بیماری بورگر (Buergers disease) یک بیماری نادر است که شریان ها و رگ های بازوها و پاها را درگیر می کند. در بیماری بورگر که به آن ترومبوآنژیت ابلیترانس نیز گفته می شود، رگ های خونی فرد ملتهب شده و ممکن است توسط لخته های خون مسدود شود. این بیماری در نهایت و با پیشرفت موجب از بین رفتن بافت های پوستی و آسیب دیدگی آن ها شده و می تواند منجر به بروز عفونت و گانگرن شود. روند پیشرفتی این بیماری به صورتی است که بیماری بورگر ابتدا علائم خود را در دست و پاها نشان داده و نهایتاً ران ها و بازوها را درگیر خواهد کرد.

تقریباً هر فردی که به بیماری بورگر مبتلا می شود، مصرف کننده سیگار و تنباکو است. در نتیجه ترک تمامی شیوه های استعمال دخانیات یکی از شیوه های اصلی برای متوقف کردن این بیماری است. در افرادی که بعد از ابتلا به این بیماری سیگار خود را همچنان ترک نکرده و به استعمال آن ادامه می دهند، ممکن است در بعضی موارد نیاز به قطع عضو یا بخشی از اندام باشد.

علت بیماری بورگر

علت دقیق بروز بیماری بورگر مشخص نیست. این در حالی که مصرف دخانیات به طور قطع در پیشرفت این بیماری مؤثر است اما هنوز مشخص نیست که دقیقاً چگونه استعمال دخانیات باعث پیشرفت بیماری می شود. اما تصور کلی بر این است که مواد شیمیایی موجود در تنباکو ممکن است باعث تحریک پوشش رگ های خونی و نهایتاً تورم شریان ها شود. کارشناسان گمان می کنند که احتمالاً برخی از افراد به طور ژنتیکی مستعد ابتلا به این بیماری هستند. همچنین ممکن است این بیماری در اثر واکنش خود ایمنی که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت سالم حمله می کند به وجود آمده باشد.

عوامل خطر بیماری بورگر

استعمال سیگار خطر ابتلا به بیماری بوجر را به شدت افزایش می دهد. البته این بیماری فقط مربوط به سیگار نبوده و بیماری بورگر می تواند در تمامی افرادی که از انواع شیوه های استعمال دخانیات استفاده کرده یا حتی تنباکو می جوند هم بروز پیدا کند. با این حال احتمال ابتلای افرادی که روزانه بیش از یک پاکت سیگار مصرف می کنند بسیار بیشتر از دیگران است. همچنین میزان ابتلا به بیماری بورگر در مناطقی از مدیترانه، خاورمیانه و آسیا که استعمال سیگار شایع است بیشتر از دیگر مناطق است.

بیماری لثه مزمن. عفونت طولانی مدت لثه ها با ابتلا به بیماری بورگر مرتبط بوده و احتمال بروز این بیماری را افزایش خواهد داد. البته هنوز علت دقیق این ارتباط مشخص نیست.

جنسیت. شیوع بیماری بورگر در مردان بسیار بیشتر از زنان است. این تفاوت میزان شیوع ممکن است با رواج سیگار کشیدن در بین مردان ارتباط مستقیم داشته باشد.

سن. این بیماری اغلب در افراد کمتر از 45 سال مشاهده می شود.

علائم بیماری بورگر

علائم بیماری بورگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سوزن سوزن شدن یا بی حسی در دست یا پا
• دست ها یا پاهای رنگ پریده، قرمز یا مایل به آبی
• زخم های دردناک باز روی انگشتان دست و انگشتان پا
• التهاب در امتداد ورید، دقیقاً در زیر سطح پوست (به دلیل لخته شدن خون در ورید)
• دردی که ممکن است در پاها و ران ها یا بازوها و دستان شما به وجود آمده و ناپدید شود.
• انگشتان پا و انگشتان دست که در معرض سرما حالت رنگ پدیدگی پیدا می کنند (پدیده رینود).
• این درد ممکن است هنگام استفاده از دست یا پای شما شدت گرفته و با استراحت دادن به دست ها و پاها فروکش کند.

زمان مراجعه به پزشک

در صورتی که فکر می کنید دچار علائم و نشانه های بیماری بورگر شدید بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

عوارض بیماری بورگر

در صورتی که بیماری بورگر شدت پیدا کند، جریان خون به بازوها و پاها کاهش پیدا خواهد کرد. این به دلیل انسدادی است که رسیدن خون به نوک انگشتان دست و پا را سخت تر از قبل خواهد کرد. بافت هایی که خون دریافت نمی کنند، دیگر نمی توانند اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز خود را تأمین کرده و در نتیجه با مشکل روبرو خواهند بود. این انسداد می تواند باعث شود تا پوست و بافت در انتهای انگشتان دست و پا (گانگرن) به مرور زمان از بین رفته و علائم و نشانه های عارضه گانگرن مثل تغییر رنگ پوست، از بین رفتن احساس در انگشتان یا بوی ناخوشایند این قسمت ها ظاهر شوند. گانگرن یک بیماری جدی است که معمولاً نیاز به قطع انگشتان دست یا پا خواهد داشت.

