شقاق مقعد،(Anal fissure) بروز پارگی كوچكی در بافت نازك و مرطوب (مخاط) خطوط مقعدی است. شکاف مقعد عارضه ای است که ممکن است در هنگام عبور مدفوع سفت و یا بزرگ ایجاد شود. شکاف های مقعد به طور معمول باعث ایجاد درد و خونریزی همزمان با حرکات روده می شوند. همچنین ممکن است در قسمت انتهایی مقعد دچار اسپاسم عضله شوید.
شیوع شقاق مقعد
شقاق مقعد در نوزادان و نوجوانان بسیار شایع است با این حال می تواند هر فردی در هر سنی افراد را تحت تأثیر خود قرار دهد. بیشتر شکاف های مقعد با درمانهای ساده مانند افزایش مصرف فیبر یا حمام های سیتز بهبود می یابد. البته برخی از افراد مبتلا به شکاف مقعد ممکن است برای درمان به دارو یا گاهی اوقات حتی به جراحی نیز نیاز داشته باشند.
علت شقاق مقعد
علت های شایع بروز شقاق مقعد شامل موارد زیر می شود:
- زایمان
- اسهال مزمن
- مقاربت مقعدی
- عبور مدفوع بزرگ یا سفت
- یبوست و انقباض عضلات هنگام حرکات روده
علت هایی که به ندرت ممکن است باعث بروز شقاق مقعد شوند:
-
- سیفیلیس
- بیماری سل
- سرطان مقعد
- اچ آی وی (ایدز)
- بیماری کرون یا بیماری های التهابی روده
عوامل خطر شقاق مقعد
عواملی که ممکن است خطر ایجاد شکاف مقعد را افزایش دهند عبارتند از:
- رابطه جنسی مقعدی
- زایمان. بروز شکاف های مقعدی در زنان پس از بارداری شایع است.
- سن. شقاق مقعد می تواند در هر سنی اتفاق بیفتد اما این عارضه بیشتر در نوزادان و بزرگسالان میانسال دیده می شود.
- بیماری کرون. این بیماری التهابی روده باعث التهاب مزمن روده شده و با افزایش آسیب پذیری بافت کانال مقعدی احتمال بروز شقاق مقعد را تا حد زیادی افزایش خواهد داد.
- یبوست. انقباض عضلات در هنگام انجام حرکات روده و عبور مدفوع سفت خطر بروز پارگی مقعدی و سقاق مقعد را تا حد زیادی افزایش می دهد.
علائم شقاق مقعد
معمولاً علائم بروز شقاق مقعد شامل موارد زیر می شود:
- شکاف قابل مشاهده در پوست اطراف مقعد
- دردی که در هنگام حرکات روده شدت پیدا می کند.
- درد بعد از انجام حرکات روده که می تواند تا چندین ساعت ادامه یابد.
- برآمدگی جزئی یا مشاهده پوست جدا شده روی پوست نزدیک شکاف مقعد
- بعد از حرکات روده، خون قرمز روشن روی مدفوع یا کاغذ توالت مشاهده شود.
زمان مراجعه به پزشک
اگر در حین حرکت روده احساس درد کرده یا پس از اتمام حرکات روده متوجه وجود خون روی مدفوع یا کاغذ توالت می شوید، احتمالاً دچار شقاق مقعدی شده اید و بهتر است برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید.
عوارض شقاق مقعد
عوارض جانبی شایع ابتلا به شقاق مقعد شامل موارد زیر می شود:
- بازگشت مجدد. در صورتی که یک بار دچار شقاق مقعدی شده باشید، احتمال بروز مجدد این عارضه در شما افزایش خواهد یافت.
- عدم بهبودی. شقاق مقعدی که در مدت هشت هفته بهبود پیدا نکرده باشد مزمن محسوب شده و به درمان های بیشتری نیاز خواهد داشت.
