سندرم نخاع مرکزی (CCS) یک آسیب تروماتیک ناقص به نخاع گردنی است. نخاع گردنی، بخشی از نخاع است که از استخوان های گردن می گذرد. این آسیب بیشتر از پاها باعث ضعف بازوها می شود. آسیب “ناقص” در نظر گرفته می شود زیرا بیماران معمولاً به طور کامل فلج نمی شوند. CCS معمولا در افراد مبتلا به تغییرات آرتریت موجود در استخوان های گردن رخ می دهد. در چنین شرایطی، کانالی که طناب نخاعی از طریق آن حرکت می کند، می تواند تنگ شود. به طوری که اگر گردن به شدت کشیده شود (سر به عقب متمایل شود)، مانند تصادف رانندگی، نخاع ممکن است فشرده شود.

در این شرایط معمولاً شکستگی آشکاری در استخوان های گردن وجود ندارد. هنگامی که نخاع فشرده می شود، کبودی، خونریزی و التهاب به ویژه در مرکز یا بخش مرکزی نخاع ممکن است رخ دهد. در این شرایط بازوها بیشتر از پاها تحت تأثیر قرار می گیرند. در نتیجه، بیماران مبتلا به CCS در بازوها ضعیف تر از پاها هستند.

سندرم نخاع مرکزی شایع ترین نوع آسیب ناقص نخاع است. این سندرم اغلب در افراد مسن مبتلا به اسپوندیلوز گردنی زمینه‌ای ایجاد می‌شود که ناشی از مکانیسم هایپراکستنشن است. همچنین در افراد جوان‌تری که به ستون فقرات گردنی آسیب وارد می‌کنند و به‌ندرت در نتیجه علل غیر ضربه‌ای وارد می‌شوند، رخ می‌دهد. اندام‌های فوقانی بیشتر از اندام‌های تحتانی تحت تأثیر قرار می‌گیرند و عملکرد حرکتی به‌شدت نسبت به عملکرد حسی مختل می‌شود. درمان زودهنگام جراحی سندرم بند ناف مرکزی بحث برانگیز است.

علائم سندرم نخاع مرکزی

در CCS  بیماران مبتلا معمولاً از ضعف در اندام فوقانی (ضعف بازو) و ضعف کمتر شدید اندام تحتانی (ضعف پا) شکایت دارند. این ضعف ممکن است در انجام کارهای روزمره مانند بستن دکمه ها، نوشتن یا حتی راه رفتن مشکل ایجاد کند. بیماران همچنین ممکن است متوجه کمبود حس و مشکل در ادرار شوند. بسته به شدت رویدادی که باعث شروع علائم شد، بیماران ممکن است از گردن درد نیز شکایت کنند.

این سندرم بیشتر بیماران 50 ساله و بالاتر را که دچار آسیب کشش گردن شده اند، را تحت تاثیر قرار می دهد.  CCS مردان را بیشتر از زنان درگیر می کند.

با این حال، CCS ممکن است در بیماران در هر سنی رخ دهد و می‌تواند در ورزشکارانی که نه تنها با آسیب‌های اکستنشن بیش از حد گردن خود، بلکه با پارگی دیسک همراه که باعث فشردگی طناب نخاعی می‌شوند، دیده شود.

اگر علائم فوق پس از تصادف یا آسیب دیدگی ایجاد شد، سریعا به مراکز درمانی مراجعه کنید. در آنجا، ارائه دهندگان پزشکی قادر به ارزیابی و دریافت آزمایشات مناسب برای تعیین علت و وضعیت شما خواهند بود.

باتوجه به نتایج معاینه و آزمایش، پزشک اورژانس ممکن است بیمار را برای درمان بیشتر به یک متخصص ستون فقرات ارجاع دهد. از طرف دیگر، اگر علائم به تدریج و به مرور زمان ظاهر شده اند و نتیجه یک تصادف ناگهانی نیست، با یک متخصص ستون فقرات، مانند متخصص مغز و اعصاب، مشورت کنید.

