دیابت بارداری (Gestational diabetes) یک نوع دیابت است که در زمان بارداری برای برخی از زنان ایجاد می‌شود. در دیابت بارداری، سطح قند خون زن باردار بالا می‌رود. این افزایش قند خون ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی و عوامل دیگر در دوران بارداری رخ دهد.
در زمان بارداری، بدن نیاز به مقدار بیشتری از انرژی دارد تا بتواند نیازهای خود و جنین را برآورده کند. هورمون‌های تولید شده توسط پلاسنتا (جفت) باعث افزایش مقاومت بدن به انسولین می‌شوند، که انسولین مسئول کاهش قند خون است. اگر بدن نتواند به درستی با مقاومت افزایش یافته به انسولین مقابله کند، سطح قند خون بالا می‌رود و دیابت بارداری تشکیل می‌شود.
دیابت حاملگی معمولاً در نیمه آخر بارداری (گاهی اوقات در اوایل هفته بیستم) ایجاد می شود و پس از زایمان، معمولاً سطح قند خون به حالت طبیعی بازمی‌گردد. با این حال، زنانی که دیابت بارداری داشته‌اند، در خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده نیز هستند.
اگر دچار دیابت بارداری شدید شوید و درمان مناسب انجام نشود، میتواند برای شما و جنین تبعات جدی داشته باشد. این شامل افزایش خطر زایمان زودرس، وزن زیاد نوزاد (که میتواند مشکلات زایمانی را افزایش دهد) و افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 برای مادر در آینده است.
مطالعه بیشتر: عوارض بارداری
عوامل خطر دیابت بارداری
هر زنی می تواند به دیابت حاملگی مبتلا شود، اما برخی از زنان در معرض خطر بیشتری قرار دارند. عوامل خطر دیابت حاملگی عبارتند از:
- اضافه وزن
- نژاد سفید
- سن بیشتر از 25 سال
- سابقه خانوادگی یا شخصی
علائم دیابت بارداری
علائم دیابت بارداری (gestational diabetes) ممکن است متفاوت باشند و در برخی از زنان ممکن است ناشناخته باشد. با این حال، برخی از علائم و نشانه‌های معمول دیابت بارداری عبارتند از:
ادرار زیاد: ادرار زیاد (پولیوری) نشانه‌ای از دیابت بارداری است. در صورتی که به طور معمول بیش از حد ادرار کنید و احساس تشنگی شدید و خشکی دهان داشته باشید، باید به پزشک خود مراجعه کنید.
تشنگی شدید و مداوم: افزایش تشنگی و نیاز به آب بیشتر از معمول میتواند نشانه دیابت بارداری باشد. اگر در طول روز همیشه تشنه هستید و تشنگی شدیدی را تجربه می‌کنید، باید به پزشک خود اطلاع دهید.
افزایش اشتها و وزن بیش از حد: افزایش اشتها و وزن در دیابت بارداری نیز ممکن است رخ دهد. اگر به طور ناگهانی اشتهای بیشتری دارید و وزنتان بیش از حدی افزایش می‌یابد، باید به پزشک خود مراجعه کنید.
خستگی و کاهش انرژی: افزایش خستگی و کاهش انرژی نیز میتواند نشانه‌ای از دیابت بارداری باشد. اگر احساس خستگی غیرمعمول، کاهش انرژی و احساس ضعف دارید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
برای اکثر زنان، دیابت حاملگی علائم قابل توجهی ایجاد نمی کند. بنابراین پزشک می تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را به عنوان بخشی از برنامه سلامتی زنان باردار ارزیابی کند. در بیشتر موارد دیابت بارداری به احتمال زیاد در سه ماه آخر بارداری اتفاق میفتد که در این شرایط پزشک ممکن است بیمار را به متخصص غدد و یا متخصص تغذیه ارجاع دهد.
مطالعه بیشتر: رژیم غذایی دیابت بارداری
در صورت داشتن علائم دیابت، 24 ساعته با متخصصان غدد آنلاین پزشکت مشورت کنید.
