پروژسترون اصلی ترین هورمون استروئیدی پیش از بارداری است که توسط دستگاه تناسلی زنانه ترشح می شود. این با چرخه قاعدگی، بارداری و رشد جنین مرتبط است. پروژستین شکل مصنوعی پروژسترون که برای اهداف پزشکی استفاده می شود.
پروژسترون در واقع یک استروئید و هورمون است که نقش مهمی به ویژه در فرآیند تولید مثل دارد.پس از شروع بلوغ، تخمدان ها هر ماه یک تخمک آزاد می کنند. این فرآیند تخمک گذاری نامیده می شود. تخمک به سمت پایین لوله فالوپ حرکت و اگر با اسپرم برخورد کند، ممکن است بارور شود.
جسم زرد یک غده داخلی موقت یا تولید کننده هورمون است که از فولیکول خالی تخمدان پس از تخمک گذاری تشکیل می شود. جسم زرد به منبع اصلی پروژسترون تبدیل شده که برای حفظ بارداری بلافاصله پس از لقاح و لانه گزینی لازم است.
اگر لقاح اتفاق نیفتد، جسم زرد تجزیه می شود، بنابراین پروژسترون کمتری تولید و سطح آن برای رشد دیواره رحم بسیار پایین است. از آنجایی که پوشش داخلی رحم دیگر توسط پروژسترون موجود در جسم زرد حفظ نمی شود، پوشش جدا و منجر به خونریزی قاعدگی می شود. واگر لقاح اتفاق بیفتد، پروژسترون رشد بیشتر رگ های خونی در آندومتروغدد آن را تحریک می کند تا مواد مغذی ترشح کنند که تخم بارور شده را تغذیه می کند.
نقش پروژسترون در بدن زنان چیست؟
پروژسترون پوشش بافتی رحم را آماده می کند تا تخمک بارور شده کاشته شود و همچنین به حفظ اندومتر در طول بارداری کمک می کند.
پس از لقاح، جفت تشکیل می شود. جفت شروع به ترشح پروژسترون برای تکمیل و پیشی گرفتن از پروژسترونی می کند که قبلاً توسط جسم زرد ترشح می شود.
سطح پروژسترون جفت در دوران بارداری بالا باقی می ماند. این از بلوغ تخمک های دیگر پیشگیری می کند و باعث ایجاد تغییرات در بافت سینه برای آماده شدن در شیردهی می شود. اگر زنی تخمک گذاری نداشته باشد، تخمدان های او پروژسترون تولید نمی کنند. سیکل های از دست رفته اغلب از اواسط دهه 30 به بعد رخ می دهد و با نزدیک شدن به یائسگی بیشتر می شود. سطح پروژسترون درست قبل از یائسگی به طور مداوم کاهش می یابد. تصور می شود که این علت اصلی علائمی است که در حوالی یائسگی تجربه می شود.
پروژسترون چگونه اثر می کند؟
پروژسترون در خون به بافت های که در آن گیرنده وجود دارد متصل شده تا اعمالی را در بدن ایجاد کند. حتی پروژسترون در دوران بارداری نقش کلیدی دارد. استروژن و پروژسترون مسئول آزاد شدن تخمک از تخمدان ها در طول تخمک گذاری هستند. این هورمون می تواند:
- آندومتر را در طول بارداری حفظ می کند.
- نقش مهمی در رشد جنین در دوران بارداری دارد.
- عضلات دیواره لگن را در آمادگی برای زایمان تقویت می کند.
- پس از انتقال تخمک، انقباضات عضلانی در لوله های فالوپ را متوقف می کند.
- از آزاد شدن بیشتر تخمک تا پایان بارداری پیشگیری می کند.
- پوشش بافتی رحم را آماده می کند تا به تخمک بارور شده اجازه لانه گزینی را بدهد.
- از لقاح بیش از یک تخمک در یک زمان پیشگیری می کند، اگرچه گاهی اوقات بیش از یک تخمک آزاد می شود.
- بافت پستان را برای تقویت شیردهی تحریک و باعث می شود که غدد برای تولید شیر آماده شوند.
در مورد عدم تعادل هورمونی، یک نسخه مصنوعی تولید شده، پروژسترون، می تواند کمک کند.
پروژستین چیست؟
پروژسترون به طور طبیعی در بدن وجود دارد، اما آزمایشگاه ها نیز می توانند آن را تولید کنند. هورمون های استروئیدی مصنوعی با خواص پروژسترون، پروژستین نامیده می شوند.
