شایع ترین بیماری های دستگاه تناسلی مردان 

شایع ترین بیماری های دستگاه تناسلی مردان به دستگاه تولید مثل مردان مربوط می شوند که مجموعه ای از اندام های مختلفی هستند که در خارج از بدن و اطراف ناحیه لگن قرار می گیرند. وظیفه اصلی دستگاه تولید مثل مردان، تهیه گامت یا اسپرم برای لقاح تخمدان می باشد. اندام های اصلی تولید مثل مردان می توانند به سه دسته تقسیم شوند. دسته اول مسئول تولید و ذخیره اسپرم می باشند. تولید اسپرم در بیضه ها انجام می شود. اسپرم نابالغ سپس برای رشد و ذخیره به اپیدیدیم منتقل می شود. دسته دوم، غددهای تولید کننده مایعات انزالی، شامل وزیکول های منی، پروستات و مجرای دفران می باشند. دسته نهایی که مسئول انتقال و انزال اسپرم به درون اندام تولید مثلی ماده می باشند، شامل آلت تناسلی مرد، مجرای ادراری، مجرای دفران و غده کوپر است.

عملکرد دستگاه تولید مثل مردان

اندام های دستگاه تولید مثل مردان سه عملکرد تخصصی دارند که عبارتند از:

• انزال اسپرم در دستگاه تناسلی زنان
• تولید و ترشح هورمون های جنسی مرد
• تولید، نگهداری، حمل و تغذیه اسپرم و مایع محافظ (مایع منی)

کل دستگاه تولید مثل مردان وابسته به هورمون می باشد، هورمون ها مواد شیمیایی هستند که فعالیت سلول ها یا اندام ها را تحریک یا تنظیم می کنند. هورمون های اصلی درگیر در عملکرد سیستم تولید مثل مردان عبارتند از: هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH)، هورمون لوتئین کننده (LH) و تستوسترون.

• هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH). هورمون تحریک کننده فولیکول برای تولید اسپرم (اسپرماتوژنز) ضروری است.
• هورمون لوتئین کننده (LH). هورمون لوتئین کننده تولید تستوسترون که برای ادامه روند اسپرماتوژنز لازم است را تحریک می کند.
• تستوسترون. هورمون تحریک کننده فولیکول و هورمون لوتئین کننده توسط غده هیپوفیز واقع در پایه مغز تولید می شوند. تستوسترون در رشد و بروز خصوصیات ثانویه مردانه از جمله افزایش توده عضلانی، توزیع چربی، توده استخوانی و میل جنسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

ساختار خارجی دستگاه تولید مثل مردان

بیشتر سیستم تولید مثل مردان در خارج از بدن آن ها قرار دارد. این ساختارهای خارجی آلت تناسلی، کیسه بیضه، اپیدیدیم و بیضه هستند.

آلت تناسلی 

• آلت تناسلی مرد برای مقاربت جنسی و ادرار کردن ضروری است.
• مایع منی و ادرار از طریق مجرای ادرار و آلت تناسلی خارج می شوند.

کیسه بیضه

کیسه بیضه یک کیسه پوستی شل مانند است که در پشت آلت تناسلی وجود دارد و بیضه را در احاطه می کند و حاوی بسیاری از اعصاب و رگ های خونی است. عضلات ویژه در دیواره کیسه بیضه منقبض می شوند و به حرکت بیضه در نزدیکی بدن، کمک می کنند. فشار مداوم از عضلات شکمی روی بیضه ها و اپیدیدیم احتمالا باعث تخلیه بیضه می شوند. به نظر می رسد وظیفه اصلی کیسه بیضه این است که دمای بیضه ها را برای محافظت از فشار عضلات شکمی کمی پایین تر از بدن نگه دارد. برای انسان، درجه حرارت باید یک یا دو درجه حدود 35 درجه سانتی گراد زیر دمای بدن باشد. درجه حرارت بالاتر ممکن است به تعداد اسپرم ها آسیب برساند.

اپیدیدیم

• نقش اپیدیدیم ذخیره و حمل اسپرم است.
• اپیدیدیم یک لوله طویل و بلند است که در قسمت پشتی هر بیضه قرار دارد و آن را به مجرای دفران وصل می کند.

