به زبان ساده، کیست تخمدان شامل یک کیسه جامد یا پر از مایع است که درون یا روی تخمدان‌ها تشکیل می‌شود. به طور کلی، تمام زنان می‌توانند به کیست تخمدان مبتلا شوند، اما این کیست بیشتر در افرادی که سیکل‌های قاعدگی منظم دارند دیده می‌شود. علاوه براین ممکن است که زنان بعد از یائسگی کیست را تجربه کنند. با وجود اینکه کیست‌های تخمدان به طور معمول خوش خیم هستند، با این حال ممکن است که خطر ابتلا به سرطان تخمدان را در افراد مبتلا افزایش دهند.
انواع کیست تخمدان در یائسگی
انواع مختلفی از کیست تخمدان وجود دارد. شایع ترین نوع کیست‌ها، شامل کیست‌های عملکردی است. این کیست‌ها بخشی طبیعی از چرخه قاعدگی هستند و به طور معمول پس از دو تا سه ماه به طور مستقل برطرف می‌شوند. انواع کیست‌های عملکردی عبارت‌اند از:
کیست‌های فولیکولی: این کیست‌ها در طول چرخه قاعدگی ایجاد می‌شوند، علائمی ایجاد نمی‌کنند و به طور معمول پس از سه ماه خود به خود از بین می‌روند.
کیست‌های جسم زرد: به طور معمول کیست‌های جسم زرد پس از آزاد شدن تخمک در طول چرخه قاعدگی ایجاد می‌شوند و معمولاً پس از چند هفته از بین می‌روند.
معمولاً افرادی که دوره یائسگی را پشت سر گذاشته‌اند، کیست‌های عملکردی در بدن آنها ایجاد نمی‌شود. این مسئله به این علت است که این افراد دیگر پریود ماهانه را تجربه نمی‌کنند و تخمدان‌هایشان کمتر از شرایط عادی فعال است. انواع دیگر کیست تخمدان که ممکن است ایجاد شوند، عبارت‌اند از:
- سیستادنوما: این نوع از کیست‌ها با مایع آبکی پر شده و می‌تواند به کیست‌های بزرگ تر تبدیل شود.
- کیست‌های بدخیم: این نوع از کیست‌ها سرطانی هستند. با این حال، اکثر کیست‌های تخمدان بدخیم نیستند.
- آندومتریوم: اختلال آندومتریوز در شرایطی که سلول‌های پوششی رحم در سایر قسمت‌های بدن رشد می‌کنند، ایجاد می‌شود.
- کیست‌های درموئید: کیست‌های درموئید از سلول‌هایی که در بدو تولد وجود داشتند ایجاد می‌شوند. با این حال این کیست‌ها علائمی ایجاد نمی‌کنند.
هر کدام از این نوع کیست‌ها به علل مختلفی ایجاد می‌شوند و علائمی مخصوص به خود دارند.
علائم کیست تخمدان
به طور کلی اکثر کیست‌های تخمدان ایجاد شده، علائمی ایجاد نمی‌کنند. با این حال در صورتی که کیست ایجاد شده بزرگ باشد، ممکن است منجر به بروز علائم زیر شوند:
- نفخ
- تورم شکم
- احساس درد در هنگام برقراری رابطه جنسی
- احساس فشار در قسمت پایینی شکم یا ایجاد درد
اگر کیست تخمدان پاره شود، می‌تواند باعث بروز درد ناگهانی و شدید شود. سایر علائم ابتلا به کیست تخمدان که احتمال بروز آنها کمتر است، عبارت‌اند از:
- درد لگن
- افزایش وزن
- خونریزی واژن
- ناتوانی در تخلیه مثانه
اگر با این علائم رو به رو شدید، با یک پزشک تماس بگیرید و با او مشورت کنید.
علل بروز کیست‌های تخمدان
شایع ترین علل ایجاد کیست تخمدان با چرخه قاعدگی مرتبط هستند. از جمله این موارد شامل بروز تغییرات هورمونی، اندومتریوز و بارداری است. علل احتمالی کیست تخمدان در یائسگی، عبارت‌اند از:
- عفونت لگن
- سرطان تخمدان
- کم کاری تیروئید
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
هر کدام از این انواع کیست شرایط متفاوتی را ایجاد می‌کنند.
تشخیص کیست‌های تخمدان
برای تشخیص علت اصلی بروز مشکل، در صورت بروز علائم کیست تخمدان به پزشک معالج خود مراجعه کنید. آزمایشات تشخیصی مفید برای تعیین علت بروز کیست، عبارت‌اند از:
معاینه لگن
به طور معمول پزشک معالج این روش را انجام می‌دهد تا در صورت وجود، کیست‌ها را از طریق لمس تشخیص دهد.
