پرش های غیر عادی صورت یا همی فاسیال اسپاسم وضعیتی است که در آن عضلات یک طرف صورت (معمولاً سمت چپ صورت) به صورت تیک منقبض خواهد شد. افراد مبتلا توانایی کنترل این انقباضات را ندارد. کاملاً اتفاقی این حرکات صورت تکرار خواهد شد. در بیشتر مواقع حتی در حین خواب نیز این حرکات صورت ادامه پیدا می کند.
همی فاسیال اسپاسم معمولاً دردناک نبوده و برای سلامتی فرد خطری به دنبال نخواهد داشت. با این حال در موارد پیشرفته بیماری، ممکن است چشم مدت زمان طولانی بسته بماند. حتی برای رانندگی نیز مشکل ساز و خطرناک باشد.
اگرچه که بروز این بیماری در زنان خصوصاً در سن میانسالی و کهنسالی شایع است. اما مردان نیز ممکن است دچار این بیماری شوند. البته این بیماری بیشتر در بین افراد آسیا شایع است. این پرش های غیر عادی صورت به ندرت اتفاق میفتد. حتی می توان گفت از هر 100 هزار نفر تنها 11 نفر دچار این عارضه انقباضی می شوند.
علت بروز پرش های غیر عادی صورت
همی فاسیال اسپاسم در بیشتر موارد به علت تماس رگ خونی با عصب صورت اتفاق میفتد. البته در صورتی که عصب صورت به واسطه تومور یا ضربه دچار آسیب شود نیز فرد دچار این عارضه خواهد شد. در بعضی موارد نیز هیچ علت مشخصی برای بروز پرش های غیر عادی صورت وجود ندارد. نمی توان علت بروز آن را تشخیص داد.
معمولاً این بیماری به یکی از علل زیر به وجود می آید:
- فشار تومور یا ضایعه خوش خیم بر روی عصب ها
- خوشه ای از رگ های خونی غیر طبیعی از بدو تولد
- آسیب عصبی
- پیش زمینه ارثی
موارد ارثی به وجود آورنده بیماری همی فاسیال اسپاسم کاملاً شناسایی شده ولی چندان شایع نیست.
در برخی موارد، همی فاسیال اسپاسم اولین علامت ابتلا به بیماری مولتیپل اسکلروزیس یا MS است. هنگامی که افراد مبتلا به ام اس هستند، سیستم ایمنی بدن آن ها به سیستم عصبی مرکزی حمله کرده و طیف گسترده ای از علائم را به وجود خواهد آورد.
با این حال بروز ام اس در نتیجه این بیماری بسیار نادر است. مطالعات علمی نشان داده است که فقط 1 تا 6 مورد از چند صد مورد مبتلایان به ام اس، بعد از ابتلا به همی فاسیال اسپاسم دچار این بیماری شده اند.
احتمال بروز بیماری ام اس در نتیجه ابتلا به همی فاسیال اسپاسم بسیار کم است. اما با این حال افراد زیر 40 سال مبتلا به بیماری همی فاسیال اسپاسم حتماً باید برای احتمال ابتلا به بیماری ام اس نیز مورد معاینه و بررسی قرار بگیرند.
انواع پرش های غیر عادی صورت
همی فاسیال اسپاسم با سایر بیماری های عصبی و عضلانی که بر روی صورت تأثیر می گذارد، متفاوت است. زیرا این عارضه تمایل دارد فقط یک طرف صورت فرد مبتلا را تحت تأثیر قرار دهد.
مطالعه ای که بر روی 215 نفر از مبتلایان به پرش های غیر عادی صورت انجام گرفت نشان می داد که:
- 62 درصد علت اصلی بروز این بیماری تحت فشار قرار گرفتن عصب صورت توسط یکی از رگ های خونی داخل صورت است.
- 18 درصد افراد علائمی کاملاً مشابه همی فاسیال اسپاسم داشتند. ولی مربوط به این بیماری نبود.
- 11 درصد از بیماران مبتلا به بیماری بل پالسی (bell’s palsy) بودند.
- 6 درصد از افراد به خاطر آسیب دیدن عصب صورت دچار این عارضه شده بودند.
- 2 درصد از افراد به علت پیش زمینه ارثی دچار این بیماری شده بودند.
کمتر از یک درصد این افراد نیز به علت آسیب مستقیم به عصب ها یا سیستم گردش خون مغز دچار این عارضه شده بودند.
علائم و نشانه های پرش های غیر عادی صورت
اولین علامت ابتلا به همی فاسیال اسپاسم معمولاً پرش عضله پلک سمت چپ صورت است. این انقباض های عضلانی در بعضی از موارد به قدری شدید است که می تواند باعث بسته شدن چشم یا خارج شدن اشک از چشم ها شود.
در صورت عدم تشخیص و مداوا نکردن این بیماری، همی فاسیال اسپاسم ممکن است شدت گرفته و عضلات دیگر صورت را نیز درگیر کند. این انقباضات و پرش های عضلانی ممکن است عضلات دهان فرد را درگیر کند. حتی باعث کشیده شدن آن به یک سمت شود.
با گذشت زمان و درمان نشدن این بیماری، تمامی عضلات یک سمت صورت به سمت دیگر کشیده شده و حالتی شبیه یک اخم دائمی را به وجود خواهد آورد. گاهی اوقات فرد مبتلا ممکن است دچار انقباضات و پرش ها در هر دو سمت صورت خود شود.
علائم این بیماری فقط عضلات را درگیر نکرده و می تواند با دردهای گوش و کاهش قدرت شنوایی نیز همراه باشد. در بعضی از مواقع فرد ممکن است قدرت شنوایی خود را از دست بدهد.