پروژستین به صورت کپسول، ژل واژینال، ایمپلنت، دستگاه های داخل رحمی (IUD) و تزریقی موجود است و از آن در موارد زیر استفاده می شود :
- آکنه
- درد سینه
- کنترل تولد
- اندومتریوز
- تولید شیر مادر
- اختلالات قاعدگی
- تغییرات در رشد مو
- آمنوره یا عدم قاعدگی
- تغییرات در میل جنسی
- سرطان پستان، کلیه یا رحم
- درمان جایگزینی هورمونی
- خونریزی غیر طبیعی رحم
- پیشگیری از زایمان زودرس
- درمان هورمونی ضد سرطان
- هیپرپلازی آندومتر، ضخیم شدن غیر طبیعی دیواره رحم
- درمان ناباروری ، هنگامی که به عنوان پماد استفاده می شود.
عوارض جانبی پروژسترون
عوارض جانبی استفاده از پروژستین می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سردرد
- خستگی
- احتباس مایع
- افزایش وزن
- ترشحات واژن
- تغییرات در اشتها
- نگرانی بیش از حد
- حساسیت یا درد سینه
- مشکلات ادرار کردن
- آبریزش بینی، عطسه و سرفه
- نوسانات خلقی و تحریک پذیری
- درد عضلانی، مفصلی یا استخوانی
- ناراحتی معده، استفراغ، اسهال و یبوست
عوارض جانبی غیر معمول اما بالقوه جدی که نیاز به مراقبت پزشکی دارند عبارتند از:
- تشنج
- دوبینی
- التهاب پا
- افسردگی
- تنگی نفس
- عدم هماهنگی
- گرفتگی صدا
- سرگیجه شدید
- مشکل در بلع
- توده های سینه
- تپش قلب
- سرفه خونی
- گودی پوست سینه
- درد یا التهاب معده
- مدفوع سفالی رنگ
- درد شدید قفسه سینه
- نوک پستان معکوس
- از دست دادن یا تاری دید
- ضعف یا بی حسی اندام ها
- پوسته پوسته شدن نوک پستان
- خونریزی واژینال ناگهانی
- کهیر ، بثورات پوستی و خارش
- ترشحات شفاف یا خونی از نوک پستان
- کند صحبت کردن یا مشکل در صحبت کردن
- التهاب صورت، گلو، زبان، لب ها، چشم ها، دست ها، پاها، مچ پا یا پایین ساق پا
پروژستین ها برای افرادی که سابقه بیماری های زیر را دارند مناسب نیستند، مگر اینکه از آن برای درمان این بیماری استفاده کنند:
- پورفیری حاد
- سرطان پستان
- تومورهای کبدی
- زردی ایدیوپاتیک
- بیماری شدید شریانی
- سرطان دستگاه تناسلی
- خارش شدید در دوران بارداری
- خونریزی واژینال تشخیص داده نشده
- پمفیگوئید در دوران بارداری ایجاد می شود.
قرص های ضد بارداری
قرص های ضد بارداری که به عنوان ضد بارداری خوراکی یا هورمونی نیز شناخته می شوند، از پروژسترون استفاده می کنند. پروژستین در داروهای ضد بارداری خوراکی استفاده و قرص های ترکیبی حاوی استروژن و پروژسترون هستند. آنها برای موارد زیر استفاده می شوند:
- پیشگیری از تخمک گذاری
- تغییر پوشش داخلی رحم برای جلوگیری از ایجاد بارداری
- ضخیم شدن مخاط در دهانه رحم برای پیشگیری از ورود اسپرم
روش های هورمونی فقط پروژستین شامل مینی قرص، ایمپلنت و شات می باشد.
آنها:
- از آزاد شدن تخمک توسط تخمدان ها پیشگیری می کنند.
- مخاط دهانه رحم را غلیظ تا از ورود اسپرم به رحم پیشگیری کند.
کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده هشدار می دهد که کشیدن سیگار به طور قابل توجهی خطر عوارض جانبی جدی را در افرادی که از داروهای ضد بارداری خوراکی استفاده می کنند افزایش می دهد. آنها به سیگاری ها توصیه می کنند که از این داروها استفاده نکنند.
هورمون درمانی
هورمون درمانی (HT) که قبلا به عنوان درمان جایگزینی (HRT) شناخته می شد، به بازیابی تعادل هورمون های زنانه کمک می کند. HT می تواند پروژسترون، استروژن یا ترکیبی از آنها را فراهم کند. این دارو به صورت قرص، اسپری بینی، چسب، ژل پوستی، تزریقی، کرم یا حلقه واژینال موجود است.
