رحم مضاعف

رحم مضاعف و یا (Double Uterus) یک ناهنجاری نادر و مادرزادی است. رحم دیزل فیک، رحمی “دوتایی” است که در آن دو رحم و گاهی دو گردن رحم شکل می گیرد. علاوه بر آن ممکن است برخی از زنان مبتلا به این بیماری دو واژن داشته باشند. اما برخی دیگر فقط یک واژن دارند. اکثر زنانی که دو واژن دارند برای بارداری و یا برقراری رابطه جنسی نیازی به جراحی و درمان ندارند، زیرا به طور معمول در این زنان یک طرف رحم از طرف دیگر بزرگتر است و برای مقاربتی از قسمت بزرگتر استفاده می شود.

در شرایط عادی هر رحم از دو لوله کوچک به نام مجاری مولر منشا می گیرند و با رشد و تکامل لوله ها با هم دیگر ترکیب شده و یک عضو بزرگتر و توخالی یا همان رحم ایجاد شود. اما در موارد نادر، لوله ها جدا از هم باقی می مانند و یا کاملاً به هم نمی پیوندند. در عوض، هر یک به ساختار جداگانه و به دو رحم تبدیل می شوند. گاهی اوقات برای هر دو رحم فقط یک دهانه رحم وجود دارد و در سایر مواقع ممکن است هر رحم، دهانه جداگانه داشته باشد. در زنانی که رحم مضاعف دارند اغلب مهبل (واژن) توسط یک غشای نازک به دو دهانه مجزا تقسیم می شود.

زنانی که رحم مضاعف دارند، بارداری های موفقی دارند. اما این بیماری می تواند خطر سقط جنین یا تولد زودرس را افزایش دهد. برهمین اساس، این بیماران قبل از شروع بارداری، باید درباره برنامه های خود در مورد باردار شدن با پزشک خود مشورت کنند.

شیوع رحم مضاعف

• از هر 2000 زن در سراسر جهان یک مورد رحم مضاعف دارد.
• حدود یک در 25000 زن مبتلا به دیفلی رحم، دوقلو باردار می شوند.

در این شرایط چون بارداری در هر دو رحم به طور هم زمان رخ می دهد، احتمالاً نوزادان در عرض چند دقیقه با فاصله از یکدیگر متولد می شوند.

 علت رحم مضاعف

رحم مضاعف، یک ناهنجاری مادرزادی است که در حین رشد جنین رخ می دهد و از بدو تولد همراه با به دنیا آمدن دختران بوجود می آید. این وضعیت زمانی رخ می دهد که هر دو لوله مولر نتوانند به یکدیگر ادغام شوند. با این حال، علت اصلی این بیماری هنوز مشخص نیست اما ممکن است جنبه ژنتیکی داشته باشد.

علائم رحم مضاعف

• به طور کلی یک زن با رحم مضاعف هیچ علائم خاصی را تجربه نمی کند.
• ممکن است پزشک در طول معاینه معمولی لگن، این بیماری را شناسایی کند.

در غیر این صورت، رحم مضاعف هنگام بررسی علت های سقط مکرر، تشخیص داده می شود. علاوه بر آن، این امکان وجود دارد که زنان با واژن مضاعف همراه با رحم مضاعف حتی پس از قرار دادن تامپون، خونریزی قاعدگی را تجربه کند، چون در این شرایط تامپون در یکی از واژن ها قرار می گیرد و واژن دیگر می تواند باعث خونریزی شود. زنانی که علیرغم قرار دادن تامپون، جریان خون قاعدگی زیادی دارند و یا دچار درد شدید در دوران قاعدگی هستند باید به پزشک مراجعه کنند.

عوارض رحم مضاعف

خانم هایی که رحم مضاعف دارند شاید دوره های قاعدگی طولانی مدتی داشته باشند که در صورت عدم کنترل، بهتر است به پزشک مراجعه کنند. بسیاری از زنان با رحم مضاعف زندگی جنسی طبیعی، دوران بارداری و زایمان دارند.

