ملاسما

ملاسما یک اختلال رنگدانه شایع است که باعث بروز لکه های قهوه ای یا خاکستری رنگ روی پوست می شود، این لکه های پوستی در درجه اول پوست فرد را درگیر خواهد کرد اما ممکن است در هر قسمتی از پوست به وجود بیاید. نواحی شایع بروز ملاسما شامل موارد زیر می شود:

• پیشانی
• گونه ها
• لب بالایی
• بر روی تیغه بینی

البته ملاسما ممکن است بر روی نواحی دیگر بدن نیز به وجود بیاید، علی الخصوص قسمت هایی که در طول روز در معرض نور خورشید قرار می گیرند:

• ساعد
• گردن
• شانه

برطبق آمار منتشر شده از سوی آکادمی پوست آمریکا، تنها 10 درصد از کل موارد ملاسما در مردان رخ داده و 90 درصد باقیمانده مربوط به زنانی است که دارای رنگ پوست تیره بوده و باردار هستند.

ملاسما لکه قهوه ای رنگ یا برنزه ای رنگ بسیار شایعی است که بیشتر در سنین تولید مثل روی پوست زنان ایجاد می شود. این لکه ها بیشتر بر روی گونه ها، لب بالایی، پیشانی و چانه زنان 20 تا 50 سال به وجود می آید. ملاسما شیوع کمتری در بین مردان داشته و تصور بر این است که علت اصلی بروز آن قرار گرفتن در معرض نور خورشید، هورمون های خارجی مثل مصرف قرص های ضد بارداری و تغییر سطح هورمون ها در حین بارداری است. به طور کلی عارضه پوستی ملاسما در بین زنان باردار خصوصاً نژادهای آسیایی، لاتین و دارای پوست تیره شایع بوده و بیشتر مبتلایان متعلق به مناطقی مثل آسیا، اسپانیا و خاورمیانه هستند.

در درجه اول برای پیشگیری از بروز ملاسما باید از پوست صورت و دستها در برابر نور خورشید محافظت کرده و فرد مبتلا برای درمان نیاز به استفاده منظم از ضد آفتاب، داروهایی مانند هیدروکینون 4٪ و سایر کرمهای محو کننده خواهد داشت.

علت ملاسما

پزشکان علت اصلی بروز ملاسما را به درستی درک نمی کنند. اما ملاسمای به وجود آمده ممکن است ناشی از نقص ملانوسیت ها (سلول های سازنده رنگ) در پوست بوده و در نتیجه رنگ بیشتری تولید شود. در نتیجه، افرادی که رنگ پوست تیره تری دارند، بیشتر از دیگران در معرض ملاسما قرار خواهند داشت. زیرا افراد با رنگ پوست تیره تر، دارای ملانوسیت های بیشتری نسبت به افراد دارای پوست روشن هستند.

یکی دیگر از عوامل مسبب ملاسما ممکن است بارداری باشد، زیرا در سه ماه سوم بارداری هورمون های استروژن، پروژسترون و هورمون تحریک کننده ملانوسیت (MSH) بیشتری ترشح شده و همین می تواند باعث بروز لکه های پوستی در دوران بارداری یا همان Chloasma شود. علاوه بر این مطالعات نشان داده است که زنان یائسه ای که از شیوه درمانی هورمون پروژسترون استفاده می کنند، احتمال ابتلای ملاسما بر روی پوست آن ها تا حد قابل توجهی افزایش می یابد.

محرک های اصلی بروز ملاسما شامل موارد زیر می شود:

• تغییر در سطح هورمون ها در دوران بارداری (chloasma)
• درمان هورمونی یا مصرف قرص های ضد بارداری
• قرار گرفتن در معرض نور خورشید
• بعضی از محصولات پوستی که ممکن است به پوست فرد آسیب بزنند

همچنین ممکن است یک مولفه ژنتیکی باعث بروز بیماری شده باشد. زیرا افرادی که نزدیکان شان حداقل یک بار دچار ملاسمای پوستی شده اند، احتمال بروز لکه های ملاسما در آن ها بسیار بیشتر از دیگران است.