تست و تشخیص CCS

ارزیابی بیمار مشکوک به CCS شامل شرح حال کامل پزشکی، معاینات عمومی و عصبی کامل، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی گردن (MRI)، سی تی اسکن و اشعه ایکس ساده ستون فقرات گردنی  است.

MRI

یک آزمایش تشخیصی که تصاویر سه بعدی از ساختارهای بدن را با استفاده از آهنرباهای قدرتمند و فناوری رایانه تولید می کند. می تواند علائم مستقیمی از فشرده شدن طناب نخاعی از استخوان، دیسک یا هماتوم را نشان دهد. MRI همچنین می‌تواند آسیب‌های رباطی و بافت نرم را نشان دهد که ممکن است توسط سایر آزمایش‌های تصویربرداری نادیده گرفته شود.

سی تی اسکن

سی تی اسکن، یک دستگاه تصویربرداری با اشعه ایکس با کامپیوتر است که جزئیات استخوانی را برتر از هر دستگاه تصویربرداری دیگری نشان می دهد. همچنین شکل و اندازه کانال نخاعی، محتویات آن و ساختارهای اطراف آن را نشان می دهد. معمولاً قبل از اسکن MRI انجام می شود.

اشعه ایکس

استفاده از تابش برای تولید فیلم یا تصویر بخشی از بدن می تواند ساختار مهره ها و طرح کلی مفاصل را نشان دهد. اشعه ایکس از ستون فقرات شکستگی ها و دررفتگی ها و همچنین درجه و وسعت تغییرات و نوع آرتریت را مشخص می کند. هر دو تصویر MRI و CT اسکن تصاویر ثابت هستند، به این معنی که حرکت را ارزیابی نمی کنند.

آیا سندرم نخاع مرکزی درمان دارد؟

هیچ درمانی برای سندرم بند ناف مرکزی وجود ندارد، اگرچه برخی از افراد عملکرد تقریباً طبیعی خود را بهبود می بخشند. هیچ دوره درمانی استانداردی وجود ندارد، اگرچه درمان دارویی، جراحی و استراحت اغلب بخشی از این برنامه هستند. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای نشان دادن میزان فشردگی نخاع و بی ثباتی مهره ها استفاده می شود. بی ثباتی مهره ها به دلیل آسیب تروماتیک حاد یا فتق دیسک گردن اغلب با جراحی درمان می شود تا از آسیب بیشتر به نخاع جلوگیری شود. گزارش های اخیر نشان می دهد که جراحی زودتر ممکن است شانس بهبودی را افزایش دهد. مطالعات اخیر متعدد نشان می‌دهد که جراحی در افرادی که فشار مداوم نخاع و زوال عصبی مداوم دارند نیز می‌تواند مفید باشد.

درمان غیر جراحی

هر بیمار مشکوک به CCS باید فوراً با یک ارتز سخت گردنی (به عنوان مثال، یقه فیلادلفیا) بی حرکت شود تا از آسیب بیشتر حرکتی جلوگیری کند. یقه سخت حداقل به مدت 6 هفته یا تا زمانی که درد گردن تسکین یابد، استفاده می شود.

تجویز زودهنگام و توانبخشی با فیزیوتراپی و کاردرمانی زمانی که بیمار از نظر پزشکی پایدار در نظر گرفته می شود، ضروری است. بازآموزی عملکرد دست و راه رفتن اهداف اصلی هستند. بسیاری از بیماران از توانبخشی فشرده اولیه و پس از رسیدن به نقاط عطف خاص، از درمان سرپایی بهره می برند.

درمان غیرجراحی شامل بی حرکتی گردن با یقه سفت گردن و توانبخشی با فیزیوتراپی و کاردرمانی است.

جراحی معمولاً ضروری نیست، مگر اینکه فشردگی قابل توجهی در نخاع وجود داشته باشد.

با این حال، با فناوری تصویربرداری پیشرفته، بیماران مبتلا به فشردگی طناب نخاعی ثانویه به فتق دیسک تروماتیک و سایر ضایعات فشاری ساختاری را می توان به سرعت تشخیص داد و با جراحی آنها را درمان کرد.

