دیس لیپیدمی چیست؟

دیس لیپیدمی به سطوح ناسالم یک یا چند نوع لیپید (چربی) در خون شما اشاره دارد. شایع ترین نوع دیس لیپیدمی هیپرلیپیدمی یا سطوح بالای چربی است. یکی دیگر از شکل‌های کمتر رایج دیس‌لیپیدمی، هیپولیپیدمیا ست، که به سطوح کلسترول غیرطبیعی پایین اشاره دارد. دیس لیپیدمی ها می توانند بر هر پارامتر چربی، از جمله سطح کلسترول LDL، سطح  کلسترول HDL ، تری گلیسیرید یا ترکیبی از این لیپیدها تأثیر بگذارند.

خون شما حاوی سه نوع لیپید اصلی است، که عبارتند از:

• یپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)
• لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL)
• تری گلیسیرید

هنگامی که فقط سطح کلسترول بالا یا پایین باشد، به ترتیب به عنوان هیپرکلسترولمی یا هیپوکلسترولمی شناخته می شود. که گاهی اوقات، ممکن است به آنها هیپرلیپوپروتئینمی یا هیپولیپوپروتئینمی نیز گفته شود. هنگامی که تری گلیسیریدها فقط تحت تأثیر قرار گیرند، ممکن است به عنوان هیپرتری گلیسیریدمی (سطح تری گلیسیرید بالا) یا هیپوتری گلیسیریدمی (سطح تری گلیسیرید پایین) شناخته شود.

برعکس، اگر در فردی سطح تری گلیسیرید و کلسترول را تحت تأثیر قرار گیرد، به آن دیس لیپیدمی «ترکیبی» یا «مخلوط» می گویند. اگر دیس لیپیدمی دارید، معمولاً به این معنی است که سطح LDL یا تری گلیسیرید شما خیلی بالاست. همچنین می تواند به این معنی باشد که سطح HDL شما بسیار پایین است.

کلسترول LDL نوع “بد” کلسترول در نظر گرفته می شود. این به این دلیل است که می تواند ایجاد شود و توده یا پلاک در دیواره رگ های شما ایجاد کند. پلاک بیش از حد در رگ های قلب شما می تواند باعث حمله قلبی شود.  HDLکلسترول “خوب” است زیرا به حذف LDL از خون شما کمک می کند.

تری گلیسیرید از کالری هایی که می خورید به دست می آید و در سلول های چربی ذخیره می شود. آنها در صورت نیاز به عنوان انرژی آزاد می شوند. سطوح بالای LDL و تری گلیسیرید شما را در معرض خطر بیشتری برای حمله قلبی و سکته قرار می دهد. سطوح پایین کلسترول HDL با خطرات بالاتر بیماری قلبی مرتبط است.

به خواندن این مقاله از پزشکت ادامه دهید تا با سطوح توصیه شده کلسترول بر اساس سن آشنا شوید.

انواع دیس لیپیدمی ها

دیس لیپیدمی به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می شود. دیس لیپیدمی اولیه ارثی است. نوع دیس لیپیدمی ثانویه یک بیماری اکتسابی است. این بدان معناست که به دلایل دیگری مانند چاقی یا دیابت ایجاد می شود.

ممکن است اصطلاح هیپرلیپیدمی را به جای دیس لیپیدمی بشنوید. اما این کاملاً دقیق نیست. هیپرلیپیدمی به سطوح بالای LDL یا تری گلیسیرید اشاره دارد. دیس لیپیدمی می تواند به سطوحی اشاره داشته باشد که بالاتر یا پایین تر از محدوده طبیعی آن چربی های خون است.

در میان انواع خاص، دیس لیپیدمی اولیه عبارتند از:

• هیپرلیپیدمی ترکیبی خانوادگی. این شایع ترین علت ارثی کلسترول LDL بالا و تری گلیسیرید بالا است. اگر هیپرلیپیدمی ترکیبی خانوادگی دارید، ممکن است این مشکلات را در نوجوانی یا 20 سالگی تجربه کنید. شما همچنین در معرض خطر ابتلا به بیماری زودرس عروق کرونر هستید که می تواند منجر به حمله قلبی شود.
• هیپرکلسترولمی خانوادگی و هیپرکلسترولمی چند ژنی. این ها هر دو با کلسترول تام بالا مشخص می شوند. شما می توانید کلسترول کل خود را با اضافه کردن سطح LDL و HDL خود به همراه نیمی از سطح تری گلیسیرید خود محاسبه کنید. سطح کلسترول تام زیر 200 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) بهترین است.
• هیپرآپوبتا لیپوپروتئینمی خانوادگی. این وضعیت به این معنی است که شما سطوح بالایی از آپولیپوپروتئین B دارید، پروتئینی که بخشی از کلسترول LDL شما است.