عوارض دیابت بارداری
دیابت بارداری، اگر درمان مناسب نشود، میتواند برای مادر و جنین تبعات جدی داشته باشد. برخی از عوارض دیابت بارداری عبارتند از:
زایمان زودرس:
قند خون بالای مادر ممکن است خطر زایمان زودرس و تولد نوزاد را قبل از موعد مقرر افزایش دهد. در این شرایط نوزادان متولد شده ممکن است سندرم پریشانی تنفسی را تجربه کنند.
وزن زیاد هنگام تولد:
گلوکز اضافی در جریان خون مادر از جفت عبور می کند و لوزالمعده کودک را به منظور تولید انسولین بیشتر تحریک می کند و می تواند باعث وزن بیش از حد جنین در هنگام تولد (ماکروزومی جنینی) شود. این موضوع میتواند منجر به مشکلات زایمانی مانند زایمان با کمک فشار، شکستن زانوی نوزاد و نیاز به ورود نوزاد به واحد مراقبت ویژه بعد از زایمان شود.
به عنوان مثال، تولد نوزاد با وزن زیاد، خطر دیستوشی شانه را افزایش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. دیستوشی شانه، شرایطی است که به دلیل بزرگی نیم تنه نوزاد که در پشت استخوان لگن قرار میگیرد، زایمان را دشوار میکند. این وضعیت میتواند خطرناک باشد، زیرا ممکن است تنفس نوزاد را در هنگام گیر کردن بدن مختل کند.
قند خون پایین (هیپوگلیسمی):
بعضی اوقات نوزادانی که از مادران مبتلا به دیابت بارداری متولد می شوند اندکی پس از تولد دچار هیپوگلیسمی می شوند. هیپوگلیسمی شدید ممکن است باعث تشنج در کودک شود.
عدم تعادل الکترولیت:
علاوه بر سطوح غیر طبیعی گلوکز در خون نوزاد، برخی از نوزادان ممکن است هیپوکلسمی یا هیپومنیزیمی را تجربه کنند. علائم این شرایط ممکن است شامل بی قراری یا تشنج نوزاد باشد.
خطر ابتلا به دیابت نوع 2:
زنانی که دیابت بارداری داشته‌اند، در آینده نیز با خطر ابتلا به دیابت نوع 2 روبرو هستند. این نوع دیابت میتواند در طول عمر مشکلات سلامتی جدی را ایجاد کند.
پره اکلامپسی:
دیابت حاملگی همچنین ممکن است خطر فشار خون بالا و پره اکلامپسی بارداری و دیابت نوع 2 را در مادر افزایش دهد.
افزایش خطر عفونت:
زنان مبتلا به دیابت بارداری ممکن است به عفونت‌های ادراری و عفونت‌های دیگر بیشتر عرضه شوند. این مشکلات می‌توانند برای مادر و جنین خطرناک باشند.
ناهنجاری مادرزادی:
خطر بروز نقایص مادرزادی برای نوزادانی که مادر آنها مبتلا به دیابت بارداری بوده، بیشتر است. به طور خاص، افزایش خطر آنسفالی، اسپینا بیفیدا و دیسپلازی دمی در این نوزادان وجود دارد.
سقط جنین:
در موارد شدید، دیابت بارداری میتواند منجر به سقط جنین شود. زنان مبتلا به این عارضه بیشتر احتمال دارد سقط جنین یا مرده زایی را تجربه کنند.
سوالی داری؟ کلیک کن.
درمان دیابت بارداری
نظارت پزشکی بر بارداری
دیابت حاملگی می تواند خطر ابتلا به مشکلات کودک مانند ماکروزومی جنین را افزایش دهد. بنابراین زنان مبتلا به دیابت بارداری باید در طول دوران بارداری خود وضعیت قند خون خود را کنترل کنند و موارد زیر را در نظر بگیرند:
- سونوگرافی در حدود هفته 18 تا 20 بارداری
- اسکن های اولتراسوند در هفته 28، 32 و 36 بارداری، به علاوه بررسی های منظم بعد از هفته 38 بارداری
در هر زمان و مکانی که هستی سوالتو از متخصصان غدد یا زنان آنلاین بپرس.
