نقص خفیف شناختی (MCI) در حافظه، زبان، تفکر و قضاوت افراد اختلال ایجاد کند که بیشتر این تغییرات عادی و مربوط به سن هستند. در اختلال شناختی خفیف فرد متوجه می شود که توانایی حافظه یا عملکرد ذهنی او کاهش یافته است. حتی ممکن است خانواده و دوستان نزدیک بیمار متوجه این تغییرات شوند. اما این تغییرات آن قدر شدید نیستند که بتوانند زندگی روزمره و فعالیت های معمولی بیمار را مختل کنند. اختلال شناختی خفیف احتمال دارد خطر ابتلا به زوال عقل ناشی از بیماری آلزایمر یا سایر شرایط عصبی را افزایش دهد و اما در برخی از افراد هرگز نقص خفیف شناختی شدیدتر نمی شوند و حتی تعداد کمی از افراد بعد از مدت زمانی بهبود می یابند. تقریباً 15 تا 20 درصد افراد 65 ساله یا بالاتر به MCI مبتلا می شوند.
علت نقص خفیف شناختی
هیچ دلیل مشخصی برای نقص خفیف شناختی (MCI) وجود ندارد. علائم MCI ممکن است در طولانی مدت ثابت باقی بماند، و یا به علائم پیشرفته تر مانند بیماری آلزایمر یا نوع دیگری از زوال عقل تبدیل شوند و یا با گذشت زمان بهبود یابند.
شواهد موجود نشان می دهد که MCI در اغلب موارد با تغییرات مغزی همراه است این تغییرات شامل موارد زیر است:
- کاهش مصرف گلوکز، در نواحی کلیدی مغز
- بزرگ شدن فضاهای حاوی مایعات مغزی (بطن)
- سکته های کوچک یا کاهش جریان خون در رگ های خونی مغز
- کوچک شدن هیپوکامپ، ناحیه ای از مغز که برای حافظه مهم است.
- توده های غیر طبیعی پروتئین بتا-آمیلوئید (پلاک) و توده های پروتئین میکروسکوپی از تاو مشخصه بیماری آلزایمر
- اجساد میکروسکوپی لوئی از جنس پروتئین که با بیماری پارکینسون، زوال عقل و آلزایمر در ارتباط هستند.
عوامل خطر نقص خفیف شناختی
قویترین عوامل خطر برای نقص خفیف شناختی عبارتند از:
- افزایش سن
- داشتن یک شکل خاص از ژن معروف به APOE-e4
سایر شرایط پزشکی و عوامل شیوه زندگی با افزایش خطر تغییر شناختی مرتبط است، از جمله:
- دیابت
- چاقی
- افسردگی
- سیگار کشیدن
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- سطح تحصیلات پایین
- عدم ورزش و تحرک بدنی
- عدم حضور در فعالیت های اجتماعی
علائم نقص خفیف شناختی
طبیعی است که مغز افراد مثل بقیه قسمت های بدن با افزایش سن تغییر می کند و این تغییرات در بسیاری از افراد منجر به فراموشی می شوند.
اما نگرانی مداوم یا فزاینده در مورد عملکرد ذهنی ممکن است نشان دهنده اختلال شناختی خفیف باشد. برخی دیگر از شرایطی که می تواند نشان دهنده علائم نقص خفیف شناختی در شما باشند، عبارتند از:
- در قضاوت و داوری کردن ضعیف هستید.
- در پیدا کردن راه در محیط های آشنا دچار مشکل می شوید.
- خانواده و دوستان شما متوجه هر یک از این تغییرات می شوند.
- رویدادهای مهم مانند قرار ملاقات ها، موضوع گفتگو با افراد و یا حتی فیلم ها را فراموش می کنید.
- در هنگام تصمیم گیری و برنامه ریزی شغلی یا درک دستورالعمل ها احساس اضطراب می کنید.