- پارگی که عضلات اطراف را نیز درگیر کند. شقاق مقعد ممکن است حلقه عضلانی اطراف مقعد را به سمت داخلی کشیده و باعث افزایش علائم و شدت این عارضه شود. برای درمان این عارضه جانبی ممکن است به داروها یا جراحی برای کاهش درد نیاز داشته باشید.
پیشگیری شقاق مقعد
می توانید با انجام اقدامات پیشگیرانه از یبوست یا اسهال تا حد زیادی از بروز شقاق مقعدی جلوگیری کنید. سعی کنید در طول روز فیبر کافی مصرف کرده، مایعات نوشیده و مرتباً ورزش کنید. با این اقدامات ساده فشار کمتری به روده وارد شده و در نتیجه احتمال ابتلا به شقاق مقعدی تا حد قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
تشخیص شقاق مقعد
پزشک شما احتمالاً در مورد تاریخچه پزشکی سؤالاتی را مطرح کرده و برای تشخیص این عارضه ناحیه مقعدی فرد را معاینه خواهد کرد. اغلب پارگی های ناحیه مقعدی به راحتی قابل مشاهده و تشخیص است. معمولاً این معاینه ساده تنها چیزی است که برای تشخیص شقاق مقعد مورد نیاز خواهد بود. شقاق مقعدی حاد همانند یک بریدگی تازه و سطحی به نظر می رسد. اما شقاق مقعدی مزمن، بریدگی عمقی تری داشته و در قسمت های داخلی و بیرون شکاف زائده هایی مشاهده خواهد شد. در صورتی که بهبود شقاق بیش از 8 هفته طول بکشد، آن را به عنوان شقاق مزمن تلقی می کنند.
محل بروز شقاق می تواند تا حد زیادی علت بروز آن را نشان دهد. شقاقی که به جای قسمت بالا یا پایین در کناره های مقعد ایجاد شده باشد، احتمالاً نشان دهنده یک اختلال مثل بیماری کرون خواهد بود. پزشک در صورتی که به وجود بیماری های زمینه ای برای بروز شقاق مقعد مشکوک شود، شیوه های زیر را تجویز خواهد کرد:
آنوسکوپی
آنوسکوپ وسیله ای لوله شکل است که به داخل مقعد وارد می شود تا به پزشکان برای مشاهده محیط داخل روده و مقعد کمک کند.
سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر
در این شیوه یک لوله نازک و انعطاف پذیر به نام سیگموئیدوسکوپ وارد راست روده خواهد شد. یک دوربین کوچک در سر لوله این دستگاه نصب شده و به پزشک برای دیدن داخل رکتوم کمک خواهد کرد. این آزمایش معمولاً فقط برای افرادی که زیر 50 سال سن داشته و در خطر ابتلا به بیماری های روده یا سرطان روده بزرگ نیستند، انجام خواهد شد.
کولونوسکوپی
پزشک در این آزمایش یک لوله انعطاف پذیر را وارد روده می کند تا با استفاده از آن بتواند کل روده بزرگ را معاینه کند. این آزمایش نیز تنها در صورتی انجام می شود که سن فرد کمتر از 50 سال بوده یا عوامل خطری مثل سرطان روده بزرگ، علائم سایر بیماری ها یا علائم دیگری مثل درد شکم یا اسهال نداشته باشد.
درمان شقاق مقعد
اغلب شقاق مقعد بعد از انجام اقدامات مراقبتی لازم برای نرم نگه داشتن مدفوع مثل افزایش مصرف فیبر و مایعات طی چند هفته بهبود خواهد یافت. همچنین چندین بار خوابیدن در داخل وان آب گرم به مدت 10 تا 20 دقیقه در روز به بهبود حرکات روده و انبساط عضله مقعدی کمک کرده و باعث می شود تا روند بهبودی این عارضه با سرعت بیشتری طی شود.
اما در صورتی که علائم شقاق مقعد با این اقدامات بهبود نیافت، ممکن است به درمان های دیگر نیاز داشته باشید.