علائم ملاسما

علامت اصلی ملاسما بروز لکه های رنگی بر روی پوست است.

با وجود اینکه این عارضه پوستی با علائم فیزیکی دیگری همراه نیست، اما بعضی از مردم از ظاهر این لکه ها ناراضی بوده و باعث ناراحتی آن ها خواهد شد. شایع ترین قسمت ها که لکه های ملاسما ظاهر می شود شامل لب های بالایی، تیغه بینی، گونه ها و پیشانی شده و گاهی اوقات ممکن است این لکه ها بر روی بازوها و گردن فرد نیز ظاهر شود.

انواع ملاسما

به طور کلی سه نوع الگوی تغییر رنگی برای ملاسما وجود دارد که باعث بروز انواع مختلف این لکه پوستی خواهد شد:

• اپیدرمال. نوع اپیدرمال ملاسما خود را با ملانین اضافه در لایه های سطحی پوست نشان می دهد
• درمال. ملاسمای درمال با وجود ملانوفاژها در داخل درمیس اتفاق میفتد.
• ترکیبی. نوع ترکیبی ملاسما نیز شامل علائم هر دو نوع اپیدرمال و درمال به طور همزمان می شود.
• نوع چهارم و آخرین نوع ملاسما نیز در نتیجه وجود ملانوسیت بیش از حد در افراد با پوست تیره به وجود می آید.

تشخیص ملاسما

متخصصین پوست، بسیاری از موارد ملاسما را با معاینه چشمی تشخیص می دهند. با این حال، از آنجا که ملاسما می تواند به بیماری های پوستی دیگر شباهت داشته باشد، پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق تر از نمونه برداری پوستی استفاده کند.

بیوپسی شامل برداشتن قسمت بسیار کوچکی از پوست به منظور معاینه بیشتر در آزمایشگاه می شود.

درمان ملاسما

هیدروکوئینون

همیشه نیازی به درمان ملاسما نخواهد بود.

اما رایج ترین شیوه درمانی استفاده از کرم های هیدروکئینون (HQ) بدون نیاز به نسخه یا تجویزی پزشک است. بعضی از ضد آفتاب ها نیز حاوی 4% هیدروکوئینون هستند که برای پوست افراد مستعد بروز ملاسما مناسب بوده و برای پیشگیری و درمان می توانند از آن استفاده کنند. مطالعات بالینی نشان داده است که استفاده از کرم های حاوی 2% HQ می تواند به روشن تر کردن پوست کمک کرده و عوارض ناشی از غلظت زیاد HQ روی ملاسما را به دنبال نداشته باشد. برای درمان کافی است روزی دوبار کرم های حاوی هیدروکوئینون را بر روی لکه های قهوه ای زده و صبح ها از ضد آفتاب های هیدروکوئینون استفاده کنید.

کورتیکو استروئید و ترتینوئین ها

کورتیکو استروئیدها و ترتینوئین که به صورت کرم، لوسیون یا ژل ها در دسترس هستند می توانند به روشن شدن رنگ لکه های ملاسما کمک کنند.

داروهای ترکیبی

در بعضی از موارد، پزشک متخصص پوست ممکن است داروهای ترکیبی حاوی هیدروکوئینون، کورتیزون و تریتونین را به صورت همزمان و در قالب یک کرم پوستی عرضه کند.

تقریباً برای همه انواع گفته شده ملاسما درمان وجود دارد اما نوع اپیدرمال آن پاسخ بهتری نسبت به درمان خواهد داشت، زیرا رنگدانه به وجود آمده نزدیک سطح پوست است. اما به طور کلی ملاسما ممکن است خود به خود و بدون نیاز به هیچ درمانی بهبود یابد، فقط کافی است فرد کمتر در معرض نور خورشید قرار گرفته و از ضد آفتاب های مناسب استفاده کند.

عوارض جانبی درمان ملاسما

عوارض جانبی درمان این بیماری نیز شامل آزردگی و التهابات پوستی می شود.

علاوه بر این افرادی که به مدت طولانی از این درمان ها استفاده کنند ممکن است دچار عارضه جانبی به نام exogenous ochronosis شود. در نتیجه بروز این عارضه پوستی، با وجود استفاده از مواد سفید کننده پوست، رنگ پوست فرد روز به روز تیره تر خواهد شد.