بیضه

بیضه ها وظیفه ساخت تستوسترون، هورمون اصلی جنسی مردان و تولید اسپرم را بر عهده دارند. در داخل بیضه توده های پیچیده ای از لوله ها به نام لوله های منیفی وجود دارند. این لوله ‌ها مسئول تولید سلول های اسپرم از طریق فرآیندی به نام اسپرماتوژنز هستند. بیضه چپ معمولا پایین تر از بیضه راست قرار دارد. این عدم تقارن ممکن است به خنک شدن مؤثر بیضه ها کمک کند. اکثر مردان دو بیضه دارند.

ساختار داخلی دستگاه تولید مثل مردان

اندام های داخلی تولید مثل مردان، اندام های جانبی نامیده می شوند.

اندام های داخلی دستگاه تناسلی مردان، عبارتند از:

• مجرای دفران
• وزیکول های منی
• غده پروستات
• غده های پیازچه (غدد لوبورورتال)

مجرای دفران

مجرای دفران یک لوله عضلانی و طولانی است که از اپیدیدیم به حفره لگن، درست در پشت مثانه می رود و اسپرم بالغ را به منظور آماده سازی برای انزال به مجرای ادرار منتقل می کند.

وزیکول های منی

وزیکول های منی اندام های کیسه ای مانندی هستند که به قسمت مجرای دفران در نزدیکی پایه مثانه وصل می شوند. وزیکول های منی مایع منی را تولید می کنند. مایعات وزیکول منی بیشترین حجم مایعات انزالی انسان یا انزال را تشکیل می دهد.

غده پروستات

پروستات، ساختاری به اندازه گردو واقع در زیر مثانه در جلوی روده بزرگ است. مایعات پروستات به انزال و تغذیه اسپرم کمک می کند. مجرای ادرار، از مرکز غده پروستات عبور می کند.

غدد لوبورورتال 

این غدد، اندام هایی به اندازه نخودفرنگی هستند که در طرفین مجرای ادرار درست زیر غده پروستات قرار می گیرند. این غده ها مایع شفاف و روشنی ترشح می کنند که مستقیماً داخل مجرای ادرار تخلیه می شود. مایعات تولید شده توسط این غدد، مجرای ادرار را لیز و لغزنده می کند و اسیدیته مرتبط با ادرار باقیمانده را خنثی می کند.

بیماری های دستگاه تولید مثل مردان

بسیاری از بیماری ها می توانند سلامت اسپرم ها و حتی ساختار و عملکرد سیستم تولید مثل مردان را تحت تاثیر قرار دهند.

شایع ترین بیماری های دستگاه تولید مثلی مردان، عبارتند از:

اختلال در نعوظ

اختلال در نعوظ، (ED) عدم توانایی در دستیابی یا حفظ نعوظ، یکی از شایع ترین بیماری های دستگاه تناسلی مردان است. شیوع اختلال نعوظ با توجه به سن افراد متفاوت است. حدود 16٪ از مردان 50 تا 59 سال از اختلال نعوظ رنج می برند و 44٪ افراد 70 تا 75 سال نیز دچار این اختلال می شوند.
سه نوع نعوظ وجود دارد که عبارتند از:

• موارد ایجاد شده در اثر تحریک و لمس
• مواردی که در اثر تحریک ذهنی ایجاد می شوند.
• اختلالی که مردان هنگام خواب تجربه می کنند.

 این طبقه بندی از این نظر که هنوز علت اختلال نعوظ مشخص نشده است می تواند مهم باشد. برای ایجاد نعوظ، مردان نیاز به محرک دارند.

ناباروری مردانه

تحقیقات نشان داده 15 درصد از زوجین نابارور هستند که در بیش از یک سوم ناباروری ها، مردان نقش دارد. ناباروری مردان نیز یکی از شایع ترین بیماری های دستگاه تناسلی مردان محسوب می شود که به دلیل تولید اسپرم کم، عملکرد غیر طبیعی اسپرم یا انسدادی که مانع از تحویل اسپرم می شود، می باشد. بیماری ها، آسیب ها، مشکلات بهداشتی مزمن، انتخاب سبک زندگی و سایر عوامل می توانند در ایجاد ناباروری مردان نقش داشته باشند.

