آزبست و خطر بیماری های ریوی، موضوعی است که افرادی که با این ماده معدنی سروکار دارند، باید آن را جدی بگیرند. حتی نگران بروز بیماری های ریوی ناشی از آزبست باشند. آزبست یک ماده معدنی طبیعی است که با بیماری ریه انسان در ارتباط است. همه انواع آن خطر ابتلا به بیماری های ریوی را افزایش می دهد. سه نوع بیماری ریوی مربوط به آزبست، اسکار (آزبستوز)، بیماری غیر سرطانی بافت پوشش ریه (بیماری پلور) و سرطان ریه است.
آزبستوز فرآیند ایجاد زخم در بافت ریه است که توسط الیاف آزبست تشکیل می شود. آزبست تنها عامل خطر شناخته شده برای Mesothelioma بدخیم است. Mesothelioma سرطانی است. حتی بر بافت پوشاننده ریه (پلور) یا شکم (صفاق) تأثیر می گذارد. زمان بین قرار گرفتن در معرض آزبست و رشد سرطان می تواند از 10 تا 40 سال یا بیشتر باشد.
به نظر می رسد سیگار کشیدن باعث افزایش دفعات و یا سرعت پیشرفت آزبستوز می شود. تشخیص آزبستوز یا بیماری های ریوی و سرطان مربوط به آزبست اغلب با استفاده از اشعه ایکس قفسه سینه یا سی تی اسکن از ریه ها انجام می شود. درمان بیماری های مرتبط با آزبست شامل واکسیناسیون مناسب، درمان عفونت های ریوی، ترک سیگار و استفاده از اکسیژن در صورت لزوم است.
آزبستی که خطر بیماری های ریوی را دارد، چیست؟
آزبست خانواده ای از ترکیبات طبیعی سیلیس است. (مشابه سیلیس شیشه پنجره و تراشه های رایانه است) که در سنگها و خاک یافت می شود. این مواد الیافی با اشکال و اندازه های مختلف تشکیل و در سراسر زمین یافت می شوند.
سه نوع آزبست به طور معمول در دسترس است:
- کریزوتیل (آزبست سفید)
- آموزیت (آزبست قهوه ای)
- کروسیدولیت (آزبست آبی)
فیبرها در دو گروه عمده، آمفیبول ها و الیاف کرایزوتیل وجود دارند و با بیماری های ریوی سرطانی و غیر سرطانی مرتبط هستند.
- کرایزوتیل (آزبست سفید) الیاف “سرپانتین” نیز نامیده می شود.
- آمفیبول ها، الیاف مستقیم بلند (شامل اکتینولیت، آموزیت، آنتروفیلیت، کروسیدولیت و ترمولیت). به احتمال بسیار زیاد باعث سرطان مخاط ریه (مزوتلیوم) و ایجاد زخم در پوشش داخلی ریه (فیبروز پلور) می شوند.
هر دو گروه از الیاف می توانند باعث بیماری ریه مانند آزبستوز شوند.
شیوع خطر ابتلا به سرطان ریه مربوط به آزبست
خطر ابتلا به سرطان ریه مربوط به آزبست در انواع فیبرها متفاوت است. بررسی های انجام شده بر روی گروهی از بیماران که در معرض الیاف کرایزوتیل قرار دارند، فقط افزایش متوسط خطر را نشان می دهد. از طرف دیگر، قرار گرفتن در معرض الیاف آمفیبول یا هر دو نوع الیاف خطر سرطان ریه را دو برابر افزایش می دهد. اگرچه اداره ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA) استانداردی برای قرار گرفتن در معرض آزبست در محل کار (0.2 الیاف / میلی لیتر هوا) تعریف می کند. اما بحث در مورد سطح ایمن قرار گرفتن در معرض آن زیاد است.
برخی معتقدند بیماری مرتبط با آزبست یک “پدیده آستانه” است که برای بروز بیماری نیاز به میزان مشخصی از قرار گرفتن دارد. برخی دیگر اعتقاد دارند که سطح بی خطر آزبست وجود ندارد.
در اکثر ساختمان ها، آزبست به هوا منتقل نمی شود. با این حال، سطوحی که آسیب دیده اند می توانند باعث استنشاق آزبست شوند. غلظت زیاد پس از برش، سنباده زدن یا بازسازی مواد حاوی آزبست رخ دهد.
از آزبست به طور مکرر در انواع مصالح ساختمانی برای عایق بندی و به عنوان یک ماده ضد حریق و لنت های ترمز در اتومبیل ها استفاده می شود. امروزه این ماده معمولاً در خانه های قدیمی – در لوله ها، کوره ها، تخته های آسیاب، رنگ های بافتی، مواد پوشش و کاشی های ساختمانی یافت می شود.
