سکته چشمی، اصطلاحی است که برای از دست دادن بینایی ناشی از کاهش جریان خون به چشم استفاده میشود. بیماری های زمینه ای مختلفی باعث بروز سکته چشمی میشوند. برخی از آنها بر روی شبکیه و برخی دیگر به عصب بینایی آسیب میرسانند.
علائم سکته چشمی شامل تاری ناگهانی یا از دست دادن بینایی در تمام یا قسمتی از یک چشم، معمولا بدون درد است. در حالی که این وضعیت میتواند ترسناک باشد، اما مراجعه فوری به پزشک و درمان سریع میتواند از بروز آسیب دائمی جلوگیری کند. ما در این مقاله از پزشکت سعی کرده ایم و انواع مختلف سکته های چشمی را بررسی کنیم و علائم انواع مختلف سکته های چشمی، علل، نحوه تشخیص سکته چشمی و گزینه های درمانی را توضیح دهیم.
انواع سکته چشم
سکته های چشمی در اثر انسداد رگ های خونی چشم ایجاد میشود. انواع سکته های چشمی علل مختلفی دارند. علل سکته چشم بر اساس مکانیسم انسداد، نوع رگ خونی آسیبدیده و بخشی از چشم که توسط رگ مورد استفاده قرار میگیرد، متفاوت است.
چهار نوع رایج سکته چشمی، عبارتند از:
- انسداد شریان شبکیه (RAO): در این شرایط یک یا چند شریان حامل خون اکسیژن دار به شبکیه مسدود میشوند.
- انسداد ورید شبکیه (RVO): وریدهای کوچکی که خون را از شبکیه دور میکنند مسدود میشوند.
- نوروپاتی اپتیک ایسکمیک قدامی شریانی (AION): در این شرایط جریان خون به عصب بینایی مختل میشود. عمدتاً رگهای خونی متوسط تا بزرگ را درگیر میکند و اغلب به دلیل یک اختلال التهابی به نام آرتریت سلول غولپیکر (GCA) است.
- نوروپاتی ایسکمیک بینایی قدامی غیر شریانی (NAION): جریان خون به عصب بینایی مختل میشود و عمدتاً عروق کوچکتر را درگیر میکند و بدون التهاب است.
گاهی اوقات انسداد شبکیه و نوروپاتی ایسکمیک بینایی ممکن است همزمان رخ دهند.
اصطلاح شریانی به کاهش جریان خون اشاره دارد که با التهاب به طور همزمان رخ میدهد، اما در شرایط غیر شریانی، کاهش جریان خون بدون التهاب رخ میدهد.
علائم سکته چشم
اکثر افراد مبتلا به سکته چشمی هنگام بیدار شدن در صبح متوجه کاهش بینایی در یک چشم میشوند یا در طی چند ساعت یا روز بینایی آنها مختل میشود. برخی از افراد متوجه نواحی تیره (نقاط کور) در نیمه بالایی یا پایینی میدان دید خواهند شد. همچنین ممکن است بینایی محیطی و همچنین حساسیت به نور از بین برود.
انسداد عروق شبکیه
در این حالت، علائم و شدت به نوع رگ خونی که مسدود شده بستگی دارد. به طور کلی، انواع انسداد شبکیه عبارتند از:
انسداد شریان مرکزی شبکیه (CRAO): شامل مسدود شدن شریان اولیه است که خون اکسیژن دار را به شبکیه میرساند. معمولاً با از دست دادن ناگهانی و عمیق بینایی در یک چشم اما بدون درد ظاهر میشود.
مسدود شدن ورید مرکزی شبکیه (CRVO): این وضعیت میتواند باعث از دست دادن ناگهانی بینایی از خفیف تا شدید اما بدون درد شود.
انسداد شریان شاخه ای شبکیه (BRAO): با از دست دادن دید محیطی و یا از دست دادن در بخش هایی از بینایی مرکزی ظاهر می شود.
انسداد ورید شاخه ای شبکیه: این وضعیت باعث کاهش دید، از دست دادن دید محیطی، تحریف دید یا نقاط کور می شود.
نوروپاتی ایسکمیک بینایی
علائم با توجه به اینکه شرایط شریانی (AAOIN) یا غیر شریانی (NAOIN) است، متفاوت و به شرح زیر طبقه بندی میشوند:
- AAOIN: منجر به از بین رفتن کامل بینایی در یک چشم و در عرض چند ساعت می شود. این وضعیت باید به سرعت درمان شود. در غیر این صورت ممکن است چشم دیگر را تحت تأثیر قرار دهد و در عرض یک تا دو هفته منجر به کوری دو طرفه شود. شرایط ممکن است با علائم دیگر از جمله تب، خستگی، درد فک، حساسیت پوست سر، دردهای عضلانی و کاهش وزن ناخواسته همراه باشد.