درمان های غیر جراحی
پزشک ممکن است درمان های زیر را برای شقاق مقعد توصیه کند:
- کرم های بی حسی موضعی مانند هیدروکلراید لیدوکائین (زایلوکائین) ممکن است برای تسکین درد ناشی از شقاق مقعد مفید باشد.
- تزریق سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس) ، برای فلج کردن عضله اسفنکتر مقعد و برطرف کردن اسپاسم عضلانی مؤثر خواهد بود.
- داروهای فشار خون مانند نیفدیپین خوراکی (Procardia) یا دیلتیازم (Cardizem) نیز می توانند به آرام کردن عضله اسفنکتر مقعدی کمک کنند. این داروها ممکن است به صورت خارجی یا موضعی تجویز شود. البته پزشکان در بیشتر موارد در صورت موثر نبودن نیتروگلیسیرین یا ایجاد عوارض جانبی این دارو به سراغ درمان با استفاده از داروهای فشار خون خواهند رفت.
- نیتروگلیسیرین موضعی (Rectiv). به منظور افزایش جریان خون در شکاف مقعدی، تقویت سرعت بهبود و کمک به آرامش عضلات اسفنکتر مقعدی می توان از نیتروگلیسرین موضعی استفاده کرد. معمولاً در صورت عدم موفقیت سایر اقدامات درمانی، نیتروگلیسیرین به عنوان یک گزینه درمانی در نظر گرفته می شود. عوارض جانبی استفاده از نیتروگلیسرین شامل سردرد می شود که در بعضی از موارد شدید خواهد بود.
عمل جراحی برای درمان شقاق مقعد
اگر فرد دچار شقاق مقعدی مزمن شده و نسبت به درمان های دیگر مقاوم بوده یا علائم بسیار شدید باشد. پزشک ممکن است عمل جراحی را برای درمان شقاق مقعد توصیه کند. پزشکان معمولاً از روشی به نام اسفنکتروتومی داخلی جانبی (LIS) برای درمان شقاق مقعد به شیوه جراحی استفاده می کنند. این روش شامل بریدن قسمت کوچکی از عضله اسفنکتر مقعد برای کاهش اسپاسم، درد و افزایش سرعت بهبود می شود. مطالعات نشان داده است که در صورت بروز شقاق مزمن، انجام عمل جراحی مؤثرترین شیوه درمانی خواهد بود. با این حال عمل جراحی ممکن است با خطر بروز بی اختیاری همراه باشد.
سبک زندگی و درمان های خانگی شقاق مقعد
با تغییر در شیوه زندگی و استفاده درمان های خانگی می توان تا حد زیادی به رفع ناراحتی و درد ناشی از شقاق مقعد کمک کرده و از بازگشت مجدد آن جلوگیری کرد. این اقدامات درمانی و مراقبتی شامل موارد زیر می شود:
- فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. خوردن حدود 25 تا 30 گرم فیبر در روز می تواند به نرم نگه داشتن مدفوع و بهبود شقاق مقعد کمک کند. غذاهای سرشار از فیبر شامل میوه، سبزیجات ، آجیل و غلات کامل هستند. همچنین می توانید از مکمل فیبری برای درمان شقاق استفاده کنید. اضافه کردن فیبر ممکن است باعث گاز و نفخ معده شود ، بنابراین بهتر است میزان مصرف خود را به تدریج افزایش دهید.
- مایعات کافی بنوشید. نوشیدن مایعات کافی در طول روز تا حد زیادی به جلوگیری از یبوست کمک می کنند.
- در هنگام دفع مدفوع به عضلات خود فشار وارد نکنید. منقبض کردن عضلات مقعدی در هنگام عمل دفع باعث وارد شدن فشار اضافه به عضلات مقعد شده و می تواند یکی از دلایل بروز شکاف های مقعدی باشد.
در صورتی که نوزاد یا شیرخوار شما دچار شقاق مقعد شده، حتماً پوشک را به طور مکرر عوض کرده و ناحیه شقاق را به آرامی بشویید. در صورت بروز مشکل با پزشک اطفال در این مورد صحبت کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
احتمالاً بعد از بروز علائم شقاق مقعد به پزشک متخصص دستگاه گوارش، بیماری های گوارشی یا جراح مقعدی مراجعه خواهید کرد.
