دستگاه تولید مثل مردان

دستگاه تولید مثل مردان مجموعه ای از اندام هایی هستند که در خارج از بدن و اطراف ناحیه لگن قرار می گیرند. وظیفه اصلی دستگاه تولید مثل مردان، تهیه گامت یا اسپرم برای لقاح تخمدان می باشد.

اندام های اصلی تولید مثل مردان می توانند به سه دسته تقسیم شوند:

دسته اول مسئول تولید و ذخیره اسپرم می باشند. تولید اسپرم در بیضه ها انجام می شود. اسپرم نابالغ سپس برای رشد و ذخیره به اپیدیدیم منتقل می شود. دسته دوم، غدد تولید کننده مایعات انزالی، شامل وزیکول های منی، پروستات و مجرای دفران می باشند. دسته نهایی، که مسئول انتقال و انزال اسپرم به درون اندام تولید مثلی ماده می باشند، شامل آلت تناسلی مرد، مجرای ادراری، مجرای دفران، و غده کوپر است.

عملکرد دستگاه تولید مثل مردان

اندام های دستگاه تولید مثل مردان سه عملکرد تخصصی دارند، که عبارتند از:

• انزال اسپرم در دستگاه تناسلی زنان
• تولید و ترشح هورمون های جنسی مرد
• تولید، نگهداری، حمل و تغذیه اسپرم و مایع محافظ (مایع منی)

کل دستگاه تولید مثل مردان وابسته به هورمون می باشد، هورمون ها مواد شیمیایی هستند که فعالیت سلول ها یا اندام ها را تحریک یا تنظیم می کنند.

هورمون های اصلی درگیر در عملکرد سیستم تولید مثل مردان عبارتند از:

هورمون تحریک کننده فولیکول(FSH)

• هورمون تحریک کننده فولیکول برای تولید اسپرم (اسپرماتوژنز) ضروری است.

هورمون لوتئین کننده (LH)

• هورمون لوتئین کننده تولید تستوسترون، که برای ادامه روند اسپرماتوژنز لازم است، را تحریک می کند.

تستوسترون

• هورمون تحریک کننده فولیکول و هورمون لوتئین کننده توسط غده هیپوفیز واقع در پایه مغز تولید می شوند. تستوسترون در رشد و بروز خصوصیات ثانویه مردانه از جمله افزایش توده عضلانی، توزیع چربی، توده استخوانی و میل جنسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

دستگاه تولید مثل خارجی مرد

بیشتر سیستم تولید مثل مردان در خارج از بدن آن ها قرار دارد. این ساختارهای خارجی آلت تناسلی، کیسه بیضه، اپیدیدیم و بیضه هستند.

آلت تناسلی

آلت تناسلی مرد برای مقاربت جنسی و ادرار کردن ضروری است.

مایع منی و ادرار از طریق مجرای ادرار و آلت تناسلی خارج می شوند. آلت تناسلی مرد سه بخش دارد. ریشه، که به دیواره شکم متصل می شود. بدن یا شافت و غده ها، که انتهای مخروطی شکل آلت هستند. غده ها، که به آن سر آلت نیز گفته می شود، با یک لایه پوستی به نام پوست ختنه پوشانده شده است. این پوست گاهی اوقات با روشی به نام ختنه برداشته می شود. باز شدن مجرای ادراری از قسمت نوک آلت تناسلی انجام می شود.

آلت تناسلی نیز حاوی تعدادی اعصاب حساس است. بدن آلت تناسلی به شکل استوانه ای است و از سه حفره داخلی تشکیل شده است. این حفره ها از بافت نعوظ مخصوص و اسفنجی تشکیل شده اند و هنگام تحریک جنسی مرد با خون پر می شود. با پر شدن آلت تناسلی مرد از خون، آلت سفت و راست می شود و این امکان را می دهد تا در طول مقاربت نفوذ کند.

پوست آلت تناسلی شل و انعطاف پذیر است و در طول نعوظ امکان تغییر در اندازه آلت تناسلی را فراهم می کند.

کیسه بیضه

کیسه بیضه یک کیسه پوستی شل مانند است که در پشت آلت تناسلی وجود دارد و بیضه را در احاطه می کند و حاوی بسیاری از اعصاب و رگ های خونی است. عضلات ویژه در دیواره کیسه بیضه منقبض می شوند و به حرکت بیضه در نزدیکی بدن، کمک می کنند. فشار مداوم از عضلات شکمی روی بیضه ها و اپیدیدیم احتمالا باعث تخلیه بیضه می شوند.

به نظر می رسد وظیفه اصلی کیسه بیضه این است که دمای بیضه ها را برای محافظت از فشار عضلات شکمی کمی پایین تر از بدن نگه دارد. برای انسان، درجه حرارت باید یک یا دو درجه حدود 35 درجه سانتی گراد زیر دمای بدن باشد. درجه حرارت بالاتر ممکن است به تعداد اسپرم ها آسیب برساند.