هیپرلیپوپروتئینمی وضعیتی است که می تواند اولیه یا ثانویه باشد. اگر شما این عارضه را دارید، بدن شما در تجزیه کلسترول LDL یا تری گلیسیرید مشکل دارد.

دیس لیپیدمی با چه علائمی ظاهر می شود؟

ممکن است دیس لیپیدمی داشته باشید و هرگز خودتان ندانید. مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا نیز علائم واضحی ندارد. اغلب در طی یک آزمایش خون معمولی کشف می شود. با این حال، دیس لیپیدمی می تواند منجر به بیماری قلبی عروقی شود که می تواند علامتی برای تشخیص دیس لیپیدمی باشد.

سطوح بالای کلسترول LDL با بیماری عروق کرونر (CAD) که انسداد شریان های قلب شما است و بیماری شریان محیطی (PAD) که انسداد شریان های پاهای شما است، مرتبط است. CAD  می تواند منجر به درد قفسه سینه و در نهایت حمله قلبی شود. علامت اصلی PAD درد پا  در هنگام راه رفتن است.

علل بروز دیس لیپیدمی چیست و چه کسانی در معرض خطر می باشند؟

اختلالات ارثی و سبک زندگی از جمله عواملی هستند که می توانند باعث دیس لیپیدمی شوند. علل دیس لیپیدمی را می توان به دو دسته اصلی دیس لیپیدمی اولیه یا ثانویه تقسیم کرد. دیس لیپیدمی اولیه به سطوح غیر طبیعی چربی اشاره دارد که توسط یک ژن جهش یافته یا ژن های به ارث رسیده از یک یا هر دو والدین ایجاد می شود.

ژن های معیوب ممکن است باعث پاکسازی غیر طبیعی لیپیدها شوند یا ممکن است نحوه ساخت چربی های خاص در بدن را تغییر دهند. اگر دیس لیپیدمی در خانواده وجود داشته باشد، این بیماری اغلب در نام خود عبارت “خانوادگی” را دارد تا نشان دهد که یک بیماری ارثی است. افراد مبتلا به دیس لیپیدمی های اولیه شامل افزایش LDL در معرض خطر بالای ابتلا به آترواسکلروز در اوایل زندگی خود هستند که می تواند منجر به بیماری قلبی عروقی زودرس شود.

از سوی دیگر، دیس لیپیدمی ثانویه شایع‌تر است و به دلیل عوامل مختلفی رخ می‌دهد، برخی از این عوامل عبارتند از :

• عدم ورزش
• سیگار کشیدن
• سوء مصرف الکل
• رژیم غذایی ضعیف یا پرچرب و قند بالا
• برخی از داروها مانند داروهای ضد بارداری خوراکی، داروهای ضد افسردگی و داروهای خاص برای درمان HIV

بالا رفتن سن نیز یک عامل خطر برای کلسترول بالا است. زنان تمایل دارند تا قبل از یائسگی سطح LDL کمتری نسبت به مردان داشته  باشند. این زمانی است که سطح LDL زنان شروع به افزایش می کند.

سایر شرایط پزشکی که می توانند خطر دیس لیپیدمی شما را افزایش دهند عبارتند از:

• دیابت نوع 2
• کم کاری تیروئید
• بیماری مزمن کلیوی

دیس لیپیدمی های ثانویه، که کمتر شایع هستند، ممکن است ناشی از پرکاری تیروئید درمان نشده یا برخی سرطان ها باشد. همچنین، سطح پایین کلسترول HDL با سطح LDL بالا همراه است، اگرچه این دو عدد همیشه پشت سر هم حرکت نمی کنند.

دیس لیپیدمی چگونه تشخیص داده می شود؟

هیچ راه درستی برای دانستن اینکه آیا شما دچار دیس لیپیدمی هستید یا خیر وجود ندارد، مگر اینکه یک پانل چربی انجام دهید. این شامل یک آزمایش خون ساده است که LDL، HDL و تری گلیسیرید را بررسی می کند و نشان می دهد که آیا سطوح شما بالا، پایین یا در محدوده سالم است.