حدود 13 درصد افرادی که در مطالعه شرکت کرده بودند، دچار افت شنوایی شدند. با این حال، به نظر نمی رسد که این کاهش شنوایی مربوط به میزان شدت علائم این بیماری باشد. هر شخصی با هر شدتی ممکن است دچار افت شنوایی شود.
علائم بیماری همی فاسیال اسپاسم معمولاً در افراد با سن 40 تا 50 سال اتفاق میفتد.
تشخیص پرش های غیر عادی صورت
تیک و انقباض عضلات صورت، نشانه اصلی ابتلای فرد به همی فاسیال اسپاسم خواهد بود. البته پزشک علاوه بر این مورد ممکن است سابقه پزشکی فرد، مدت زمان بروز این علائم و شدت این انقباضات را برای تشخیص این بیماری مورد بررسی قرار دهد.
سپس پزشک از تصویربرداری پزشکی برای تشخیص عامل بروز تحریک عصب صورت استفاده خواهد کرد تا ببیند آیا تومور یا ضایعات مغزی در تصویرها وجود دارد یا خیر. این تصویر برداری ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تصویربرداری از منابع مغناطیسی (MRI)
- توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن)
- آنژیوگرافی (آرتریوگرافی)
اگر در تصویربرداری ها وجود تومور یا ضایعات مغزی رد شود، پزشکان احتمالاً تصور می کنند که فشار ناشی از رگ خونی باعث بروز همی فاسیال اسپاسم شده است. البته به خاطر داشته باشید که همیشه این آزمایشات نمی توانند رگ خونی که باعث وارد شدن فشار به عصب های صورت شدند را شناسایی و محل دقیق آن را نشان دهند زیرا رگ های خونی بسیار کوچک و ظریف بوده و تشخیص آن کار دشواری است.
بیماری همی فاسیال اسپاسم ممکن است با سایر اختلالات حرکتی که روی صورت تأثیر می گذارند به اشتباه گرفته شود. این موارد شامل تیک عصب صورت و انقباضات غیر ارادی پلک چشم می شود. البته اینکه یک یا هر دو سمت عضلات صورت درگیر شده باشد، می تواند به تشخیص دقیق تر این بیماری کمک کند.
پیشگیری پرش های غیر عادی صورت
تا به امروز محققان هیچ راهی برای جلوگیری از ابتلا به همی فاسیال اسپاسم عضلات صورت پیدا نکرده اند.
از آنجا که این اسپاسم ها غیر ارادی هستند، تنها می توان با تشخیص به موقع و شروع درمان از شدت گرفتن علائم ناشی از این بیماری جلوگیری کرد.
تحقیقات نشان داده است كه استرس، خستگی و اضطراب باعث وخیم تر شدن علائم این بیماری می شود. در نتیجه بهترین راهکار برای جلوگیری از شدت گرفتن علائم، کاهش میزان استرس و اضطراب روزانه و داشتن خواب کافی در طول روز است.
درمان پرش های غیر عادی صورت
به طور کلی با دو تزریق یا جراحی می توان همی فاسیال اسپاسم را درمان کرد.
تزریق
سم بوتولونیم (بوتاکس) برای فلج کردن عضلات صورت و متوقف کردن انقباضات غیر ارادی صورت استفاده می شود.
این شیوه درمانی معمولاً برای 85 تا 95 درصد از افراد مبتلا به همی فاسیال اسپاسم مفید است. اما متأسفانه اثرات تزریق کوتاه مدت بوده و اثر بوتاکس پس از 3 تا 6 ماه از بین می روند، بنابراین افراد مبتلا بعد از هر 3 تا 6 ماه برای کاهش علائم باید تزریق مجدد انجام دهد.
عمل جراحی
اگرچه عمل جراحی شیوه درمانی تهاجمی محسوب می شود اما باعث بهبود فوری و دائمی فرد مبتلا به این بیماری خواهد شد.
در روشی که به عنوان رفع فشار میکروواسکولار شناخته می شود. جراح، شریان تحریک کننده را از عصب صورت دور کرده و یک پد روی عصب قرار خواهد داد تا از وارد کردن فشار احتمالی در آینده جلوگیری کند.
گزارش شده که این جراحی 85 درصد مواقع مؤثر بوده و نیاز به تکرار عمل نخواهد بود. این شیوه درمانی برای جوانان و افرادی که در مراحل ابتدایی بیماری هستند بسیار مفید و مؤثر خواهد بود.
همانند بسیاری از عمل های جراحی دیگر، این عمل نیز ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد. طبق تحقیقات و آمارهای به دست آمده 1.5 تا 8 درصد افراد پس از عمل جراحی دچار اختلالات شنوایی می شوند.
درمان دارویی نیز برای مبتلایان به بیماری همی فاسیال اسپاسم وجود دارد ولی مؤثر بودن این شیوه هنوز تأیید نشده است.
نتیجه گیری
همی فاسیال اسپاسم وضعیتی است که در آن عضلات یک طرف صورت (معمولاً سمت چپ صورت) به صورت تیک منقبض خواهد شد. افراد مبتلا توانایی کنترل این انقباضات را نداشته و کاملاً اتفاقی این حرکات صورت تکرار خواهد شد. در بیشتر مواقع حتی در حین خواب نیز این حرکات صورت ادامه پیدا می کند.
استرس ناشی از پرش های غیر عادی صورت یکی از عوارض جانبی اصلی ابتلا به بیماری همی فاسیال اسپاسم است. البته خوشبختانه این بیماری درمان داشته و می توانید با استفاده از تزریق بوتاکس و عمل جراحی آن را درمان کنید. درمان دارویی نیز برای این بیماری وجود دارد ولی تحقیقات کمی مورد اثر گذاری این شیوه درمانی صورت گرفته و این شیوه هنوز از نظر علمی تأیید نشده است.
