تستوسترون هورمونی است که قبل از بلوغ، سطح آن در مردان پایین است. اما با افزایش بلوغ جنسی افزایش می یابد. تستوسترون هورمونی است که تغییرات معمولی در دوران بلوغ مردان را تحریک می کند و باعث ایجاد صداهای عمیق، توده عضلانی و رویش مو و صورت و بدن در مردان می شود. با افزایش سن در مردان، سطح تستوسترون در بدن آن ها و تولید اسپرم به تدریج کاهش می یابد و منجر به بروز علائم جسمی و روانی می شود. این تغییرات بخشی از روند پیری طبیعی در مردان است و تخمین زده می شود که تستوسترون پس از رسیدن مردان به سن 30 سالگی، حدود 10٪ کاهش می یابد. بسیاری از پزشکان از اصطلاح “andropause” یا یائسگی مردان برای توصیف تغییرات هورمون مرتبط با پیری در مردان استفاده می کنند.
تفاوت یائسگی زنان و مردان
یائسگی زنان و اصطلاح یائسگی مردان دو وضعیت متفاوت هستند. در زنان یائسه، تخمک گذاری به پایان می رسد و تولید هورمون در طی یک دوره نسبتاً کوتاه کاهش می یابد. در مردان، تولید تستوسترون و هورمون های دیگر طی مدت زمان زیادی کاهش می یابد و عواقب آن لزوماً مشخص نیست.
آندروپوز
اصطلاحات دیگر که برای یائسگی مردان استفاده می شوند، عبارتند از:
- هیپوگنادیسم مردان
- کمبود آندروژن در پیری
- سندرم کمبود تستوسترون
آندروپوز اصطلاح رایج تر برای یائسگی در مردان است که تغییرات مربوط به سن و کاهش سطح هورمون مردانه را توصیف می کند. یائسگی در مردان اغلب وابسته به هیپوگنادیسم است که هر دو بیماری منجر به کاهش سطح تستوسترون و علائم مشابه می شوند. تقریباً 30٪ از مردان در 50 سالگی علائم یائسگی ناشی از پایین بودن تستوسترون را تجربه می کنند. فرد مبتلا به یائسگی ممکن است تعدادی از علائم مربوط به این بیماری را داشته باشد و در صورت عدم درمان مناسب فرد در معرض سایر بیماری های جدی سلامتی مانند پوکی استخوان قرار می گیرد. اما همه مردان آن را تجربه نمی کنند.
علت یائسگی مردان
کاهش تستوسترون یک عامل مهم در مردانی است که مشکوک به یائسگی هستند. با این حال، با افزایش سن، بدن نه تنها تستوسترون کمتری تولید می کند بلکه سطح هورمون دیگری به نام گلوبولین اتصال دهنده هورمون جنسی (SHBG) که تستوسترون قابل استفاده را از خون را خارج می کند، آغاز می شود. مردانی که علائم مرتبط با آندروپوز را تجربه می کنند مقدار تستوسترون موجود در خون آن ها کاهش یافته است. بنابراین، کمبود تستوسترون در بافت های بدن ممکن است باعث ایجاد تغییرات جسمی و احتمالاً ذهنی در فرد مانند نوسانات خلقی یا خستگی شود.
علائم یائسگی مردان
- علائم یائسگی مردان می تواند از یک فرد به فرد دیگر متفاوت باشد.
- یائسگی مردان می تواند باعث مشکلات جسمی، جنسی و روانی شود که این علائم با افزایش سن بدتر می شوند.
اما رایج ترین علائم متداولی که مردان که از طریق یائسگی به آن دچار می شوند، عبارتند از:
- تغییر در الگوهای خواب. بعضی اوقات تستوسترون پایین باعث اختلال در خواب، مانند بی خوابی یا افزایش خواب آلودگی می شود.
- تغییر در عملکرد جنسی. تغییر در عملکرد جنسی ممکن است شامل کاهش میل جنسی، اختلال در نعوظ، کاهش نعوظ، کوچکتر شدن بیضه ها و ناباروری باشد.
- تغییرات فیزیکی. تغییرات بدنی مختلفی از جمله افزایش چربی بدن، کاهش حجم عضلات و قدرت و کاهش تراکم استخوان ممکن است همراه با آندروپوز رخ دهند. سینه های متورم یا براق (ژنیکوماستی) و ریزش موهای بدن هم امکان پذیر است. به ندرت ممکن است مردان گرگرفتگی را تجربه کند.