به طور کلی کیسه بیضه و یا اسکروتوم، عملکرد محافظتی دارد و به عنوان یک سیستم کنترل دما برای بیضه ها عمل می کند و دمای مطلوب برای بقا و عملکرد اسپرم را حفظ می کند.

اپیدیدیم

اپیدیدیم یک لوله طویل و بلند است که در قسمت پشتی هر بیضه قرار دارد و آن را به مجرای دفران متصل می کند. عملکرد اپیدیدیم ذخیره و حمل اسپرم است.

بیضه

بیضه ها وظیفه ساخت تستوسترون، هورمون اصلی جنسی مردان و تولید اسپرم را بر عهده دارند. در داخل بیضه توده های پیچیده ای از لوله ها به نام لوله های منیفی وجود دارند. این لوله‌ها مسئول تولید سلول های اسپرم از طریق فرآیندی به نام اسپرماتوژنز هستند. بیضه چپ معمولا پایین تر از بیضه راست قرار دارد. این عدم تقارن ممکن است به خنک شدن مؤثر بیضه ها کمک کند.

دستگاه تولید مثل داخلی مردان

اندام های داخلی تولید مثل مردان، اندام های جانبی نامیده می شوند. آن ها شامل واسفرون، وزیکول های منی، غده پروستات و غده های پیازچه (غدد لوبورورتال) هستند.

مجرای دفران

مجرای دفران یک لوله عضلانی و طولانی است که از اپیدیدیم به حفره لگن، درست در پشت مثانه می رود واسپرم بالغ را به منظور آماده سازی برای انزال به مجرای ادرار منتقل می کند.

وزیکول های منی

وزیکول های منی اندام های کیسه ای مانند هستند که به قسمت مجرای دفران در نزدیکی پایه مثانه وصل می شوند. وزیکول های منی مایع منی را تولید می کنند. مایعات وزیکول منی بیشترین حجم مایعات انزالی انسان یا انزال را تشکیل می دهد.

مایع منی، حاوی اسپرماتوزوا، پروتئولیتیک و آنزیم های دیگر و فروکتوز است که بقاء اسپرم را تقویت می کند. همچنین منبع انرژی اسپرم است و باعث تحرک اسپرم می شود.

غده پروستات

ساختاری به اندازه گردو واقع در زیر مثانه در جلوی روده بزرگ است. مایعات پروستات به انزال و تغذیه اسپرم کمک می کند. مجرای ادرار، از مرکز غده پروستات عبور می کند.

غدد لوبورورتال

اندام هایی به اندازه نخودفرنگی هستند که در طرفین مجرای ادرار درست زیر غده پروستات قرار می گیرند. این غده ها مایع شفاف و روشنی ترشح می کنند که مستقیماً داخل مجرای ادرار تخلیه می شود. مایعات تولید شده توسط این غدد، مجرای ادرار را لیز و لغزنده می کند و اسیدیته مرتبط با ادرار باقیمانده را خنثی می کند.

بیماری های دستگاه تولید مثل مردان

هیپوگنادیسم

هیپوگنادیسم، شرایطی است که در آن یک مرد به اندازه کافی تستوسترون تولید نمی کند.

بیماری های پروستات

هیپرپلازی خوش خیم پروستات یاBPH

• BPH شرایطی است که پروستات از نظر اندازه افزایش می یابد، اما سرطان نیست.
• BPH می تواند باعث بروز مشکلاتی در شروع ادرار و تکرر ادرار شود.

سرطان پروستات

عوامل خطر زیادی می تواند خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهند، از جمله:

• سن بالای 65 سال
• سابقه خانوادگی سرطان پروستات
• خوردن مقدار زیادی گوشت قرمز
• عدم مصرف کافی میوه و سبزیجات

بیماری های بیضه

بیماری های بیضه می تواند انواع مختلفی داشته باشند:

سرطان بیضه

مانند هر سرطان، سرطان بیضه هنگامی اتفاق میفتد که سلول های بیضه دچار جهش هایی می شوند که باعث غیرطبیعی شدن آن ها می شود. در سرطان بیضه، این روند معمولا باعث ایجاد یک توده بدون درد یا سفت در یک بیضه می شود. در بیشتر موارد، خود مرد در مراحل اولیه آن را کشف می کند. اگر بیماری سرطان بیضه زود تشخصیص داده شود، تقریبا قابل درمان است.

پیچ خوردگی بیضه

• درد ناگهانی بیضه نیاز به درمان فوری و اورژانسی دارد.
• در صورت تأخیر در درمان، بیضه می تواند از بین برود و به اصطلاح بمیرد.
• پیچ خوردگی در دوران بلوغ بین سنین 10 تا 15 سالگی شایع تر است.
• هنگام پیچ خوردگی بیضه، رگ های خونی در یک بیضه مسدود می شوند.
• اگرچه پیچ خوردگی بیضه نادر است، اما یک فوریت پزشکی است که باید سریعا تحت درمان قرار گیرد.