علاوه بر شیوه درمانی گفته شده می توان با مشورت و توصیه پزشک از درمان های زیر استفاده کرد:

•  لیزر درمانی
• نور درمانی
• درم ابریشن
• میکرودرم ابریشن
• لایه بردارهای شیمیایی

البته بعضی از این شیوه های درمانی عوارض جانبی به همراه داشته و ممکن است باعث افزایش مشکلات پوستی شود. در نتیجه بهتر است در مورد عوارض و خطرات احتمالی ناشی از این درمان ها پیش از انجام آن ها، صحبت کنید.

درمان لیزری ملاسما

لیزر نیز ممکن است برای ملاسما مورد استفاده قرار گیرد، اما به طور کلی استفاده از این شیوه فقط نتایج موقت به دنبال خواهد داشت. لیزر درمانی گزینه اصلی برای درمان ملاسما نیست زیرا مطالعات نشان می دهد که بعد از اتمام دوره لیزر تغییر چندانی در رنگ پوست فرد به وجود نمی آید. در بعضی موارد لیزر ممکن است بعضی از انواع ملاسما را بدتر کند، در نتیجه باید در لیزرتراپی احتیاط کرد. برای اثربخشی بیشتر لیزر، چندین جلسه لیزر درمانی مورد نیاز خواهد بود. زیرا چنین درمانی با یک جلسه اثری نداشته و ممکن است علائم ملاسما بازگردد.

پیشگیری ملاسما

گاهی اوقات پرهیز از قرار گرفتن در معرض نور خورشید از بروز ملاسما پیشگیری می کند.

اما افرادی که سابقه خانوادگی بروز ملاسمای پوستی دارند باید برای جلوگیری از بروز این لکه های پوستی احتیاط بیشتری داشته باشند. مهمترین راه جلوگیری از بروز ملاسما و پیری زودرس، جلوگیری از قرار گرفتن در معرض آفتاب است. اگر نمی توانید از قرار گرفتن در معرض نور خورشید جلوگیری کنید باید در طول روز از کلاه، عینک آفتابی و ضد آفتاب مناسب استفاده کنید.

ضد آفتاب مناسب برای درمان ملاسما

استفاده منظم از ضد آفتاب با SPF حداقل 50 که حاوی زینک اکساید و تیتانیوم اکساید باشد توصیه می شود.

با استفاده از این ضد آفتاب می توانید جلوی تابش اشعه UV آفتاب را گرفته و از پوست و رنگدانه های پوستی خود در برابر نور مستقیم آفتاب محافظت کنید. مسدود کننده های شیمیایی ممکن است نتوانند به طور کامل جلوی هر دو نوع اشعه UVA و UVB ناشی از نور خورشید را بگیرند در نتیجه استفاده از ضد آفتاب های حاوی زینک یا تیتانیوم بسیار مؤثرتر از دیگر مواد شیمیایی خواهد بود. استفاده منظم از ضد آفتاب ها اثر درمانی ملاسما را تا حد قابل توجهی افزایش داده و سرعت بهبودی آن را بیشتر خواهد کرد.

نتیجه گیری

ملاسما عارضه پوستی است که:

• باعث بروز لکه های تیره روی پوست فرد به خصوص در ناحیه صورت خواهد شد.
• این تغییرات پوستی ضرری به همراه نداشته و ممکن است خود به خود درمان شود.

به عنوان مثال در صورتی که علت اصلی بروز ملاسما، تغییرات هورمونی باشد ممکن است با برگشتن سطح هورمون ها به وضعیت طبیعی خود، لکه ها ناپدید شوند. اما بعضی از افراد از نظر ظاهری با این لکه های قهوه ای رنگ مشکل داشته و ترجیح می دهند با شیوه های درمانی آن ها را کمرنگ کرده و برای همیشه از روی سطح پوست پاک کنند.

اما به خاطر داشته باشید که استفاده از مواد شیمیایی ممکن است باعث آزردگی و ناراحتی های پوستی شود.