هیپوگنادیسم

هیپوگنادیسم، شرایطی است که در آن یک مرد به اندازه کافی تستوسترون تولید نمی کند.  تستوسترون هورمونی است که نقش مهمی در رشد و نمو دوران بلوغ پسران دارد. هیپوگنادیسم می تواند مادرزادی باشد و یا بعد ها در طول زندگی فرد در اثر آسیب یا عفونت رخ دهد. علائم و درمان هیپوگنادیسم به علت و زمان بروز آن بستگی دارد. برخی از انواع هیپوگنادیسم با درمان جایگزینی تستوسترون قابل درمان هستند.

پروستاتیت

• پروستاتیت تورم و التهاب غده پروستات است.
• پروستات غده ای با اندازه گردو می باشد که مستقیماً در زیر مثانه در آقایان قرار دارد.

غده پروستات مایعات (مایع منی) را تولید می کند که در تغذیه و حمل اسپرم نقش موثری دارد. پروستاتیت اغلب باعث ادرار دردناک یا دشوار می شود. علائم دیگر آن شامل درد در کشاله ران، ناحیه لگن یا دستگاه تناسلی است. پروستاتیت، مردان را در هر سنی تحت تأثیر قرار می دهد اما در مردان 50 ساله یا جوان شیوع بیشتری دارد. این بیماری دلایل زیادی دارد. گاهی اوقات علت مشخص نمی شود. اگر پروستاتیت در اثر عفونت باکتریایی ایجاد شود، معمولاً با آنتی بیوتیک قابل درمان است. بسته به علت، پروستاتیت می تواند به تدریج یا ناگهانی بروز کند و ممکن است به سرعت، به خودی خود یا با درمان بهبود یابد. برخی از انواع پروستاتیت ماه ها دوام می آورند و یا عود می کنند و دوباره بعد از مدت زمانی برمی گردند که به آن پروستاتیت مزمن گفته می شود.

هیپرپلازی خوش خیم پروستات یا BPH

هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) که به آن بزرگ شدن غده پروستات نیز گفته می شود یک بیماری شایع در دستگاه تناسلی مردان است. بزرگ شدن غده پروستات می تواند باعث بروز علائم ناراحت کننده مانند مسدود شدن جریان ادرار از مثانه شود. همچنین می تواند باعث بروز عفونت مثانه، مجاری ادراری یا مشکلات کلیوی شود. چندین روش درمانی مؤثر برای بزرگ شدن غده پروستات وجود دارد. BPH می تواند باعث بروز مشکلاتی در شروع ادرار و تکرر ادرار شود.

سرطان پروستات

سرطان پروستات، غده پروستات را تحت تأثیر قرار می دهد. غده پروستات در زیر مثانه و در مقابل رکتوم قرار دارد. سرطان پروستات در آمریكا شایع ترین سرطان در مردان است، اما در مراحل ابتدایی نیز قابل درمان می باشد. غربالگری منظم بهترین روش برای تشخیص سرطان پروستات در زمان مناسب است. عوامل خطر زیادی مانند سن بالای 65 سال، سابقه خانوادگی سرطان پروستات، خوردن مقدار زیادی گوشت قرمز و عدم مصرف کافی میوه و سبزیجات می تواند خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهد.

بیماری های بیضه

انواع بیماری ها می توانند سلامت بیضه ها را تحت تاثیر قرار دهند؛ اما مردان باید بدانند راه های برای حفظ سلامت بیضه وجود دارند.

شایع ترین بیماری های بیضه در دستگاه تولید مثلی مردان، عبارتند از:

سرطان بیضه

مانند هر سرطان، سرطان بیضه هنگامی اتفاق میفتد که سلول های بیضه دچار جهش هایی می شوند که باعث غیرطبیعی شدن آن ها می شود. در سرطان بیضه، این روند معمولا باعث ایجاد یک توده بدون درد یا سفت در یک بیضه می شود. در بیشتر موارد، خود مرد در مراحل اولیه آن را کشف می کند. اگر بیماری سرطان بیضه زود تشخیص داده شود، تقریبا قابل درمان است.