روش اولتراسوند
در این روش به کمک امواج صوتی، تصاویر مناسبی ایجاد می‌شود. به کمک بررسی این تصاویر، پزشکان می‌توانند شکل، اندازه و محل کیست را بررسی و مشاهده کنند. علاوه براین به کمک این روش، پزشک معالج می‌تواند تعیین کند که کیست تخمدان با مایع یا بافت جامد پر شده است یا خیر.
بررسی سطح هورمون‌های مرتبط
انجام آزمایش و بررسی سطح استروژن بدن کمک می‌کند تا این مسئله مشخص شود که آیا شرایط هورمونی باعث ایجاد کیست شده‌اند یا خیر.
آزمایش خون
اگر یائسه هستید، ممکن است پزشک آزمایش خون را برای اندازه گیری آنتی ژن سرطانی (CA-125) در خون شما تجویز کند. وجود سطح بالایی از این آنتی ژن در افراد مبتلا به سرطان تخمدان مشاهده شده است. به طور کلی، خطر ابتلا به سرطان تخمدان در صورت ابتلا به کیست تخمدان کم است. اکثر موارد ابتلا به کیست، به جای جراحی نیاز به مراقبت‌های مناسب دارند.
درمان کیست های تخمدان در یائسگی
بهتر است بدانید که اکثر کیست‌های تخمدان خوش خیم هستند و نیازی به درمان ندارند. با این حال حدود 8 درصد از افراد قبل از دوران یائسگی دچار کیست‌های تخمدانی می‌شوند که به اندازه کافی بزرگ هستند و نیاز به درمان دارند. در این افراد باید یک برنامه درمانی مناسب توسط پزشک معالج تجویز شود.
در صورتی که دوران یائسگی را پشت سر گذاشته‌اید، بیشتر از سایر افراد در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارید. حدود 5 تا 10 درصد از افراد مبتلا به کیست تخمدان برای برداشته شدن کیست نیاز به عمل جراحی دارند. از میان این افراد، 13 تا 21 درصد به کیست‌های سرطانی مبتلا می‌شوند.
همچنین این نکته که افراد یائسه نسبت به افرادی که دوره‌های قاعدگی منظمی دارند، به جراحی نیاز داشته باشند، احتمال بیشتری دارد. روش جراحی برای درمان این شرایط ممکن است شامل برداشتن کیست یا کل تخمدان باشد. به طور کلی دو نوع جراحی برای درمان کیست تخمدان وجود دارد که عبارت‌اند از:
- لاپاروسکوپی: در روش لاپاراسکوپی یک برش کوچک در شکم ایجاد می‌شود و به کمک تجهیزات مناسب، پزشک داخل ناحیه لگن را مشاهده و سپس کیست را خارج می‌کند. این روش در اغلب موارد برای درمان کیست‌های کوچکتر استفاده می‌شود که جزو ضایعات خوش خیم به نظر می‌رسند.
- لاپاراتومی: به طور معمول روش لاپاراتومی برای درمان کیست‌های تخمدان بزرگتر مناسب است. این روش به خصوص اگر نگرانی‌های در مورد ابتلا بیمار به سرطان وجود داشته باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرآیند انجام این روش شامل ایجاد یک برش بزرگ در شکم برای رفع مشکل است.
روش اجرای هر کدام از این روش‌ها مختص به خود است و ممکن است که با یکدیگر تفاوت‌هایی داشته باشند. علاوه براین پزشکان از این روش‌ها به تناسب وضعیت بیماری افراد استفاده می‌کنند.
پیش آگهی کیست تخمدان
با وجود احتمال بروز بیماری های زمینه ای مختلف، پیش آگهی اکثر موارد ابتلا به کیست‌های تخمدان خوب است. علاوه براین، اکثر موارد ابتلا به کیست‌های تخمدان خوش خیم هستند. با این حال خطر ابتلا به سرطان، با افزایش سن افزایش می‌یابد. بنابراین مهم است که به محض بروز علائم به دنبال کمک پزشکی باشید. تشخیص زودهنگام علت بروز بیماری، برای موفقیت برنامه درمانی مهم است.
به طور خلاصه، کیست‌های تخمدان، شامل کیسه‌هایی پر از مایع و ترشحات هستند و در داخل یا روی تخمدان‌ها ایجاد می‌شوند. اکثر کیست‌های تخمدان خوش خیم هستند و نیازی به درمان ندارند. با افزایش سن، خطر ابتلا به سرطان تخمدان افزایش می‌یابد. افراد یائسه در معرض افزایش خطر ابتلا به کیست‌های بدخیم تخمدان هستند.