آزبست منجر به کدام بیماری های نتفسی می شود؟
بیماری های ریه در اثر قرار گرفتن در معرض آزبست را می توان به سه نوع اصلی تقسیم کرد: 1) آزبستوز، 2) بیماری پوشش ریه (پلور) و 3) سرطان ریه.
- آزبستوز یک فرآیند اسکار گسترده در ریه ها است.
- بیماری پوشش داخلی ریه ها که پلورا نامیده می شود، دارای علائم و نشانه های مختلفی است. نتیجه التهاب و سخت شدن (کلسیفیکاسیون) یا ضخیم شدن بافت پوشش است.
- سرطان ریه، شامل قسمتهای داخلی ریه ها یا پوشش خارجی (پلور) است.
فیبرهای آزبست بسته به شکل و اندازه آنها در مناطق مختلف ریه رسوب می کنند. الیاف کمتر از 3 میلی متر به راحتی در بافت ریه و پوشش داخلی ریه (پلور) حرکت می کنند. فیبرهای طولانی، بزرگتر از 5 میلی متر (1/5 اینچ)، توسط سلول های پاک کننده (ماکروفاژها) به طور کامل قابل تجزیه نیستند و در بافت ریه باقی می مانند. این الیاف آزبست می تواند باعث التهاب شود. سپس موادی که به ریه آسیب می رسانند توسط سلولهای التهابی آزاد می شوند. به نظر می رسد تداوم این فیبرهای طولانی در بافت ریه و التهاب حاصل از آن، روند تشکیل سرطان را شروع می کند.
با ادامه التهاب و آسیب به بافت اطراف الیاف آزبست، جای زخم حاصل می تواند از مجاری هوایی کوچک به مجاری تنفسی بزرگتر و کیسه های هوای ریز (آلوئول) در انتهای مجاری تنفسی انتشار می یابد. بعضی از این فیبرها می توانند به سطح ریه منتقل و در آنجا پلاک هایی ایجاد کنند (مناطق خاکستری سفید بافت زخمی). در موارد شدید آزبستوز، زخم ریه و بافت پوشش آن می تواند ایجاد شود.
کدام مشاغل در معرض آزبست قرار دارند؟
حدود 125 میلیون نفر در سراسر جهان در معرض آزبست در محل کار قرار دارند که شامل:
- معادن
- آسیاب
- کارخانه ها
- خانه های دارای آزبست، یا در مرحله حمل، نصب یا از بین بردن آن، یا هنگام تمیز کردن وسایل مملو از گرد و غبار آزبست.
برخی از کارگران در معرض غلظت بالای آزبست قرار دارند، از جمله:
- لوله کشی
- جوشکاری
- تعمیر خودرو
- ساخت و ساز لباسشویی
با وجود عدم استفاده از آزبست در مصالح ساختمانی طی 30 سال گذشته، تعداد مرگ های ناشی از آزبستوز در دو دهه گذشته افزایش یافته است. بررسی در سال 2009 برای ارزیابی میزان مرگ و میر ناشی از آزبست به این نتیجه رسید که طی 10 تا 15 سال آینده میزان مرگ و میر به شدت کاهش می یابد. هر ساله در ایالات متحده، قرار گرفتن در معرض آزبست حدود 12 تا 15 هزار نفر را به کام مرگ می کشاند.
آزبستوز چیست و چه علائم و نشانه هایی دارد؟
آزبستوز فرآیند ایجاد زخم در بافت ریه است که توسط الیاف آزبست ایجاد می شود. از آنجا که بسیاری از بیماری های دیگر نیز با زخم ریه در ارتباط هستند علل دیگر، ابتدا باید بررسی و کنار گذاشته شود. به نظر می رسد سیگار کشیدن، احتمالاً با پیشگیری در از بین بردن فیبرهای استنشاق شده از مجاری هوایی، فرکانس و یا سرعت پیشرفت آزبستوز را افزایش می دهد.
علائم و نشانه های آزبستوز
علائم بالینی معمولاً شامل تنگی نفس و سرفه در حال پیشرفت، اغلب 20 تا 40 سال پس از قرار گرفتن در معرض آزبست است. تنگی نفس در کل بیماری، حتی بدون استنشاق بیشتر آزبست پیشرفت می کند. در صورت عدم استعمال سیگار، تولید خلط و خس خس سینه غیرمعمول است. سایر علائم آزبستوز شامل صداهای غیرطبیعی ریه در معاینه، تغییر در انتهای انگشتان دست و پا، کبودی انگشتان یا لبها (سیانوز)، و نارسایی سمت راست قلب است.
