کورتیکواستروئیدها

کورتیکواستروئیدها

کورتیکواستروئیدها نوعی دارو هستند که باعث کاهش التهاب در بدن می شوند. آن ها همچنین فعالیت سیستم ایمنی بدن، تورم، خارش، قرمزی و واکنش های آلرژیک را کاهش می دهند. به همین علت پزشکان اغلب کورتیکواستروئیدها را برای کمک به درمان بیماری هایی مانند آسم، آرتروز، لوپوس و آلرژی تجویز می کنند. کورتیکواستروئیدها عملکردی شبیه هورمون کورتیزول دارند که به طور طبیعی توسط غدد آدرنال بدن تولید می شود. بدن برای سالم ماندن به کورتیزول نیاز دارد. کورتیزول در طیف وسیعی از فرآیندهای بدن مانند متابولیسم، پاسخ ایمنی و استرس نقش دارد.

این داروها اغلب “استروئیدها” هم نامیده می شوند و با ترکیباتی که بعضی از ورزشکاران استفاده می کنند، فرق دارند. اما این داروها با خطر بروز عوارض جانبی جدی همراه هستند.

انواع استروئیدها

انواع استروئیدها بر اساس میزان انحلال آن ها یا مدت زمان تاثیر گذاری شان در بدن به دو نوع موضعی و سیستمیک تقسیم بندی می شوند.

استروئیدهای سیستمیک

دارو های استروئیدی سیستمیک شامل داروهای خوراکی یا داروهایی تزریقی هستند که از طریق جریان خون به نقاط مختلف بدن انتقال داده می شوند. استروئیدهای سیستمیک برای کمک به قسمت های بیشتری از بدن از طریق خون منتشر و بیشتر به صورت داروهای خوراکی و یا تزریقی مصرف می شوند. استروئیدهای سیستمیک شرایطی مانند لوپوس و مولتیپل اسکلروز را درمان می کنند.

استروئیدهای موضعی

نمونه هایی از درمان های موضعی استروئیدها شامل قطره چشم، قطره گوش، استنشاقی برای هدف قرار دادن ریه ها و پماد های موضعی پوستی می باشند. استروئیدهای موضعی قسمت خاصی از بدن را هدف قرار می دهند و برای درمان شرایطی مانند آسم و کهیر استفاده می شوند. در صورت امکان، برای کاهش خطر عوارض جانبی درمان های موضعی استروئید به جای استروئیدهای سیستمیک تجویز می شوند.

علاوه بر آن برخی منابع، استروئیدها را به دو نوع طبیعی و مصنوعی تقسیم بندی می کنند:

• استروئیدهای طبیعی، هیدروکورتیزون و کورتیزون به طور طبیعی وجود دارند و توسط قسمت بیرونی غده فوق کلیوی تولید می شوند.
• کورتیکواستروئیدهای مصنوعی عملکردی مشابه کورتیکواستروئیدهای طبیعی بدن دارند و ممکن است از آن ها برای جایگزینی کورتیکواستروئیدها طبیعی در افرادی که قادر به تولید مقادیر کافی از کورتیکواستروئیدها نیستند، استفاده شود.

نمونه هایی از کورتیکواستروئیدهای مصنوعی عبارتند از:

• پردنیزون
• پردنیزولون
• متیل پردنیزولون
•  بتامتازون
• دگزامتازون
• تریامسینولون

عملکرد استروئیدها

این داروها در بدن دو نقش اساسی را ایفا می کنند:

• گلوکوکورتیکوئیدهای ضد التهابی که التهاب و ایمنی بدن را سرکوب و به تجزیه چربی ها، کربوهیدرات ها و پروتئین ها کمک می کنند. برخی از گلوکوکورتیکوئیدها علاوه بر اقدامات ضد التهابی، خاصیت حفظ نمک دارند اما بیشتر برای اثرات ضد التهابی از آن ها استفاده می شود.
• داروهایی که برای تنظیم تعادل نمک و آب در بدن، کاربرد دارند. به طور مثال فلودروکورتیزون، یک مینرالوکورتیکوئیدها مصنوعی دارای اثرات نگهدارنده نمک قوی با اقدامات ضد التهابی شدید است که بیشتر برای قابلیت حفظ نمک آن استفاده می شود.