بروز کیست تخمدان در افرادی که دوره‌های قاعدگی منظمی دارند، شایع است. پس از دوران یائسگی، بروز کیست تخمدان شیوع کمتری دارد. با این حال احتمال بدخیم بودن آنها بیشتر می‌شود. اگر متوجه بروز علائم کیست تخمدان مانند نفخ شدید، با پزشک معالج خود صحبت کنید. یادآوری این نکته مفید است که بیشتر کیست‌ها خوش خیم و بی ضرر هستند.
عوامل مستعد کننده ابتلا به کیست تخمدان
خطر ابتلا به کیست تخمدان در صورت صادق بودن موارد زیر در افراد مستعد بیشتر است:
- اندومتریوز: برخی از بافت‌ها می‌توانند به تخمدان بچسبند و یک کیست تشکیل دهند.
- عفونت شدید لگن: اگر عفونت تخمدان‌ها را تحت تاثیر قرار دهد، باعث ایجاد کیست می‌شود.
- سابقه ابتلا به کیست تخمدان: اگر قبلا به کیست تخمدان مبتلا بوده‌اید، احتمال ابتلا مجدد به کیست تخمدان در شما بیشتر خواهد بود.
- مشکلات هورمونی: از جمله مشکلات هورمونی شامل مصرف یک داروی مرتبط با باروری است که باعث تخمک گذاری شما می‌شود. برای مثال کلومیفن یا لتروزول (Femara) از این جمله هستند.
- بارداری: گاهی اوقات، فولیکولی که هنگام تخمک گذاری تشکیل می‌شود، در طول بارداری روی تخمدان باقی می‌ماند. گاهی اوقات این توده می‌تواند بزرگتر شود.
عوارض کیست تخمدان
عوارض زیر همواره اتفاق نمی‌افتند، اما در صورت ابتلا به کیست تخمدان، می‌توانند بروز پیدا کنند:
پیچ خوردگی تخمدان
کیست‌هایی که بزرگ می‌شوند، می‌توانند باعث حرکت تخمدان شوند. این امر احتمال پیچ خوردگی دردناک تخمدان (پیچ خوردگی تخمدان) را افزایش می‌دهد. اگر این اتفاق بیفتد، ممکن است درد ناگهانی و شدید لگن و حالت تهوع و استفراغ را تجربه کنید. علاوه براین پیچ خوردگی تخمدان می‌تواند جریان خون ورودی را به تخمدان کاهش دهد یا متوقف کند.
پارگی کیست
باز شدن یا پارگی کیست می‌تواند باعث بروز درد شدید و خونریزی در داخل لگن شود. هر چه کیست بزرگتر باشد، خطر پارگی بیشتر است. فعالیت شدیدی که بر لگن تأثیر می‌گذارد، مانند رابطه جنسی واژینال، خطر پارگی را افزایش می‌دهد.
سوالات متداول
چگونه بفهمم به کیست تخمدان مبتلا شده‌ام؟
علائم شایع ابتلا به کیست تخمدان شامل نفخ، تورم شکم و احساس درد در حین رابطه جنسی است. تنها راه برای اطلاع از ابتلا به کیست تخمدان، مراجعه به پزشک برای معاینه و انجام آزمایش‌های تشخیصی است.
آیا می‌توان بعد از دوران یائسگی دچار کیست تخمدان شد؟
بله، این احتمال وجود دارد که بعد از دوران یائسگی نیز کیست تخمدان ایجاد شود. ایجاد کیست تخمدان در شرایط وجود چرخه قاعدگی منظم بیشتر است. زیرا در این حالت تخمدان‌ها فعال تر هستند. با این حال بعد از دوران یائسگی، موارد بروز کیست تخمدان کمتر از سایر افراد دیده می‌شود.
برای اطمینان از عدم وجود مشکل در سیستم تناسلی، بعد از دوران یائسگی نیز بهتر است به طور منظم برای انجام معاینات لازم، به پزشک مراجعه کرد.
چگونه از بروز کیست تخمدان پیشگیری کنیم؟
هیچ راهی برای پیشگیری از ایجاد اکثر کیست‌های تخمدان وجود ندارد. اما، انجام معاینات منظم لگن کمک می‌کند تا مطمئن شوید که تغییرات تخمدان‌های شما در اسرع وقت تشخیص داده می‌شوند. علاوه براین مراقب تغییرات چرخه ماهانه خود باشید. علائم غیرعادی قاعدگی را یادداشت کنید. به خصوص به علائمی که بیش از چند دوره ادامه دارند، توجه کنید.
آخرین دیدگاه‌ها