- تغییرات عاطفی. تستوسترون پایین می تواند منجر به کاهش انگیزه یا اعتماد به نفس شود. ممکن است فرد احساس ناراحتی یا افسردگی کند و یا در تمرکز یا به خاطر سپردن چیزها دچار مشکل شود.
برخی از این علائم و نشانه ها می توانند ناشی از عوامل اساسی دیگر باشد از جمله:
- افسردگی
- مشکلات تیروئید
- عوارض جانبی دارو
- استفاده بیش از حد از الکل
همچنین شرایطی مانند آپنه خواب انسدادی می تواند سطح تستوسترون را تحت تأثیر قرار دهد. پس از شناسایی و درمان این شرایط، تستوسترون به طور معمول به سطح عادی برمی گردد.
عوارض یائسگی مردان
عوارض مرتبط با آندروپوز شامل افزایش خطر ابتلا به مشکلات قلبی عروقی و پوکی استخوان (استخوان شکننده) می باشد.
تشخیص یائسگی مردان
پزشک احتمالاً یائسگی مرد را تشخیص نمی دهد چون مجموعه علائم آن با طیف وسیعی از عوامل بیماری های زمینه ای دیگر شباهت دارند. پزشک برای تشخیص و یا رد کردن سایر بیماری های دیگر علائم را بررسی می کند و معاینه جسمی را انجام می دهد. از آنجایی که برخی شرایط مشابه مانند هیپوگنادیسم هم می توانند منجر به کاهش سطح تستوسترون در مردان شود، بر همین اساس پزشک یک آزمایش خون برای بررسی سطح تستوسترون در خون را تجویز خواهد کرد. آزمایش خون تنها روش تشخیص سطح تستوسترون پایین است. بعضی از مردان سطح پایین تر از حد طبیعی تستوسترون را بدون علائم و نشانه ها دارند. در این حالت، هیچ درمانی لازم نیست.
درمان یائسگی مردان
بزرگترین مشکل در درمان یائسگی مردان ممکن است صحبت کردن با پزشک در مورد علائم آن باشد. بسیاری از مردان برای گفتگو در مورد مباحث جنسی با پزشکان خود مشکل دارند و یا خجالت می کشند. بر همین اساس اکثر مردان سعی می کنند علائم خود را با بدون درمان، مدیریت کنند و ترجیح می دهند در موارد بروز علائم شدید که زندگی روزمره آن ها را مختل کرده، به پزشک مراجعه کنند. از طرفی هم بسیاری از علائم مرتبط با یائسگی مردان نیز بخشی طبیعی از کهولت سن در مردان محسوب می شوند و ممکن است با درمان برگشت پذیر نباشند. متداول ترین نوع درمان علائم یائسگی مردان، انتخاب سالم تر شیوه زندگی است.
به عنوان مثال، پزشک ممکن است به فرد توصیه کند:
- به طور منظم ورزش کنند.
- خواب کافی داشته باشد.
- استرس خود را کاهش دهد.
- یک رژیم غذایی سالمی را انتخاب کند.
این عادات سبک زندگی می تواند برای همه مردان سودمند باشد. پس از اتخاذ این عادت ها، مردانی که علائم یائسگی را تجربه می کنند، ممکن است شاهد تغییر چشمگیر در سلامت کلی خود باشند. اگر فرد دچار افسردگی باشد، پزشک ممکن است داروهای ضد افسردگی، درمانی و تغییر شیوه زندگی را تجویز کند.
هورمون درمانی
درمان کم تستوسترون مربوط به پیری با درمان جایگزینی تستوسترون بحث برانگیز است. برای برخی از مردان، تستوسترون درمانی علائم ناراحتی تستوسترون را تسکین می بخشد. برای دیگران، مزایای آن مشخص نیست و احتمال بروز عوارض هم وجود دارد. تستوسترون درمانی باعث تحریک رشد غیر سرطانی پروستات و تحریک رشد سرطان موجود در پروستات می شود. تستوسترون درمانی همچنین ممکن است خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش داده و در ایجاد لخته های خون در رگ ها نقش داشته باشد. مردان بهتر است در مورد جوانب مثبت و منفی از درمان با پزشک خود مشورت کنند.
اما با این حال جایگزینی تستوسترون در خون رایج ترین درمان برای مردانی است که از علائم اندروپوز رنج می برند. هورمون درمانی، یک روش درمانی است که در تسکین بسیاری از علائم و بهبود کیفیت زندگی مردان موثر است. داروهای تستوسترون در انواع مختلفی از جمله لکه های پوستی، کپسول ها، ژل و مصرف تزریقی در دسترس هستند. پزشک بر اساس ترجیحات بیمار نوع روند دارویی را تعیین می کند.
