و برخی دیگر ممکن است به سادگی نشانه ترمیم بافت باشند.