اپیدیدیمیت

اپیدیدیمیت هنگامی رخ می دهد که اپیدیدیم ملتهب یا آلوده شود و هر ساله حدود 600000 مرد بین 19 تا 35 سال را مبتلا می کنند. رابطه جنسی محافظت نشده یا داشتن چند شریک جنسی خطر ابتلا به اپیدیدیمیت عفونی را افزایش می دهد. اپیدیدیمیت بعضی اوقات یک عفونت مقاربتی است، اما بیشتر در اثر صدمه و فشار شدید ایجاد می شود. اپیدیدیمیت می تواند علائمی از تحریک خفیف تا درد شدید بیضه، التهاب و تب ایجاد کند.

واریکوسل

• از هر 5 مرد یک نفر به واریکوسل مبتلا می شود.
• واریکوسل گشاد شدن و التهاب رگ های بالای بیضه است.

واریکوسل معمولا بی ضرر و خوش خیم می باشد؛ اما گاهی اوقات واریکوسل می تواند توانایی باروری در مردان را مختل کند یا باعث درد خفیف تا متوسط شود. مردان اگر برآمدگی بالای بیضه دارند، به خصوص هنگام ایستادن، باید به پزشک مراجعه کنند.

هیدروسل

هیدروسل به افزایش مایعات اطراف بیضه اشاره دارد و معمولا خوش خیم است؛ اما اگر به اندازه کافی بزرگ باشد، می تواند باعث درد یا فشار شود. اگرچه بیشتر در اثر آسیب دیدگی به وجود می آید، اما در اکثر مواقع علت آن ناشناخته است و نسبت به واریکوسل نیز خطر کمتری دارند.

ارکیت

• ارکیت التهاب یک یا هر دو بیضه است.
• عفونت های باکتریایی یا ویروسی می توانند باعث بروز ارکیت شوند.
• ارکیت اغلب در نتیجه عفونت باکتریایی مانند عفونت مقاربتی (STI) است.

در برخی موارد، ویروس اوریون می تواند باعث ارکیت شود. ارکیت باکتریایی ممکن است با اپیدیدیمیت همراه باشد. در این حالت، آن را اپیدیدیمو-ارکیت می نامند. ارکیت باعث درد می شود و می تواند روی باروری تأثیر بگذارد. دارو می تواند علل ارکیت باکتریایی را درمان کند و می تواند برخی علائم و نشانه های ارکیت ویروسی را کاهش دهد. اما روند درمانی ممکن است چندین هفته طول بکشد.

بیضه جمع شده

بیضه رکتریل یا بیضه جمع شده (retractile-testicle)، وضعیتی است که در آن بیضه به طور عادی به داخل خلسه فرو می رود، اما می تواند با انقباض عضلانی غیر ارادی به داخل کشاله ران کشیده شود و ممکن است بین کیسه های بیضه و کشاله ران به جلو و عقب حرکت کند. هنگامی که بیضه جمع شده در ناحیه کشاله ران قرار دارد، ممکن است به راحتی با دست در موقعیت مناسب خود در کیسه های بیضه قرار بگیرد. بیضه جمع شده خطری جدی برای سلامتی محسوب نمی شود.

بیضه رکتریل در پسران جوان شایع تر است و در مورد 80 درصد از بیضه در پسران سنین 1 تا 11 دیده می شود این وضعیت خود به خود با دوران بلوغ برطرف می شود. در حدود 5 درصد پسران دچار انقباض بیضه، بیضه مبتلا در کشاله ران باقی می ماند و دیگر حرکتی نمی کند. در آن مرحله، بیضه صعودی یا بیضه نامشخص نامیده می شود.

منابع:

https://courses.lumenlearning.com/boundless-ap/chapter/overview-of-the-reproductive-system/

https://my.clevelandclinic.org/health/articles/9117-male-reproductive-system

https://emedicine.medscape.com/article/1899075-overview#a4