زایمان با دیابت بارداری
در صورت ابتلا مادر به دیابت حاملگی زمان ایده آل برای زایمان معمولاً در حدود هفته های 38 تا 40 است. اما در صورت وجود نگرانی در مورد سلامتی مادر و یا کودک، پزشک ممکن است زایمان زودرس توصیه شود. علاوه بر آن باید در حین زایمان قند خون مادر کنترل می شود چون ممکن است نیاز به انسولین داشته باشد.
همچنین در برخی موارد به دلیل مشکلات جنینی مانند وزن زیاد نوزاد، مشکلات زایمان یا سایر عوامل مرتبط با دیابت بارداری پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که زایمان شما به کمک ابزارهای کمکی (استفاده از وسایلی مانند فورسپس یا واکوم) و یا از طریق سزارین انجام شود.
آزمایش قند خون بعد از زایمان
پزشک پس از زایمان و شش تا 12 هفته قند خون مادر را بررسی می کند تا مطمئن شود که سطح قند خون او به حالت عادی برگشته است. اگر آزمایشات طبیعی باشد باید خطر ابتلا به دیابت مادر حداقل هر سه سال یکبار مورد بررسی قرار گیرد.
انجمن دیابت آمریكا (ADA) پزشكان را تشویق می كند كه به طور مرتب زنان باردار را برای علائم دیابت بارداری مورد غربالگری قرار دهند. اگر در ابتدای بارداری هیچ سابقه شناخته شده ای از دیابت وجود نداشته باشد، پزشک احتمالاً به مادر توصیه می کنند که در 24 تا 28 هفته بارداری دوباره وضعیت قند خود را ارزیابی کنند.
دیابت بارداری بعد از تولد کودک
مادرانی که در طول دوران بارداری خود به دیابت مبتلا بوده اند باید بعد از زایمان در اسرع وقت بعد از تولد (در مدت 30 دقیقه) و سپس در فواصل مکرر (هر 2-3 ساعت) به کودک خود شیر بدهند تا از میزان قند خون کودک جلوگیری شود. میزان قند خون کودک 2 تا 4 ساعت پس از تولد آزمایش می شود. در صورت کم بودن میزان قند خون، ممکن است کودک به طور موقت نیاز به تغذیه از طریق لوله یا قطره داشته باشد. حتی این مکان وجود دارد که کودک در بخش مراقبت های ویژه بستری شود.
داروهایی که مادران برای کنترل قند خون مصرف می کنند معمولاً پس از زایمان متوقف می شود و معمولاً توصیه می شود مادران 1 یا 2 روز پس از زایمان، قند خون خود را چک کنند. مادران برای بررسی دیابت 6 تا 13 هفته پس از زایمان دوباره آزمایش خون انجام دهند چون ممکن است بعد از زایمان قند خون آن ها همچنان بالا بماند و حتی افزایش یابد. همچنین پزشکان توصیه می کنند زنان برای پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع 2 سالانه آزمایش دیابت را تکرار کنند.
جهت مشاوره فوری و آسان با متخصص تغذیه آنلاین در پزشکت همین الان کلیک کنید.
راه های پیشگیری از دیابت بارداری
هیچگونه تضمینی در رابطه با جلوگیری از دیابت حاملگی وجود ندارد. اما زنان هر چه قبل از بارداری سبک زندگی سالم تری داشته باشند، احتمال ابتلا آن ها به این بیماری را کاهش می دهند. برای این منظور زنان بهتر است قبل از بارداری راهکارهای زیر را در نظر بگیرند:
- تغذیه سالم
مصرف یک رژیم غذایی سالم و متعادل میتواند در پیشگیری از دیابت بارداری مؤثر باشد. توصیه می‌شود که میوه‌ها، سبزیجات، مواد غذایی آرد کامل، غلات، ماهی، گوشت سفید و محصولات لبنی کم چرب را در رژیم غذایی خود در نظر بگیرید. همچنین، مصرف مواد غذایی پرقند و پرچرب را محدود کنید و از شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های شیرین غیرضروری پرهیز کنید.