اما گاهی اوقات یک رحم مضاعف و سایر ناهنجاری های رشد رحم با موارد زیر همراه است:

• ناباروری
• سقط جنین
• زایمان زودرس
• ناهنجاری های کلیوی

حقیقت نشان می دهد که شانس تولد زودرس برای زنان دارای رحم مضاعف تا 45 درصد افزایش می یابد. ناهنجاری های مجرای مولر می تواند بر مجرای دیگری که در جنین ایجاد می شود، (مجرای ولفین) تأثیر بگذارد. ناهنجاری های مجاری Wolffian می تواند باعث مشکلات کلیوی شود. این عارضه در 15 تا 30 درصد از زنان با رحم مضاعف بروز می کند. در تعداد بسیار کمی از موارد، خانمهایی که رحم دو تایی دارند، قادر به باردار شدن نیستند.

تشخیص رحم مضاعف

گردن رحم دو تایی و یا رحم غیرطبیعی بیشتر در طی معاینه معمولی لگن و یا آزمایشات تشخیصی برای علت های سقط جنین مکرر تشخیص داده می شود.

اگر پزشک به یک ناهنجاری مشکوک شود، می تواند یکی از آزمایش های زیر را توصیه کند:

سونوگرافی

سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویری از قسمت داخلی بدن استفاده می شود. پزشک می تواند برای تهیه تصاویر واضح تر از قسمت داخلی رحم سونوگرافی خارج واژینال را پیشنهاد دهند، که در آن مبدل به داخل واژن وارد می شود. برای بدست آوردن دید و تشخیص بهتر ممکن است از سونوگرافی 3 بعدی هم استفاده شود.

سونوهیستروگرام

سونوهیستروگرام نوع دیگری از سونوگرافی است.

در سونو هیستروگرام تصاویر بعد از وارد شدن مایع به داخل رحم از طریق یک لوله نازک که داخل واژن قرار می گیرد تهیه می شوند. سونوهیستروگرام به پزشک اجازه می دهد هرگونه ناهنجاری احتمالی در شکل رحم را ارزیابی کند.

Hysterosalpingography 

• در طی آزمایش (HSG)، یک رنگ از طریق دهانه رحم به رحم وارد می شود.
• با عبور رنگ از طریق پرتوهای ایکس، پزشک می تواند اندازه و شکل رحم را ببیند.

تشخیص افتراقی رحم مضاعف

گاهی اوقات رحم مضاعف با رحم جدا و یا رحم تقسیم شده (Septate Uterus) یا رحم دوقلو (به شکل قلب) اشتباه گرفته می شود.

رحم جدا

رحم جدا و یا تقسیم شده، شایع ترین ناهنجاری رحم است که در طول رشد جنین قبل از تولد اتفاق میفتد. در این شرایط غشایی به نام سپتوم قسمت داخلی رحم را در وسط به دو قسمت تقسیم می کند. این سپتوم تقسیم کننده نوار فیبر و ماهیچه ای از بافت است که می تواند ضخیم یا نازک باشد. زنانی که رحم جدا دارند در معرض خطر سقط جنین هستند. علت دقیق این ناهنجاری مشخص نیست.

رحم جدا به طور معمول بر توانایی بارداری زن تأثیر نمی گذارد، اما خطر ابتلا به سقط جنین را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد. زنان مبتلا به رحم سپتوم همچنین می توانند دچار سقط مکرر شوند. این بیماری را می توان با جراحی درمان کرد که بهبودی زیادی به همراه دارد. رحم سپتوم را می توان با جراحی به نام متروپلاستی درمان کرد. اکنون این روش با هیستروسکوپی انجام می شود. روش هیستروسکوپی این امکان را می دهد که بدون نیاز به برش بیرونی شکم، درمان درون رحم انجام شود.

رحم قلبی شکل

رحم قلبی شکل و یا رحم دوسالانه (Uterus Bicornuate) بدین معنی است که رحم زن به شکل قلب است. رحم قلبی شکل به طور معمول در شانس بارداری زن تأثیر نمی گذارد. رحم دوسالانه خطر ابتلا به سقط جنین بعدا در دوران بارداری و زایمان زودرس کودک را افزایش می دهد. برخی محققان پیشنهاد می کنند که این مشکلات به دلیل انقباضات نامنظم رحم یا کاهش ظرفیت رحم اتفاق میفتد. رحم قلبی شکل، بیشتر در حین سونوگرافی و یا سایر آزمایش های تصویربرداری، تشخیص داده می شود، زیرا اغلب باعث بروز علائم خاصی نمی کند.