- NAION: معمولاً با از دست دادن بینایی بدون درد در طی چندین ساعت یا روز از تاری خفیف تا کوری کامل در چشم آسیب دیده ظاهر میشود. دید رنگی نیز ممکن است همزمان با شدت از دست دادن بینایی کاهش یابد.
علل سکته چشمی
سکته چشم زمانی ایجاد میشود که جریان خون به پشت چشم مختل شده و اکسیژن رسانی مختل میشود. همانطور که سکته مغزی به دلیل کمبود اکسیژن باعث مرگ سلولی در مغز میشود، سکته چشمی میتواند بافت های شبکیه یا عصب بینایی را از بین ببرد و در نتیجه از انتقال سیگنال های عصبی به مغز جلوگیری کند.
هر دو RAO و RVO ارتباط نزدیکی با بیماری های قلبی عروقی و بیماری های عروق مغزی دارند. عوامل خطر برای انسداد عروق شبکیه عبارتند از:
- دیابت
- فشار خون بالا
- بیماری دریچه قلب
- آریتمی قلبی (ضربان نامنظم قلب)
- آترواسکلروز (سخت شدن عروق)
- سابقه سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA)
- هیپرلیپیدمی (کلسترول بالا و یا تری گلیسیرید)
- ترومبوفیلی (اختلال لخته شدن ژنتیکی)
انسداد شبکیه معمولاً افراد بالای 50 سال را تحت تأثیر قرار میدهد و مردان کمی بیشتر از زنان در معرض خطر هستند. انسداد شبکیه در افراد جوان اغلب به یک اختلال لخته شدن خون مانند ترومبوفیلی مربوط میشود. گلوکوم همچنین یک عامل خطر برای انسداد شبکیه است. مطالعات نشان میدهد که احتمال ابتلا به انسداد شبکیه در افراد مبتلا به گلوکوم پنج برابر بیشتر از جمعیت عمومی است.
تشخیص سکته چشمی
اگر چشم پزشک شما مشکوک به سکته چشمی در شما شود، ابتدا با بررسی بینایی شما، ارزیابی فشار چشم و بررسی شبکیه شما یک معاینه معمولی انجام میدهد.
براساس علائم و علل اصلی سکته چشمی، ممکن است برخی آزمایشات تشخیصی برای شما تجویز شود، از جمله:
- افتالموسکوپی: بررسی ساختار داخلی دستگاه ذره بین با نور چشم به نام افتالموسکوپ.
- تونومتری: یک روش غیر تهاجمی که فشار داخل چشم را اندازه گیری کرده و میتواند به تشخیص گلوکوم کمک کند.
- توموگرافی انسجام نوری (OCT): در این روش از امواج نور برای اسکن شبکیه و عصب بینایی جهت گرفتن تصاویر با جزئیات بسیار زیاد استفاده می شود.
- آنژیوگرافی فلورسین: روشی که در آن یک رنگ فلورسنت به ورید بازو تزریق میشود و تا ساختار عروقی چشم جریان پیدا میکند تا برجسته و مشخص تر شود.
تشخیص نوروپاتی ایسکمیک بینایی
از آنجایی که انسداد شبکیه شامل انسداد فیزیکی یک رگ خونی است، تشخیص آنها نسبت به نوروپاتی ایسکمیک اپتیک اغلب آسانتر یا حداقل سادهتر است. هر گونه آسیب عصب بینایی با استفاده از روش های افتالموسکوپی و OCT قابل تشخیص است اما سایر بیماری ها مانند AION یا NAION برای تشخیص به روش های پیشرفته تری نیاز دارند.
تشخیص AION
افزایش سطح رسوب گلبول قرمز (ESR) بالاتر از 70 میلی متر در دقیقه (mm/min) همراه با افزایش پروتئین واکنشی C (CRP) ممکن است نشان دهنده AION باشد. هر دو تست التهاب سیستمیک را اندازه گیری میکنند.
برای تاییدGCA ، چشم پزشک برای به دست آوردن نمونه کوچکی از بافت، از شریان تمپورال استفاده می کند.
تشخیص NAION
NAION بدون التهاب رخ میدهد، بنابراین دو روش تشخیصی ESR یا CRP در تشخیص آن موثر نیستند. برای تأیید تشخیص NAION، چشم پزشک سایر علل احتمالی را بررسی میکند، از جمله:
- اسکلروز چندگانه
- نوروسیفلیس
- سارکوئیدوز چشمی
- جداشدگی شبکیه
- انسداد عروق شبکیه
هیچ آزمایشی برای تایید بیماری وجود ندارد و از نظر بالینی بر اساس بررسی علائم، ویژگی های عصب بینایی و عوامل خطر مستعد کننده تشخیص داده میشود.