- فعالیت بدنی
30دقیقه فعالیت متوسط و ورزش در قبل و حتی دوران بارداری در بیشتر روزهای هفته، میتواند به کمک کاهش خطر دیابت بارداری باشد.
- کاهش وزن
اگر دارای اضافه‌وزن هستید، کاهش وزن قبل از بارداری میتواند خطر دیابت بارداری را کاهش دهد. با مشاوره آنلاین متخصص تغذیه، برنامه‌ای برای کاهش وزن به صورت سالم و متوازن تنظیم کنید.
- پیگیری درمان تشخیص دیابت
اگر قبلاً دیابت بارداری داشته‌اید، در بارداری بعدی نیز باید با توجه به توصیه‌های پزشک خود پیگیری کنید.
- بررسی قند خون
در صورتی که خطر دیابت بارداری دارید، پزشک ممکن است توصیه کند قند خون خود را منظم چک کنید. این کار به شما کمک میکند تا در صورت لزوم سریعاً تشخیص دیابت بارداری را دریافت و درمان مناسب را شروع کنید.
- مشاوره قبل از بارداری
اگر قصد بارداری دارید و در گروه خطر دیابت بارداری قرار دارید، مشاوره قبل از بارداری با پزشک یا متخصص زنان و زایمان میتواند کمک کننده باشد. در این مشاوره، مسائل مرتبط با سلامت شما بررسی شده و نکات پیشگیری مناسب برای دیابت بارداری مشخص می‌شوند.
مطالعه بیشتر: ورزش در بارداری
آیا مکمل ها می توانند در پیشگیری دیابت بارداری موثر باشند؟
تحقیقات نشان می دهد که مکمل های غذایی حاوی میو اینوزیتول ممکن است خطر ابتلا به دیابت بارداری را کاهش دهد.
میواینوزیتول یک قند طبیعی است که در غلات، ذرت، سبزیجات سبز و گوشت قرمز وجود دارد و نقش مهمی در حساسیت به انسولین در بدن دارد و باعث عملکرد بهتر انسولین شود.
تصور می شود که کمبود ویتامین D می تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهد. اما مشخص نیست که آیا مصرف مکمل های ویتامین D اثر پیشگیرانه دارد یا خیر.
ادعا می شود برخی از مکمل های غذایی، مانند اسیدهای چرب امگا 3 (روغن ماهی)، که به پیشگیری از دیابت بارداری کمک می کنند. اما زمانی که اسیدهای چرب امگا 3 در مطالعات مورد آزمایش قرار گرفتند، هیچ اثر پیشگیرانه ای یافت نشد. تحقیقات کافی در مورد استفاده از پروبیوتیک ها در این زمینه وجود ندارد.
مطالعه بیشتر: امگا3 در بارداری
آیا دارو کمک می کند؟
تعدادی از مطالعات به این موضوع پرداخته اند که آیا مصرف متفورمین مزایایی برای زنان دارای اضافه وزن دارد یا خیر. متفورمین میزان قند خون را کاهش می دهد. می توان آن را به صورت قرص یا محلول مصرف کرد. اما مطالعات نشان داد که متفورمین از دیابت بارداری یا عوارض حین زایمان جلوگیری نمی کند. اگرچه باعث عوارض جانبی مانند اسهال شد. به همین دلیل، متفورمین برای پیشگیری از دیابت بارداری توصیه نمی شود. همچنین به طور رسمی برای پیشگیری یا درمان دیابت بارداری تایید نشده است، بنابراین فقط می توان از آن به عنوان “خارج از برچسب” (به روش غیرمجاز) استفاده کرد.
جهت راهنمایی بیشتر در زمینه دیابت باردرای می توانید با متخصصان زنان آنلاین در پزشکت مشورت نمایید.
آخرین دیدگاه‌ها