علاوه بر آن MCI ممکن است باعث بروز علائم زیر شود:
- اضطراب
- بی تفاوتی
- افسردگی
- تحریک پذیری و پرخاشگری
انواع نقص خفیف شناختی
کارشناسان نقص خفیف شناختی را بر اساس مهارت های فکری که تحت تأثیر قرار می گیرند طبقه بندی می کنند:
Amnestic MCI
MCI که در درجه اول بر حافظه تأثیر می گذارد و ممکن است فرد اطلاعات مهمی مانند قرار ملاقات ها، گفتگوها یا رویدادهای اخیر را به راحتی فراموش کند.
Nonamnestic MCI
نوع دیگری از MCI است که بر مهارت های فکری افراد به غیر از حافظه مانند توانایی تصمیم گیری درست تأثیر می گذارد.
تشخیص نقص خفیف شناختی
هیچ آزمایش خاصی برای تأیید و تشخیص اختلال خفیف شناختی (MCI) وجود ندارد. پزشک می تواند بر اساس اطلاعات ارائه شده و نتایج آزمایش های مختلف تصمیم بگیرد که آیا فرد به این بیماری مبتلا است یا نیست.
بسیاری از پزشکان، MCI را بر اساس معیارهای زیر که توسط یک هیأت متخصصان بین المللی تهیه شده است، تشخیص می دهند:
- بیمار در حافظه یا عملکرد ذهنی دیگر خود با مشکل مواجهه می شود. علائم بیمار باید توسط نزدیکان او تأیید شود.
- توانایی های بیمار با گذشت زمان کاهش یافته اند.
- عملکرد ذهنی و فعالیت های روزمره فرد تحت تأثیر این بیماری قرار نمی گیرد.
- بیمار برخی اختلالات متناسب با سن و سطح تحصیلات خودش را بروز می دهد. پزشکان اغلب عملکرد ذهنی بیمار را با یک آزمایش مختصر مانند آزمایش مینی روانی (MMSE) ارزیابی می کنند.
- بیمار به آلزایمر و یا انواع دیگر زوال عقل مبتلا نیست.
علاوه بر آن، پزشک ممکن است به عنوان بخشی از روند تشخیص معاینه فیزیکی بیمار را انجام دهد و یکسری آزمایشات اساسی را برای بررسی عملکرد مغز و سیستم عصبی بیمار تجویز کند. این آزمایشات می توانند به تشخیص علائم عصبی بیماری های مانند پارکینسون، سکته مغزی، تومورها یا سایر بیماری های که باعث اختلال در حافظه و همچنین عملکرد بدنی بیمار می شوند، کمک کند.
روند تشخیص اختلال خفیف شناختی
به طور کلی روند تشخیص این نقص خفیف شناختی عبارت است از:
- بررسی تاریخچه پزشکی کامل بیمار از علائم فعلی، بیماری های قبلی و شرایط پزشکی و هرگونه سابقه خانوادگی در ارتباط با اختلالات حافظه ای
- ارزیابی وضعیت ذهنی با استفاده از آزمون های طراحی شده برای ارزیابی حافظه، توانایی درک اطلاعات بصری و سایر مهارت های کلیدی فکری
- معاینه عصبی در مطب برای ارزیابی عملکرد اعصاب و رفلکس ها، حرکت، هماهنگی، تعادل و حواس بیمار
- ارزیابی خلق و خوی بیمار برای تشخیص افسردگی
- آزمایشات آزمایشگاهی شامل آزمایش خون در رد و یا تایید مشکلات جسمی که می تواند بر حافظه تأثیر بگذارد، از جمله کمبود ویتامین B-12 یا غده تیروئید تحت فشار
- آزمایش عصبی روانی شامل یک سری آزمایشات مکتوب یا رایانه ای برای ارزیابی مهارت های فکری خاص در بیمر
- تصویربرداری از مغز بررسی شواهد تومور مغزی، سکته مغزی یا خونریزی، یک اسکن MRI یا سی تی اسکن
آزمایش وضعیت روانی
در انواع کوتاه مدت نقص خفیف شناختی آزمایش وضعیت روانی در حدود 10 دقیقه انجام می شود و در طول آزمایش، پزشک از فرد می خواهد چندین کار خاص را انجام دهد و به چندین سؤال از قبیل نامگذاری پاسخ دهد. انواع طولانی تر آزمایش عصبی روانی می تواند در مورد عملکرد ذهنی بیمار و افراد هم سن و سال با سطح تحصیلات مشابه او جزئیات بیشتری را ارائه دهد. این آزمایشات همچنین ممکن است سرنخ هایی راجع به علت اصلی علائم بیمار را به پزشک ارائه دهد.