HT احتمال دارد علائم پیش از یائسگی مانند:
- اضطراب
- گرگرفتگی
- خشکی واژن
- نوسانات خلقی
- درد با مقاربت
- اختلالات خواب
- کاهش میل جنسی
در برخی از زنان، استروژن منجر به رشد بیش از حد آندومتر یا پوشش داخلی رحم و در نهایت سرطان آندومتر می شود. هورمون درمانی ترکیبی استروژن و پروژسترون (HT) می تواند از این امر پیشگیری کند.
با این حال، HT می تواند اثرات نامطلوبی داشته باشد و خطر ابتلا به برخی شرایط جدی را افزایش می دهد. اثرات نامطلوب HT عبارتند از:
- نفخ
- سردرد
- درد سینه
- احتباس آب
- حالت تهوع
- نوسانات خلقی
افرادی که از HT استفاده می کنند در معرض خطر بروز بیشتر برخی هستند از جمله:
- سکته
- بیماری قلبی
- سرطان پستان
- لخته شدن خون
- سرطان آندومتری
- بیماری کیسه صفرا
- ترومبوز وریدی عمقی (DVT)
FDA استفاده از HT را در کمترین دوز و کوتاه ترین زمان ممکن برای دستیابی به اهداف درمانی توصیه می کند.زنانی که از هورمون درمانی استفاده می کنند یا در نظر دارند از آن استفاده کنند باید در مورد مزایا و خطرات احتمالی با پزشک خود مشورت کنند.
سطح طبیعی پروژسترون
سطح پروژسترون قبل از تخمک گذاری نسبتاً پایین است و معمولاً زمانی که تخمک از تخمدان آزاد می شود افزایش می یابد. سطوح آن برای چند روز افزایش و در صورت وقوع بارداری یا به افزایش ادامه می دهند یا برای شروع قاعدگی کاهش می یابند.
اگر سطح پروژسترون ماهانه افزایش و کاهش پیدا نکند، این می تواند نشان دهنده مشکل در تخمک گذاری، قاعدگی یا هر دو باشد و احتمال دارد دلیل ناباروری باشد.
زنانی که حاملگی چند قلو را تجربه می کنند، به طور طبیعی سطح پروژسترون بالاتری نسبت به زنانی که در انتظار یک نوزاد هستند، دارند.
برای اندازه گیری سطح پروژسترون از آزمایش خون استفاده می کنند. نتایج می تواند به تعیین علت ناباروری، ردیابی تخمک گذاری، کمک به تشخیص حاملگی خارج رحمی یا ناموفق، نظارت بر سلامت بارداری، یا به تشخیص خونریزی غیرطبیعی رحم کمک کند.
چرا سطح پروژسترون کاهش می یابد؟
سطح پروژسترون می تواند به دلایل زیر کاهش یابد:
- آمنوره
- سقط جنین
- حاملگی خارج رحمی
- کاهش عملکرد تخمدان ها
- توکسمی یا پره اکلامپسی در اواخر بارداری
چرا سطح پروژسترون افزایش می یابد؟
دلایل افزایش سطح پروژسترون می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سرطان آدرنال
- کیست های تخمدان
- شکل نادر سرطان تخمدان
- حاملگی های غیر قابل دوام
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH)
- تولید بیش از حد پروژسترون توسط غدد فوق کلیوی
پروژسترون در مردان
پروژسترون به عنوان یک هورمون زنانه شناخته می شود، اما در مردان برای تولید تستوسترون به پروژسترون نیاز دارند. غدد فوق کلیوی و بیضه ها در مردان پروژسترون تولید می کنند.
سطح پروژسترون در مردان مشابه سطح زنان در فاز فولیکولی چرخه قاعدگی است، زمانی که فولیکول تخمک روی تخمدان ،در حال آماده شدن برای آزاد کردن تخمک است. علائم پروژسترون پایین در مردان عبارتند از:
- خستگی
- افسردگی
- ریزش مو
- افزایش وزن
- ناتوانی جنسی
- میل جنسی کم
- اختلال در نعوظ
- از دست دادن استخوان
- از دست دادن عضلات
- ژنیکوماستی که رشد سینه در مردان است.
مردانی که سطح پروژسترون پایینی دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به موارد زیر هستند:
- آرتروز
- پوکی استخوان
- سرطان پروستات
- پروستاتیسم، انسداد گردن مثانه، معمولاً با بزرگ شدن غده پروستات همراه است.
با افزایش سن، سطح استروژن افزایش و سطح پروژسترون به طور چشمگیری کاهش می یابد.
آخرین دیدگاه‌ها