آیا هنوز آزبست استفاده می شود؟
كریزوتیل تنها نوع آزبست است كه امروزه در حال تولید هستند. طبق گفته انستیتوی آزبست تحت حمایت صنعت، با وجود ارتباط آنها با سرطان ریه، محصولات کریزوتیل هنوز در 60 کشور صنعتی و در حال توسعه مورد استفاده قرار می گیرند. کریزوتیل هنوز هم در مصالح ساختمانی سیمان (90٪ از تولید جهانی کریستوئیل)، مواد اصطکاک، واشرها و پلاستیک های خاص استفاده می شود.
اگرچه صنعت آزبست “ایمنی” الیاف کریزوتیل را اعلام می کند، که اکنون در محصولات “خنک کننده” و “گرد و غبار” جاسازی شده است. اما در مورد اثرات طولانی مدت محصولات آزبست فعلی به دلیل تأخیر طولانی در توسعه بیماری، اطلاعات کمی در دست است. علی رغم خطرات احتمالی سلامتی، دوام و ارزان بودن این محصولات همچنان کاربردهای تجاری زیادی دارد. آزبستوز حتی پس از کاهش قرار گرفتن در هنگام کار در معرض آزبست، همچنان یک مشکل بالینی جدی است. باز هم، این به دلیل مدت زمان طولانی بین قرار گرفتن در معرض و شروع بیماری است.
چه آزمایشاتی آزبستوز را تشخیص می دهد؟
ناهنجاری های تنفسی را می توان با آزمایش عملکرد ریه یا PFT یا آزمایشات ورزشی که در آزمایشگاه های تخصصی انجام می شود، تشخیص داد. آزبستوز می تواند انسداد جریان هوا و محدودیت التهاب ریه را ایجاد کند. علاوه بر این، این بیماری می تواند توانایی انتقال اکسیژن به خون را تحت تأثیر قرار دهد. با پیشرفت بیماری، اکسیژن خون در بیماران در حالت استراحت احتمال دارد به طور قابل توجهی کاهش یابد. شاید به اکسیژن مکمل نیاز داشته باشند.
ناهنجاری های اشعه ایکس، شامل ضخیم شدن پوشش ریه ها و خطوط ریزی است که قسمت های پایین ریه را مشخص می کند. با این حال، تا 20٪ بیماران دارای قفسه سینه کاملاً طبیعی هستند. این بیماران احتمال دارد تغییرات ظریف تری را در بررسی های اشعه ایکس رایانه ای (توموگرافی کامپیوتری یا سی تی اسکن) نشان دهند.
حداکثر 30٪ از بیماران با اشعه ایکس قفسه سینه طبیعی که در معرض آزبست قرار گرفته اند، CT با وضوح بالا غیر طبیعی (با کیفیت بالا) دارند. سی تی اسکن احتمال دارد بیماری پوشش ریه (بیماری پلور) را در بیماران مبتلا به آزبستوز تشخیص ندهد.
بررسی های آزمایشگاهی می تواند نتایج غیرطبیعی داشته باشد (برخی از آنتی بادی ها و مارکرهای التهاب)، اما به طور خاص آزبستوز را نشان نمی دهند.
بیوپسی ریه برای تشخیص آزبستوز
گاهی اوقات، برای تشخیص آزبستوز، از بیوپسی و بررسی میکروسکوپی ریه استفاده می شود. تحت بررسی میکروسکوپی، الیاف پوشش داده شده خاصی (اجسام آزبست) را می توان همراه با الگوی زخم مشاهده کرد. مقدار آزبست روکش دار و بدون روکش (شفاف) با شدت آزبستوز ارتباط دارد.
از آنجا که ذرات دیگر احتمال دارد به آزبست شباهت داشته باشند، برای شناسایی نهایی شاید نیاز به میکروسکوپ الکترونی باشد. در حال حاضر، برای تشخیص می توان از تشخیص الیاف آزبست در بافت ریه و مایعات (خلط، ترشحات) همراه با سابقه قرار گرفتن در معرض آزبست و مشخصه های اشعه ایکس یا CT استفاده کرد.
درمان آزبستوز چیست؟
بیماران مبتلا به آزبستوز، مانند سایر بیماران مبتلا به بیماری مزمن ریه، در معرض خطر بیشتری برای عفونت جدی، سطح اکسیژن پایین در خون و نارسایی قلبی هستند. این بیماران شاید به سرعت از عفونت های ویروسی و باکتریایی بهبود نیابند. علاوه بر این، احتمال دارد در معرض خطر بیشتری برای عفونت های قارچی و غیرمعمول خاص باشند که از بافت ریه بیمار یا زخم استفاده می کنند. مدیریت پزشکی این بیماران باید توجه ویژه ای را بر پیشگیری و درمان سریع این عفونت ها معطوف کند. واکسیناسیون آنفلوانزا و پنوموکوک بخشی از مراقبت های معمول برای این بیماران است. با این حال، هیچ درمانی برای آزبستوز وجود ندارد.