برخی از اشکال مختلف دارو های تستوسترون، عبارتند از:
لکه های پوستی
افرادی که از لکه ای حاوی تستوسترون استفاده می کنند، این هورمون از طریق پوست جذب بدن آن ها خواهد شد. لکه های پوستی، به تدریج تستوسترون را به جریان خون منتشر می کنند و به طور معمول روزی یک بار روی ناحیه ای از پوست در قسمت پشت، شکم، بازوها یا ران ها اعمال می شوند.
ژل تستوسترون
این روش درمانی نیز بطور مستقیم روی پوست و معمولاً روی بازوها اعمال می شود. اما از آنجایی که ممکن است ژل از طریق تماس پوستی به افراد دیگر منتقل شود، فرد باید بعد از استفاده ژل حتما دست های خودش را به خوبی بشویید. علاوه بر این، لباس های شسته نشده با آثار دارویی باید دور از دسترس کودکان نگهداری شود.
کپسول
احتمالا پزشک مصرف کپسول تستوسترون را دو بار در روز بعد از غذا تجویز می کند.
مردان با شرایط زیر باید از مصرف کپسول تستوسترون اجتناب کنند:
- بیماری کبد
- عملکرد ضعیف کبد
- بیماری جدی قلب یا کلیه
- کلسیم بیش از حد در خون
تستوسترون تزریقی
- تستوسترون تزریقی، شامل تزریق تستوسترون سیپیونات و آنزانات در عضله هر 2 تا 4 هفته است.
- البته مصرف آن ها ممکن است به دلیل تغییر در سطح تستوسترون موجب بروز نوسانات خلقی در مردان شوند.
- مبتلایان به سرطان پروستات، سرطان پستان، بیماران قلبی که داروهای رقیق کننده خون می خورند نباید از تستوسترون تزریقی استفاده کنند.
سبک زندگی و درمان خانگی یائسگی مردان
مردان نمی توانند تولید تستوسترون طبیعی خود را تقویت کنند.
برخی راهکارهای می توانند تا حدودی در تسکین علائم آن ها تاثیر داشته باشند:
- با پزشک خود صادق باشید. با پزشک خود همکاری کنید تا مشکلات بهداشتی را که ممکن است باعث علائم و عوارض شما شده مانند عوارض جانبی دارو گرفته تا اختلال نعوظ و سایر مشکلات جنسی را برای شما شناسایی و درمان کند.
- گزینه های زندگی سالم را انتخاب کنید. یک رژیم غذایی سالم بخورید و فعالیت های بدنی را در کارهای روزمره خود بگنجانید. انتخاب سبک زندگی سالم به شما کمک می کند قدرت، انرژی و توده عضلانی ضعیف شده خود را حفظ کنید. فعالیت بدنی منظم حتی می تواند روحیه شما را بهبود بخشد و خواب بهتری را ترویج کند.
- اگر احساس کمبود کردید، کمک بخواهید. مردان همیشه افسردگی را به عنوان احساس غم و اندوه تجربه نمی کنند. ممکن است شما به طور غیرمعمول خسته، تحریک پذیر و حتی عصبانی شوید و ممکن است در انجام وظایف خود در محل کار و خانه با مشکل روبرو شوید. سایر علائم شایع در مردان شامل مشکل در خواب و افکار خودکشی است. اگر فکر می کنید ممکن است افسرده شده باشید، با پزشک خود صحبت کنید.
- مراقب مکمل های گیاهی باشید. مکمل های گیاهی برای کاهش سطح تستوسترون مربوط به کهولت سن اثبات نشده اند. برخی مکمل ها حتی ممکن است خطرناک باشند. به عنوان مثال، استفاده طولانی مدت از DHEA فواید اثبات شده ای ندارد و می تواند تا حدودی خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهد.
پیش آگهی یائسگی در مردان
طبیعی است که مردان با بالا رفتن سن شان، کاهش سطح تستوسترون را تجربه می کنند. برای بسیاری از مردان، علائم قابل کنترل است و حتی بدون درمان برطرف می شوند. اما در شرایطی که علائم باعث بروز مشکلات زیادی شده است بهتر است فرد با پزشک خود مشورت کند. آن ها توصیه هایی برای کمک به فرد در مدیریت یا درمان علائم ارائه می دهند.
آخرین دیدگاه‌ها