از طرف دیگر، برخی از خانم ها که دارای رحم دوقلو هستند علائم زیر را گزارش می دهند:

• مقاربت دردناک
• ناراحتی شکم
• دوره های دردناک
• سقط جنین های مکرر
• خونریزی نامنظم واژن

علاوه بر این، نوزادانی که از مادرانی که دارای رحم دوقلو هستند متولد می شوند، چهار برابر، شانس بیشتری برای ابتلا به نقص هنگام تولد دارند.

درمان رحم مضاعف

جراحی برای درمان رحم مضاعف می تواند موثر باشد اما این روش درمانی به ندرت مورد نیاز است. برای خانم هایی که رحم مضاعف دارند و هیچ علامتی را تجربه نمی کنند، نیازی به درمان بیماری نیست. اما خانم های که سقط جنین های مکرر را تجربه می کنند ممکن است تحت جراحی برای درمان این بیماری قرار بگیرند. خانم هایی که دارای واژن مضاعف و رحم مضاعف هستند ممکن است از عمل جراحی برای برداشتن غشای تقسیم کننده در واژن خود بهره مند شوند. در این شرایط جراحی می تواند زایمان را برای آنها آسانتر کند.

 رحم مضاعف و بارداری

داشتن رحم مضاعف معمولاً در زن باردار هیچ مشکلی ایجاد نمی کند، اما در برخی مواقع شکل غیرطبیعی رحم منجر به سقط جنین می شود. همچنین زنان با رحم مضاعف عموماً دارای رحم کوچکتر هستند که این شرایط می تواند منجر به زایمان زودرس شود. درزنانی که رحم مضاعف دارند و باردار هستند بهتر است برای کنترل وضعیت جنین، تحت نظر پزشک قرار بگیرند، چون این افراد ممکن است نیاز به زایمان زودرس از طریق سزارین (C) داشته باشند.

پیش آگهی رحم مضاعف

یادآوری این نکته حائز اهمیت است كه این شرایط بسیار نادر است و در بسیاری از موارد هرگز تشخیص داده نمی شود زیرا به هیچ وجه مشكلی ایجاد نمی كند. اما در برخی از زنان که دچار سقط جنین مکرر می شوند، احتمال دارد به جراحی نیاز داشته باشند.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

پزشک معالج برای تشخیص بهتر ممکن است بیمار را به متخصص زنان و یا متخصص غدد تناسلی ارجاع دهد. برای آمادگی بیشتر در هنگام مراجعه به پزشک، بهتر است لیستی از هرگونه علائم قاعدگی که تجربه کنید و اطلاعات اصلی پزشکی خود، از جمله شرایط دیگری که در آن تحت درمان قرار می گیرد و نام انواع داروها، ویتامین ها، گیاهان یا مکمل هایی که مصرف می کنید، بنویسید.

برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید، عبارتند از:

• آیا من کاندید درمان جراحی هستم؟
• محتمل ترین علت بروز این بیماری در من چیست؟
• آیا در معرض خطر ابتلا به مشکلات در دوران بارداری قرار دارم؟
• در صورت لزوم چه گزینه هایی برای بهبود شانس من در بارداری پیشهاد می کنید؟
• آیا بروشور یا مواد چاپی دیگری وجود دارد که بتوانم برای کسب اطلاعات بیشتر از آن ها استفاده کنم؟ چه وب سایتهایی را پیشنهاد می کنید؟

علاوه بر آن پزشک ممکن است سوالات زیادی از بیمار بپرسد، از جمله:

• آیا دوره های قاعدگی شما منظم هستند؟
• آیا تا به حال باردار شده اید؟ نتیجه آن چه بود؟
• علائم و نشانه های شما چیست و چه زمانی برای اولین بار متوجه آنها شده اید؟
• آیا در حال حاضر و یا اخیراً به دلیل شرایط پزشکی دیگری تحت معالجه قرار گرفته اید؟

منابع:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/double-uterus/symptoms-causes/syc-20352261

https://www.healthline.com/health/double-uterus#qa

https://www.scientificamerican.com/article/woman-two-uteruses-twin-babies/