از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. در نتیجه بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کرده و از این زمان کوتاه نهایت استفاده را ببرید. بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:
- لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید. همه نشانه های مربوط و غیر مربوط به بیماری خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
- اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید. بهتر است استرس ها و تغییرات اخیری که در زندگی تان افتاده است را یادداشت کنید.
- لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. نام تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید را همراه با میزان مصرف خود یادداشت کنید.
- دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقات به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد، کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.
- سؤالات خود را یادداشت کنید. تمامی سؤالات مربوط و غیر مربوطی که به ذهنتان رسیده و قصد پرسیدن آن ها از پزشک را دارید را یادداشت کرده و همراه خود به مطب ببرید.
سوالات بیمار از پزشک
بهتر است در مورد عارضه شقاق مقعد سؤالات زیر را مطرح کنید:
- این بیماری حاد است یا مزمن؟
- بهترین شیوه درمانی چیست؟
- چه عاملی باعث ایجاد علائم این عارضه شده است؟
- آیا علل احتمالی دیگری برای بروز این عارضه وجود دارد؟
- آیا برای تشخیص به انجام آزمایش خاصی نیاز خواهم داشت؟
- آیا باید تغییراتی در رژیم غذایی خود به وجود بیاورم؟ چه پیشنهادی دارید؟
- آیا محدودیت های وجود دارد که در نتیجه ابتلا به این عارضه باید رعایت کنم؟
- مبتلا به بیماری های دیگری نیز هستم. چگونه می توانم این بیماری ها را در کنار هم مدیریت کنم؟
- آیا بروشور یا برگه چاپ شده در مورد این بیماری دارید که با خود به خانه ببرم؟ برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد شقاق مقعد مطالعه چه وب سایتی را توصیه می کنید؟
سوالات پزشک از بیمار
پزشک ممکن است در حین معاینه و تشخیص سؤالات زیر را مطرح کند.
در نتیجه بهتر است آمادگی پاسخگویی به این سؤالات را داشته باشید:
- آیا دچار یبوست هستید؟
- علائم شما تا چه حد شدید است؟
- ایا علائم این بیماری دائمی بوده یا موقتی؟
- آیا مبتلا به بیماری دیگری مثل کرون هستید؟
- از چه زمانی شاهد بروز علائم این بیماری بودید؟
- آیا عاملی باعث بهبود علائم این عارضه می شود؟
- ایا عاملی باعث شدت گرفتن علائم این عارضه می شود؟
- بیشتر در کدام قسمت بدن خود علائم آن را احساس می کنید؟
خلاصه
شقاق مقعد، بروز پارگی كوچكی در بافت نازك و مرطوب (مخاط) خطوط مقعدی است. شکاف مقعد عارضه ای است که ممکن است در هنگام عبور مدفوع سفت و یا بزرگ ایجاد شود. شکاف های مقعد به طور معمول باعث ایجاد درد و خونریزی همزمان با حرکات روده می شوند. همچنین ممکن است در قسمت انتهایی مقعد دچار اسپاسم عضله شوید. اغلب شقاق مقعد بعد از انجام اقدامات مراقبتی لازم برای نرم نگه داشتن مدفوع مثل افزایش مصرف فیبر و مایعات طی چند هفته بهبود خواهد یافت.
همچنین چندین بار خوابیدن در داخل وان آب گرم به مدت 10 تا 20 دقیقه در روز به بهبود حرکات روده و انبساط عضله مقعدی کمک کرده و باعث می شود تا روند بهبودی این عارضه با سرعت بیشتری طی شود. در مواردی که شقاق مقعد با وجود انجام درمان های مراقبتی بعد از 8 هفته بهبود نیافت، باید از شیوه های درمانی دیگر مثل عمل جراحی برای درمان آن کمک بگیرید.
آخرین دیدگاه‌ها