عوارض نقص خفیف شناختی
افراد مبتلا به نقص خفیف شناختی در معرض ابتلا به زوال عقل قرار دارند و به طور کلی، حدود 1 تا 3 درصد از افراد مسن و حدود 10 تا 15 درصد از افراد در سنین مختلف هر ساله به زوال عقل مبتلا می شوند.
درمان نقص خفیف شناختی
در حال حاضر، توسط سازمان غذا و داروی (FDA) هیچ دارویی و روش درمانی برای نقص خفیف شناختی (MCI) تأیید نشده است. با این حال، افرادی که به MCI مبتلا شده اند باید بررسی پیشرفت احتمالی بیماری باید هر شش ماه یکبار مجددا مورد ارزیابی و معاینه قرار بگیرند. علاوه بر آن، تحقیقات برای شناسایی بیشتر و درمان احتمالی این نقص ادامه دارد.
داروهای آلزایمر
پزشکان بعضی اوقات داروهای مهارکننده کولین استراز، که در بیماری آلزایمر تأیید شده را برای مبتلایان به MCI تجویز می کنند با این حال، مهارکننده های کولین استراز برای درمان معمولی MCI توصیه نمی شود.
علاوه بر MCI برخی از شرایط های رایج دیگر می تواند باعث فراموشی یا اختلالات ذهنی فرد شود که درمان این شرایط می تواند در بهبود حافظه و عملکرد ذهنی بیمار موثر باشند. برخی از این شرایط عبارتند از:
- فشار خون بالا. فشار خون بالا می تواند تغییرات مغزی را بدتر کند و باعث مشکلات حافظه ای شوند. در این صورتپزشک فشار خون بیمار را بررسی کرده و در صورت نیاز برای درمان آن اقدام می کند.
- افسردگی. افسردگی اغلب باعث « احساس فراموشی » می شود. افسردگی در افراد مبتلا به MCI شایع استو درمان آن ممکن است به بهبود حافظه کمک کند .
- آپنه خواب. در این شرایط تنفس بیمار در حین خواب به طور مکرر متوقف و یا قطع می شود آپنه خواب می تواند باعث احساس خستگی بیش از حد در طول روز، فراموشی و عدم تمرکز شود و درمان آن می تواند این علائم را بهبود بخشد و هوشیاری فرد را بازیابی کند.
سبک زندگی و درمان خانگی نقص خفیف شناختی
برخی از راهکارها و انتخاب های سالم می توانند سلامت کلی فرد را بهبود بخشیده و در سلامت شناختی فرد نقش موثری داشته باشد. این راهکارها عبارتند از:
ورزش منظم
ورزش بر روی سلامت قلب بیماران تاثیر به سزایی دارد و ممکن است به جلوگیری یا کاهش نقص خفیف شناختی کمک کند.
رژیم غذایی کم چربی و سرشار از میوه و سبزیجات
رژیم غذایی مناسب، به عنوان یکی دیگر از گزینه های سلامت قلب می تواند در محافظت از نقص خفیف شناختی موثر باشد.
اسیدهای چرب امگا 3
بیشتر تحقیقات نشان می دهند که افراد بهتر است برای پیشگیری و یا کاهش علائم این بیماری برای تامین اسیدهای چرب امگا 3 خود، به اندازه کافی ماهی استفاده کنند.