سکته چشمی چگونه تشخیص داده میشود؟
در درمان انواع مختلف سکته های چشمی، پزشک به دنبال بازگرداندن بینایی و یا پیشگیری از پیشرفت اختلالات بینایی است.
بسیاری از افراد مبتلا به انسداد عروق شبکیه بدون درمان، بینایی خودشان را به دست میآورند، اما احتمال بازگشت بینایی کامل در این بیماران خیلی کم است.
برای بهبود جریان خون به شبکیه چشم، چشم پزشک ممکن است یک داروی کورتیکواستروئیدی مانند تریامسینولون استونید را به چشم تزریق کنند تا به شل شدن رگ های خونی مجاور و کاهش تورم ناشی از التهاب کمک کند. در موارد شدید پزشک ممکن است دگزامتازون را برای تزریق توصیه کند. علاوه بر آن، پزشک اغلب آسپرین یا رقیق کننده خون دیگری مانند وارفارین را برای کاهش خطر انسداد در چشم سالم توصیه میکنند. اگر انسداد ناشی از جدا شدن قطعه پلاک از دیواره شریان باشد، ممکن است داروهای ضد فشار خون یا کاهش کلسترول تجویز شود.
AION
این وضعیت نیاز به درمان تهاجمی برای جلوگیری از کوری کامل در چشم آسیب دیده دارد. اختلال بینایی در این شرایط به طور کامل قابل بازگشت نیست. اما در شرایطی که این وضعیت درمان نشود، احتمال نابینایی وجود دارد و در نهایت در 50٪ موارد، چشم دیگر را تحت تأثیر قرار میدهد.
خط اول درمان کورتیکواستروئیدهای سیستمیک است که به صورت خوراکی (به شکل قرص) یا داخل وریدی (تزریق داخل رگ) تجویز میشود. پردنیزون خوراکی روزانه به مدت چند هفته یا ماه مصرف میشود و سپس به تدریج کاهش مییابد تا از ترک و سایر عوارض جانبی جدی جلوگیری شود. AION شدید ممکن است به متیل پردنیزولون داخل وریدی برای سه روز اول نیاز داشته باشد و به دنبال آن یک دوره روزانه پردنیزون خوراکی تجویز شود.
NAION
عدم درمان این وضعیت باعث از دست دادن یا اختلال در بینایی در 45٪ از بیماران میشود. برای جلوگیری از عود یا درگیری شدن چشم دیگر، بهتر است که علت اصلی NAION شناسایی و درمان شود. درمان معمولاً شامل بهبود جریان خون با استفاده از رقیقکنندههای خون، آسپرین و ضد ترومبولیتیکها است.
تزریق کورتیکواستروئید به چشم جهت درمان، ممکن است به عصب بینایی آسیب برساند. یکی از روش های درمان برای افراد مبتلا، روش جراحی برای کاهش فشار روی عصب بینایی است که در نهایت انتقال سیگنال های عصبی به مغز را بهبود میبخشد.
سوالات متداول
آیا سکته چشم با سکته معمولی یکی است؟
خیر. آسیب ناشی از سکته چشم محدود به بینایی میشود. سکته مغزی که بر مغز تأثیر میگذارد باعث ضعف، فلج، نقص زبان، مشکلات تغذیه، مشکلات حافظه، بی اختیاری و خستگی میشود.
آیا سکته چشم میتواند منجر به سکته مغزی شود؟
نه به طور مستقیم. سکته چشمی میتواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد، اما مستقیماً باعث سکته مغزی نمیشود. آنها عوامل خطر مشابهی دارند و داشتن یک نوع سکته خطر ابتلا به نوع دیگر را افزایش میدهد.
سکته چشم چقدر جدی است؟
سکته چشمی می تواند باعث از دست دادن جزئی یا کلی بینایی در چشم آسیب دیده شود. جدی و خطرناک نیست. با این حال، سکته چشمیاگر به موقع درمان نشود، میتواند شما را کور کند.
آیا COVID-19 میتواند باعث سکته چشم شود؟
بله، سکته چشمی میتواند در هفتههای پس از عفونت COVID-19 رخ دهد. COVID-19 با لخته شدن خون مرتبط است. لخته شدن در شریان های شبکیه میتواند جریان خون را مسدود کند و باعث انسداد شریان شبکیه شود.
آخرین دیدگاهها