این اعداد می توانند سال به سال تغییر کنند، بنابراین انجام آزمایش خون سالانه ایده خوبی است. اگر داروهایی برای دیس لیپیدمی مصرف می‌کنید، ممکن است پزشک بخواهد آزمایش‌های خون بیشتری را انجام دهید. در موارد نادر لیپیدهای بسیار بالا، برجستگی های زردرنگی که به آنها گزانتوما گفته می شود ممکن است در بدن ظاهر شود.

چگونه می توان دیس لیپیدمی را درمان کرد؟

رایج ترین دارویی که برای درمان دیس لیپیدمی استفاده می شود، استاتین است. استاتین ها با تداخل در تولید کلسترول در کبد به کاهش سطح LDL کمک می کنند. انواع مختلفی از استاتین وجود دارد. همه آنها کمی متفاوت عمل می کنند و برخی از آنها قوی تر از دیگران هستند.

پزشک شما ممکن است داروهای دیگری برای کلسترول نیز تجویز کند. آنها ممکن است علاوه بر استاتین یا به جای استاتین مصرف شوند. هنگام انتخاب بین داروهای کنترل کننده کلسترول، بهتر است درمورد مزایا و معایب آنها اطلاعات لازم را کسب کنید.

داروهای غیر استاتینی عبارتند از:

• ازتیمیب (زتیا)
• مهارکننده های PCSK9
• فیبرات ها مانند فنوفیبرات (فنوگلاید)

درمان هیپولیپیدمی

در برخی از این موارد، رژیم غذایی اصلاح می شود و ممکن است ویتامین های محلول در چربی خاصی تجویز شود. درمان هیپرلیپیدمی ها به شدت افزایش لیپید و همچنین نوع لیپیدها بستگی دارد. رژیم غذایی کاهش دهنده کلسترول و اصلاح سبک زندگی اغلب توصیه می شود و شامل ترک سیگار، افزایش ورزش و رسیدگی به هر گونه شرایط پزشکی است که ممکن است باعث افزایش سطح چربی شود. در برخی موارد، از برخی داروها برای کاهش لیپیدها و کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی در آینده استفاده می شود.

تغییرات سبک زندگی ممکن است بتواند به شما در کنترل سطح کلسترول و تری گلیسیرید کمک کند. اولین قدم این است که رژیم غذایی خود را تغییر دهید. تغییرات باید شامل مصرف کمتر چربی اشباع شده، شکر تصفیه شده و الکل باشد. افزودن میوه ها، سبزیجات، پروتئین های بدون چربی و غلات کامل به رژیم غذایی شما ممکن است کمک کند. همچنین ورزش روزانه و کاهش وزن نیز ممکن است به بهبود کلسترول شما کمک کند.

چگونه می توان از دیس لیپیدمی پیشگیری کرد؟

سعی کنید با پیروی از یک رژیم غذایی متعادل برای قلب و ورزش منظم وزن خود را حفظ کنید. اگر سیگار می کشید نیز باید سیگار را ترک کنید. اگر در مورد دیس لیپیدمی نگران هستید، با پزشک خود مشورت کنید که چگونه می توانید در برابر آن ها از خود محافظت کنید. در شرایطی که سابقه خانوادگی کلسترول بالا دارید، قبل از اینکه اعداد کلسترول شما به سمت سطوح ناسالم حرکت کند، نسبت به داشتن یک زندگی سالم فعال باشید.

با کمک استاتین ها یا فیبرات ها و یک سبک زندگی سالم، معمولا می توانید دیس لیپیدمی را مدیریت کنید. نکته کلیدی این است که اگر داروها در مدیریت تعداد شما موثر هستند و  با مصرف آنها هیچ عارضه ای را تجربه نکردید، به مصرف خود ادامه دهید. گاهی اوقات افراد به اهداف کلسترول خود می رسند و مصرف استاتین های خود را متوقف می کنند.

اگر توصیه های پزشک خود را دنبال کنید، باید بتوانید دیس لیپیدمی را تحت کنترل داشته باشید و خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را کاهش دهید.

سخن آخر

اینکه به شما می گویند دیس لیپیدمی دارید می تواند ترسناک باشد. با این حال، این اصطلاح گسترده برای نشان دادن اینکه شما یک یا چند پارامتر در پروفایل لیپیدی خود دارید که ممکن است خیلی کم یا بالا باشد استفاده می شود. خوشبختانه، بسته به نوع لیپیدهای تحت تأثیر، راه‌های زیادی برای درمان این بیماری از مصرف دارو گرفته تا ایجاد چند تغییر در سبک زندگی وجود دارد.