اپیدیدیمیت

• اپیدیدیمیت هنگامی رخ می دهد که اپیدیدیم ملتهب یا آلوده شود.
• اپیدیدیمیت، هر ساله حدود 600000 مرد بین 19 تا 35 سال را مبتلا می کنند.
• اپیدیدیمیت می تواند علائمی از تحریک خفیف تا درد شدید بیضه، تورم و تب ایجاد کند.
• رابطه جنسی محافظت نشده یا داشتن چند شریک جنسی خطر ابتلا به اپیدیدیمیت عفونی را افزایش می دهد.
• اپیدیدیمیت بعضی اوقات یک عفونت مقاربتی است، اما بیشتر در اثر صدمه و فشار شدید ایجاد می شود.

واریکوسل

• واریکوسل اتساع و التهاب رگ های بالای بیضه و معمولا بی ضرر وخوش خیم است.
• واریکوسل گاهی اوقات می تواند باروری را مختل کند یا باعث درد خفیف تا متوسط شود.
• مردان اگر برآمدگی بالای بیضه دارند، به خصوص هنگام ایستادن، باید به پزشک مراجعه کنند. از هر 5 مرد یک نفر به واریکوسل مبتلا می شود.

هیدروسل

هیدروسل به افزایش مایعات اطراف بیضه اشاره دارد و معمولا خوش خیم است.

اگر هیدروسل به اندازه کافی بزرگ باشد، می تواند باعث درد یا فشار شود. اگرچه بیشتر در اثر آسیب دیدگی به وجود می آید، اما در اکثر مواقع علت آن ناشناخته است و نسبت به واریکوسل نیز خطر کمتری دارند.

ارکیت

• ارکیت التهاب یک یا هر دو بیضه است که در اثر عفونت یا اوریون ایجاد می شود.
• این بیماری همچنین می تواند توسط عفونت هایی مقاربتی مانند سوزاک و کلامیدیا ایجاد شود.

پیشگیری از بیماری های بیضه

هیچ روش اثبات شده ای برای جلوگیری از سرطان بیضه وجود ندارد. به همین دلیل تشخیص زود هنگام آن بسیار مهم است. کارشناسان توصیه می کنند مردان به طور ماهانه امتحان خود آزمایی بیضه را انجام دهند. همچنین هیچ روش پیشنهادی برای جلوگیری از واریکوسل، هیدروسل یا پیچ خوردگی بیضه وجود ندارد. گاهی اوقات با انجام تمرینات جنسی مطمئن و پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین می توان از بیماری اپیدیدیمیت جلوگیری کرد.

درمان بیماری های بیضه

سرطان بیضه با توجه به نوع سرطان و میزان انتشار آن درمان می شود. سرطانی که از بیضه به خارج منتقل نیافته است با ارکیکتومی و یا جراحی برای برداشتن بیضه قابل درمان است. در صورت انتشار سرطان در خارج از بیضه، درمان سرطان بیضه ممکن است شامل جراحی برای برداشتن غدد لنفاوی شکم، شیمی درمانی، پرتودرمانی یا ترکیبی از این سه باشد.

سرطان بیضه یکی از قابل درمان ترین سرطان ها است. حتی بعد از شیوع آن، سرطان بیضه معمولا قابل درمان است. بهترین فرصت برای معالجه سرطان در تشخیص و درمان زودرس است. اپیدیدیمیت معمولا با آنتی بیوتیک ها و داروهای ضد التهاب درمان می شود. استراحت، داروهای ضد درد، استفاده از بسته های یخی روی ناحیه کبد می تواند به موارد شدیدتر بیماری کمک کند. درد احتمال دارد تدریجی برطرف شود، گاهی اوقات هفته ها یا ماه ها طول می کشد.

پیچ خوردگی بیضه یک مورد پزشکی جدی است که باید سریعا درمان شود. در صورت درمان به موقع می توان بیضه آسیب دیده را نجات داد. عمل جراحی اورژانسی برای بیضه پیچ خورده و جلوگیری از بروز مجدد آن الزامی است. واریکوسل ها معمولاً نیازی به درمان ندارند. اما در صورت درمان، واریکوسل نیز با اتصال یک سیم پیچ کوچک به رگ های غیر طبیعی می تواند بدون جراحی اصلاح شود. اگر یک هیدروسل بسیار بزرگ باشد و یا باعث درد شود، معمولا جراحی می تواند آن را برطرف کند. تزریق ماده مخصوص از طریق دیواره کیسه بیضه گاهی اوقات می تواند هیدروسل را بدون جراحی درمان کند.

یک اشتباه در تشخیص بیماری بیضه

فتق گاهی با بیماری بیضه اشتباه گرفته می شود.

هنگامی که عضلات زیرین دیواره شکم ضعیف می شود، بخشی از روده می تواند برآمدگی ایجاد کند. هنگامی که روده به درون کیسه بیضه رانده می شود، به آن فتق اینگوینال گفته می شود اما در این حالت ممکن است کیسه بیضه متورم شود و به نظر برسد مشکل از بیضه است. جراحی راه درمان فتق است.