کاربرد استروئیدها

کورتیکواستروئیدهای متعلق به نوع گلوکوکورتیکوئیدها از چندین طریق بر سیستم بدن تأثیر می گذارند، اما بیشتر آن ها برای اثرات ضد التهابی و شرایطی که مربوط به عملکرد سیستم ایمنی بدن است، تجویز می شوند، از جمله:

• آسم
• برونشیت
• آرتریت مثل آرتریت روماتوئید
• کولیت، کولیت اولسراتیو و بیماری کرون
• برخی از شرایط مربوط به بثورات پوستی
• شرایط آلرژیک یا التهابی مربوط به بینی و چشم ها

کورتیکواستروئیدهای گلوکوکورتیکوئیدی برای درمان لوپوس سیستمیک، پسوریازیس شدید، لوسمی، لنفوم، پورپورا ترومبوسیتوپنیک ایدیوپاتیک و کم خونی همولیتیک خود ایمنی استفاده می شود. این کورتیکواستروئیدها همچنین برای سرکوب سیستم ایمنی بدن در افرادی که تحت پیوند عضو قرار گرفته اند کاربرد دارند.

Fludrocortisone (فلورینف)، یک داروی خوراکی سیستمیک قدرتمند است که برای درمان بیماری های آدیسون و هیپرپلازی مادرزادی آدرنال استفاده می شود.

طریق مصرف استروئیدها

این داروها را می توان به طرق مختلفی مصرف کرد که نحوه مصرف شان، عبارتند از:

• این داروها خوراکی که در اشکال مختلف قرص، کپسول یا شربت مصرف می شوند و برای درمان التهاب و درد ناشی از برخی بیماری های مزمن مانند ورم مفاصل و لوپوس کاربرد دارند.
•  اسپری استنشاقی و داخل بینی به کنترل التهاب همراه با آسم و آلرژی بینی کمک می کند.
• کورتیکواستروئیدهای موضعی مانند انواع کرم ها و پمادها می توانند در بهبود بسیاری از شرایط پوستی موثر باشند.کورتیکواستروئیدهای تزریقی، که اغلب برای درمان علائم و بیماری های عضلانی و مفاصل مانند درد و التهاب تاندونیت استفاده می شود.

استروئیدهای رایج

پزشک این داروها را براساس سن، فعالیت بدنی و سایر داروهای مصرفی بیمار، ماهیت و شدت بیماری تجویز می کند. برخی داروهای کورتیکواستروئید شامل کورتیزون، پردنیزون و متیل پردنیزولون در دسترس هستند.

•  پردنیزون رایج ترین نوع استروئید برای درمان برخی از بیماری های روماتولوژیک است.

 

عوارض استروئیدها

مصرف این داروها با خطر بروز عوارض جانبی زیادی همراه هستند که برخی از آن ها می توانند باعث ایجاد مشکلات جدی در سلامتی فرد شوند.

برخی از این عوارض ها، عبارتند از:

عوارض مصرف طولانی مدت استروئیدها

• استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها می تواند باعث چاقی، عقب ماندگی رشدی در کودکان شود و حتی منجر به تشنج و اختلالات روانی شود.
• اختلالات روان پزشکی گزارش شده ناشی از مصرف کورتیکواستروئیدها شامل افسردگی، بی خوابی، نوسانات خلقی و تغییر شخصیت است.
• این داروها چون سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کنند، می تواند منجر به افزایش میزان عفونت ها و کاهش اثربخشی واکسن ها و آنتی بیوتیک ها شوند.
• استفاده طولانی مدت از این داروها ممکن است باعث پوکی و شکستگی استخوان می شود.
• کوچک شدن (آتروفی) غدد فوق کلیوی می تواند در اثر استفاده طولانی مدت از این داروها و در نتیجه عدم توانایی بدن در تولید کورتیزول در هنگام قطع کورتیکواستروئیدهای سیستمیک ایجاد شود.
• یکی دیگر از شرایطی که در نتیجه استفاده طولانی مدت از این داروها حاصل می شود، نکروز آدرنال مفاصل باسن است که وضعیتی بسیار دردناک و جدی می باشد که ممکن است بیمار به جراحی نیاز پیدا کند. هرگونه علائم درد لگن یا زانو در افرادی که از داروهای کورتیکواستروئید استفاده می کنند، نیاز به درمان فوری پزشکی دارد.