بازی های فکری
استفاده از رایانه، بازی های فکری، كتاب خواندن و سایر فعالیت های فكری ممكن است به حفظ عملکرد و جلوگیری از افت شناختی كمك كند.
شرکت در فعالیت های اجتماعی
شرکت در فعالیت های اجتماعی هم می تواند زندگی فردش شما را رضایت بخش تر کند و هم در حفظ عملکرد ذهنی و کند شدن ذهنی موثر باشند.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
پزشک معالج ممکن است در صورت مشکوک شدن به نقص خفیف شناختی شما را به یک متخصص مغز و اعصاب، روانپزشک یا متخصص اعصاب ارجاع دهد. برای آمادگی بیشتر در هنگام مراجعه به پزشک بهتر است موارد زیر را در نظر بگیرید:
- تمام علائم خود را یادداشت کنید. پزشک ممکن است جزئیاتی مربوط نگرانی ها و عوامل مختلفی که باعث اختلال در حافظه یا عملکرد ذهنی شما می شود را بپرسد. برای جوابگوی بهتر می توانید جزئیاتی از علائم خود را یادداشت کنید.
- در صورت امکان سعی کنید در هنگام مراجعه به مطب پزشک یکی از اعضای خانواده یا دوست صمیمی و مورد اعتماد را همراه خودتان ببرید. این فرد می تواند در تایید علائم بیماری و جواب دادن به سوالات پزشک به شما کمک کنند.
- لیستی از سایر شرایط پزشکی خود تهیه کنید. اگر سابقه بیماری های مانند دیابت، بیماری های قلبی، سکته های مغزی یا هر بیماری دیگر را دارید بنویسید.
- لیستی از تمام داروها و مکمل های که مصرف می کنید همراه خود داشته باشید.
برخی از سؤالاتی که باید برای تغییر شناختی از پزشک خود بپرسید، عبارتند از:
- آیا من مشکل حافظه دارم؟
- به چه تست هایی نیاز دارم؟
- آیا نیاز به مراجعه به یک متخصص دارم؟
- چه چیزی باعث بروز مشکلات من می شود؟
- آیا روش های درمانی برای مشکل من وجود دارد؟
- آیا محدودیت های خاصی وجود دارند که باید رعایت کنم؟
- آیا بیماری من در طولانی مدت باعث بروز عوارض جدی می شود؟
- آیا علائم جدید من بر نحوه مدیریت سایر شرایط سلامتی من تأثیر خواهد گذاشت؟
- آیا بروشور یا مواد چاپی دیگری دارید که بتوانم از آن ها استفاده کنم؟چه وب سایتهایی را پیشنهاد می کنید؟
سوالات پزشک از بیمار
در مقابل پزشک ممکن است سوالات زیادی از شما بپرسد که برخی از آن ها عبارتند از:
- آیا الکل می نوشید؟
- آیا احساس خستگی می کنید؟
- آیا اخیراً شنوایی و بینایی خود را آزمایش کرده اید؟
- آیا احساس ناراحتی یا اضطراب بیش از حد می کنید؟
- تا به حال برای درمان بیماری خاصی تحت مداوا قرار گرفته اید؟
- آیا علائم شما دائمی هستند و یا به طورموقت بروز می کنند؟
- آیا متوجه تغییراتی در خواب خود شده اید؟ آیا خروپف می کنید؟
- چه داروهایی مصرف می کنید؟ آیا ویتامین یا مکمل خاصی را مصرف می کنید؟
- چه نوع مشکلات حافظه دارید؟ چه زمانی برای اولین بار علائم شما ظاهر شدند؟
- آیا کسی دیگر در از اعضاء خانواده شما مشکل حافظه مانند آلزایمر و زوال عقل داشته اند؟
- آیا در به خاطر سپردن جلسات مهم کاری و یا ملاقات های شخصی خود دچار مشکل شده اید؟