در مواردی که تغییرات آرتریت استخوانی باعث باریک شدن کانال نخاعی و فشرده شدن طناب نخاعی می شود، معمولاً تا زمانی که بیمار بهبود قابل توجهی نداشته باشد، جراحی انجام نمی شود.

پیش آگهی سندرم بند ناف مرکزی چیست؟

پیش آگهی سندرم بند ناف مرکزی متفاوت است، اما اکثر افرادی که سندرم آنها در اثر تروما ایجاد می شود، تا حدودی عملکرد عصبی خود را بهبود می بخشند. ارزیابی سیگنال‌های غیرطبیعی در تصاویر MRI می‌تواند به پیش‌بینی احتمال اینکه بهبودی عصبی ممکن است به طور طبیعی رخ دهد، کمک کند. کسانی که بلافاصله پس از آسیب دیدگی تحت مداخله پزشکی قرار می گیرند، اغلب نتایج خوبی دارند. بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال پس از آسیب اولیه عملکرد قابل توجهی را بهبود می‌بخشند و توانایی راه رفتن در بیشتر موارد بهبود می‌یابد، اگرچه ممکن است برخی از اختلالات باقی بماند.

بسیاری از بیماران مبتلا به CCS به طور خود به خود عملکرد حرکتی خود را بهبود می بخشند، در حالی که برخی دیگر بهبود قابل توجهی را در شش هفته اول پس از آسیب تجربه می کنند.

اگر علت اصلی ادم یا التهاب در نخاع باشد، بهبودی ممکن است نسبتاً زود پس از یک دوره اولیه رخ دهد. عملکرد ساق پا معمولاً ابتدا برمی گردد و به دنبال آن کنترل مثانه و سپس عملکرد بازو انجام می شود. حرکت دست و مهارت انگشتان در آخر بهبود می یابد. اگر ضایعه مرکزی ناشی از خونریزی یا سکته مغزی در نخاع باشد، احتمال بهبودی کمتر است و پیش‌آگهی آن چندان خوب نیست.

پیش آگهی CCS در بیماران جوان بهتر از بیماران مسن تر است. در مدت زمان کوتاه، اکثر بیماران جوان تر بهبود می یابند و توانایی راه رفتن و انجام فعالیت های روزانه را دوباره به دست می آورند. با این حال، پیش آگهی در بیماران مسن، با یا بدون مداخله جراحی، مطلوب نیست.

سخن آخر

سندرم نخاع مرکزی، شایع ترین شکل آسیب نخاعی ناقص است که با اختلال در بازوها و دست ها و به میزان کمتر در پاها مشخص می شود. توانایی مغز برای ارسال و دریافت سیگنال‌ها به و از قسمت‌هایی از بدن در زیر محل آسیب کاهش می‌یابد اما به طور کامل مسدود نمی‌شود.

این سندرم با آسیب به رشته های عصبی بزرگی که اطلاعات را مستقیماً از قشر مغز به نخاع منتقل می کنند، همراه است. این اعصاب به ویژه برای عملکرد دست و بازو مهم هستند.

علائم ممکن است شامل فلج یا از دست دادن کنترل دقیق حرکات در بازوها و دست ها، با اختلال نسبتاً کمتر در حرکات پا باشد. از دست دادن حس در زیر محل آسیب و از دست دادن کنترل مثانه نیز ممکن است رخ دهد و همچنین ممکن است احساس دردناکی مانند گزگز، سوزش یا درد مبهم وجود داشته باشد.

مقدار کلی و نوع از دست دادن عملکردی به شدت آسیب عصبی بستگی دارد. سندرم نخاع مرکزی معمولاً نتیجه ضربه ای است که باعث آسیب به مهره های گردن یا فتق دیسک های مهره می شود.

همچنین ممکن است در افراد بالای 50 سال به دلیل ضعیف شدن تدریجی مهره‌ها و دیسک‌ها ایجاد شود، که ستون فقرات را باریک می‌کند و ممکن است به فشرده شدن طناب نخاعی در زمانی که گردن بیش از حد کشیده می‌شود، منجر شود.