دیگر عناصر اصلی در درمان بیماران مبتلا به آزبستوز، ترک سیگار، تشخیص به موقع بیماری یا سرطان و پیشگیری از قرار گرفتن در معرض بیشتر آزبست است. اکسیژن اضافی در حین ورزش یا در حالت استراحت (بسته به نیاز) احتمال دارد برای بهبود عملکرد روزانه فراهم شود.
بیماری پلور مرتبط با آزبست چیست؟
نوع دیگری از بیماری ریه مرتبط با قرار گرفتن در معرض آزبست، شامل پوشش ریه ها است که پلور نامیده می شود.
قرار گرفتن در معرض آزبست در پلور می تواند با بروز علائمی همراه باشد. پلاک های جنب احتمال دارد از فیبرهایی ایجاد شوند که به لبه خارجی ریه ها منتقل شده و باعث ایجاد زخم در پلورا می شوند. “کلسیفیکاسیون” پلور می تواند از رسوبات کلسیم در مناطق آسیب دیده قبلی رخ دهد.
مایعات احتمال دارد در اطراف ریه جمع شوند. این مجموعه مایعات که به آن پلورال افیوژن گفته می شود، می تواند اولین نشانه بیماری مرتبط با آزبست باشد.
غالباً، این مجموعه مایعات علائم مرتبطی ندارند، خود به خود برطرف می شوند و به صورت پراکنده عود می کنند. با این حال، برخی از بیماران شاید درد یا خونریزی در اطراف ریه های خود داشته باشند. “ضخیم شدن پلور منتشر”، که به معنای ضخیم شدن عمومی پوشش ریه است، همچنین می تواند رخ دهد.
پلورای ضخیم شده احتمال دارد به صورت پوسته ای از بافت اسکار ایجاد شود و حتی بر توانایی انتشار در ریه تأثیر بگذارد. این وضعیت شاید باعث تنگی نفس قابل توجه شود. ضخیم شدن پلور منتشر به عنوان یک نتیجه بعدی از تجمع مایع مکرر در نظر گرفته می شود.
آیا آزبست می تواند باعث سرطان ریه شود؟
اگرچه قرار گرفتن در معرض آزبست به تنهایی می تواند منجر به سرطان ریه شود. این خطر در افراد سیگاری به طرز چشمگیری افزایش می یابد. در افراد غیر سیگاری که در معرض آزبست قرار دارند. خطر سرطان ریه پنج برابر کارگران غیرمجاز است.
براساس آژانس ثبت بیماری های مواد سمی، سیگاری هایی که در معرض آزبست قرار دارند. 50 تا 84 برابر بیشتر در معرض خطر سرطان ریه هستند.
سرطان ریه در افراد در معرض آزبست و افرادی که در معرض آن قرار ندارند هم از نظر نوع سرطان و هم از نظر علائم و نشانه های آن مشابه است. تشخیص و درمان سرطان ریه موضوعی پیچیده است. یک متخصص ریه باید در انجام آزمایشات مشکوک به سرطان ریه مهارت داشته باشد.
آزبست تنها عامل خطر شناخته شده برای Mesothelioma بدخیم، سرطانی که بر بافت پوشاننده ریه (پلور) یا شکم (صفاق) تأثیر می گذارد. مزوتلیوما بدخیم با استعمال سیگار ارتباطی ندارد. اما به شدت با میزان قرار گرفتن در معرض آزبست در ارتباط است. در مزوتلیومای بدخیم، بین قرار گرفتن در معرض و شروع بیماری، مدت زمانی بسیار طولانی و معمولاً بیش از 30 سال است.
سایر بدخیمی ها که به آزبست مرتبط بوده اند، شامل:
- کلیه، مری و کیسه صفرا
- قسمت فوقانی گلو (دهانه حلق)
- سرطان های جعبه صوتی (حنجره)
بیشتر افراد مبتلا به مزوتلیوما تنگی نفس دارند. سایر علائم و نشانه های مزوتلیوما شامل درد قفسه سینه و سرفه است. با پیشرفت بیماری، علائم و نشانه هایی مانند تنگی نفس افزایش می یابد. حتی کاهش وزن و اشتها، تعریق شبانه ایجاد می شود. تهاجم موضعی توسط تومور می تواند باعث تغییر صدا، از دست دادن عملکرد دیافراگم و علائم خاص ناحیه و درگیر شدن ساختارهای مجاور شود.