عوارض جانبی استروئیدهای خوراکی

کورتیکواستروئیدهای خوراکی به جای تاثیر گذاری در یک ناحیه خاصی از بدن، بر کل بدن تأثیر می گذارند و باعث بروز عوارض جانبی بسیاری می شوند که میزان این عوارض به دوز مصرفی دارو بستگی دارد.

عوارض جانبی کورتیکواستروئیدهای خوراکی، عبارتند از:

• فشار خون بالا
• احتباس مایعات و تورم در پا
• فشار بالا در چشم (گلوکوم)
• افزایش وزن همراه با رسوب چربی در شکم، صورت و پشت گردن
• نوسانات خلقی، اختلال در حافظه و رفتار و سایر اثرات روانی مانند سردرگمی یا هذیان

برخی عوارض ناشی از مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدهای خوراکی، عبارتند از:

• آب مروارید
• خطر ابتلا به انواع عفونت ها
• پوکی و شکستگی استخوان
• نازک شدن پوست، کبودی و بهبودی دیر هنگام زخم
• قند خون بالا، که می تواند باعث تحریک یا بدتر شدن دیابت شود.
• تولید هورمون غده آدرنال سرکوب شده، که می تواند منجر به انواع علائم از جمله خستگی شدید، از دست دادن اشتها، حالت تهوع و ضعف عضلات شود.

عوارض جانبی کورتیکواستروئیدهای استنشاقی

برخی از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی، به جای تاثیر گذاری بر روی ریه، ممکن است دهان و گلو بیمار را تحت تاثیر قرار داده و باعث بروز برخی عوارض جانبی مانند عفونت قارچی در دهان (برفک دهان) شوند. همچنین محققان معتقدند كه داروهای كورتیكواستروئید استنشاقی باعث کاهش سرعت رشد در كودكان مبتلا به آسم می شوند.

عوارض جانبی کورتیکواستروئیدهای موضعی

کورتیکواستروئیدهای موضعی می توانند منجر به نازک شدن پوست، ضایعات قرمز پوست و آکنه شوند.

عوارض جانبی کورتیکواستروئیدهای تزریقی

کورتیکواستروئیدهای تزریقی عوارض جانبی موقت در نزدیکی محل تزریق ایجاد می کنند. پزشکان معمولاً بسته به وضعیت بیمار، تزریق کورتون را به سه یا چهار بار در سال محدود می کنند.

برخی از عوارض جانبی این کورتیکواستروئیدها، عبارتند از:

• بی خوابی
• درد شدید
• جوش صورت
• افزایش قند خون
• نازک شدن پوست
• از بین رفتن رنگ پوست

منع مصرف استروئیدها

برخی افراد بهتر است در مصرف این داروها محتاط باشند، از جمله:

• سالمندان، این داروها در سالمندان مبتلا به فشار خون بالا و پوکی استخوان باعث بروز عوارض جانبی بیشتری می شود.شانس احتمال ابتلا این بیماری در زنان شایع تر است.
• کودکان، مصرف کورتیکواستروئیدها می تواند منجر به سرخک یا آبله مرغان شود.
• زنان شیرده، کورتیکواستروئیدها با تاثیر در شیر مادر می تواند باعث تاخیر در رشد کودکان شود.

 

 

 دستورالعمل استفاده از استروئیدها

برای بهره مندی بیشتر از داروهای کورتیکواستروئید با کمترین خطر، بهتر است راهکارها و دستورالعمل های زیر را در نظر بگیرید:

• دوزهای کمتری از کورتیکواستروئیدها را مصرف کنید. اشکال جدیدتر کورتیکواستروئیدها میزان تاثیر پذیری مختلفی دارند. از پزشک خود در مورد استفاده داروهای مناسب با کمترین دوز موثر در کوتاه مدت یا مصرف داروهای خوراکی کورتیکواستروئید مشورت بگیرید.
• در طول درمان با کورتیکواستروئیدها، رژیم غذایی مناسبی را انتخاب کنید. در هنگام مصرف طولانی مدت داروهای کورتیکواستروئیدی در مورد راه های به حداقل رساندن عوارض جانبی با پزشک خود صحبت کنید. یک رژیم غذایی سالم و شرکت در فعالیت های که به حفظ وزن مناسب و تقویت استخوان ها و ماهیچه ها کمک کند، می تواند در دوره درمان با دارو های کورتیکواستروئیدها مفید باشند.
• مصرف مکمل های کلسیم و ویتامین D را در نظر بگیرید. درمان طولانی مدت کورتیکواستروئید ممکن است باعث پوکی استخوان شود. با پزشک خود در مورد مصرف مکمل های کلسیم و ویتامین D صحبت کنید.
• مصرف دارو را به طور خودسرانه قطع نکنید. در صورت مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئید خوراکی، ممکن است غدد آدرنال، هورمون های استروئیدی طبیعی کمتری را تولید کند. در هنگام ترک دارو باید به غدد فوق کلیوی فرصت داده شود تا به سطح طبیعی عملکرد خودش بازگردد. به همین علت پزشک دوز دارو را به تدریج کاهش می دهد. اگر دوز خیلی سریع کاهش یابد، ممکن است غده های آدرنال فرصت کافی برای بهبودی لازم را نداشته باشند و باعث بروز بحران آدرنال شود. حالت تهوع، استفراغ و شوك عوارض جانبی گزارش شده از بحران آدرنال است.
• معاینات منظم انجام دهید. در شرایط استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئیدها مانند کورتون، برای پیشگیری از بروز عوارض احتمالی معاینات پزشکی منظمی را در نظر بگیرید.

تداخل دارویی با corticosteroids

نوع تداخل	اثرات تداخلی
troleandomycin (TAO)، اریترومایسین و کلاریترومایسین	troleandomycin (TAO)، اریترومایسین و کلاریترومایسین می توانند توانایی کبد در سوخت و ساز بدن و تجزیه کورتیکواستروئیدها را کاهش دهند و منجر به افزایش میزان و عوارض جانبی کورتیکواستروئیدها در بدن شوند.
فنوباربیتال، افدرین، فنیتوئین، دیلانتین و ریفامپین	با افزایش تجزیه کورتیکواستروئیدها توسط کبد باعث کاهش سطح کورتیکواستروئیدها در خون می شوند.
استروژن ها	اثرات كورتيكواستروئيدها را افزايش مي دهند.
داروهای دیابت	کورتیکواستروئیدها می توانند قند خون را افزایش دهند، بنابراین مبتلایان به دیابت برای کنترل قند خون خود ممکن است به دوزهای بیشتری از داروهای دیابت نیاز داشته باشند.
داروهای آنتی کولین استراز (فیزوستیگمین)	این داروها در برخی از بیماران مبتلا به میاستنی گراویس در صورت تداخل با داروهای کورتیکواستروئیدها باعث ضعف شدید می شود.
داروهای کاهش دهنده پتاسیم خون مانند دیورتیک ها و آمفوتریسین B	ترکیب کورتیکواستروئیدها با داروهای کاهش دهنده پتاسیم خون مانند دیورتیک ها و آمفوتریسین B می تواند باعث افت پتاسیم خون (هیپوکالمی) و احتمال بروز نارسایی قلبی شود.
وارفارین	اثرات كورتیكواستروئید بر وارفارین می تواند متغیر باشد. بنابراین هنگام مصرف وارفارین (Coumadin) همراه با کورتیکواستروئیدها، بیمار باید احتیاط لازم را رعایت کند.
کلستیرامین	کلستیرامین (Questran، Questran Light) می تواند باعث کاهش جذب کورتیکواستروئیدهای خوراکی در معده و میزان جذب آن ها در خون شود.

منابع:

https://www.medicinenet.com/corticosteroids-oral/article.htm

https://www.mayoclinic.org/steroids/art-20045692

https://www.healthline.com/health/corticosteroids-what-are-they#takeaway

https://my.clevelandclinic.org/health/drugs/4812-corticosteroids