پیشگیری بیماری بورگر

تقریباً هر شخصی که دچار بیماری بورگر می شود به نوعی استعمال دخانیات داشته است و بیشتر مبتلایان از سیگار استفاده می کردند. در نتیجه برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری، کنار گذاشتن مصرف سیگار اهمیت بسیار زیادی خواهد داشت. ترک سیگار می تواند کار سختی باشد. در صورتی که سیگاری باشید، احتمالاً در گذشته یکبار سعی کرده اید که آن را برای همیشه کنار بگذارید. برای دوباره امتحان کردن خیلی دیر نیست. پیشنهاد می کنیم در مورد راهکارها با پزشک خود صحبت کنید تا در ترک آن به شما کمک کنند.

تشخیص بیماری بورگر

در حالیکه هیچ آزمایشاتی نمی تواند ابتلا به بیماری بورگر را تأیید کند. اما پزشک ممکن است برای رد احتمال ابتلا به بیماری های شایع دیگر با علائم و نشانه های مشابه بیماری بورگر آزمایشاتی را تجویز کند.

این آزمایشات تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

آزمایش خون

آزمایش خون با هدف جستجو برای وجود موارد خاصی در خون انجام شده و می تواند به رد کردن احتمال ابتلای فرد به دیگر بیماری ها با علائم مشابه کمک کند. به عنوان مثال آزمایش خون به تشخیص بیماری های خود ایمنی مثل اسکلرودرما یا لوپوس، اختلالات لخته شدن خون و دیابت کمک خواهد کرد.

آزمایش آلن

پزشک ممکن است برای بررسی جریان خون در شریان های حامل خون از آزمایش ساده ای به نام تست آلن استفاده کند. در این آزمایش شما دست خود را مشت خواهید کرد تا خون از دست شما خارج شود. سپس پزشک رگ های مچ دست را فشار می دهد تا جریان بازگشت خون به دست شما کند شده و دست رنگ طبیعی خود را از دست بدهد. در مرحله بعد شما مشت دست خود را باز می کنید و پزشک فشار بر روی یکی از رگ ها را برداشته و سپس به سراغ رگ بعدی خواهد رفت. سرعت بازگشت رنگ دست شما به حالت طبیعی می تواند نشان دهنده سلامت شریان های دست شما باشد. اما کند بودن جریان خون در این قسمت می تواند یکی از نشانه های ابتلا به بیماری بورگر باشد.

آنژیوگرام

آنژیوگرام به بررسی وضعیت شریان های شما کمک خواهد کرد.

با استفاده از سی تی اسکن یا ام آر آی می توان آنژیوگرام را غیر تهاجمی انجام داد. یا این شیوه ممکن است با وارد کردن سوند به شریان انجام شود. در طی این روش، یک رنگ مخصوص به داخل شریان تزریق شده و پس از آن یک سری تصاویر با اشعه ایکس از فرد گرفته خواهد شد. این رنگ به مشاهده  آسان تر هرگونه انسداد شریان در تصاویر به دست آمده کمک می کند. پزشک ممکن است حتی درصورتی که  هیچ گونه علامتی از بیماری بورگر نداشته باشید، بازهم آنژیوگرام را برای دست ها و پاهای شما انجام دهد. بیماری بورگر معمولاً همیشه بیش تر از یکی از اندام ها را درگیر کرده و در نیتجه ممکن است سایر اندام ها علائم و نشانه نداشته باشند.

درمان بیماری بورگر

اگرچه که هیچ شیوه درمانی نمی تواند بیماری بورگر را درمان کند اما مؤثرترین روش برای پیشرفت بیماری ترک استعمال تنباکو و دخانیات است. حتی کشیدن چند نخ سیگار در طول روز هم می تواند به شدت گرفتن علائم این بیماری کمک کند. برای ترک سیگار می توانید از پزشک خود کمک بگیرید. پزشک با تجویز داروهایی به کنار گذاشتن سیگار کمک کرده و تورم در رگ های خونی را متوقف خواهد کرد. یکی دیگر از گزینه های ترک سیگار، مراجعه به مراکز ترک اعتیاد و بستری شدن در این مراکز است. در این مراکز با کمک مشاوره روزانه و فعالیت های منظم سعی می کنند تا هوس سیگار در زندگی را کاهش داده و به زندگی بدون دخانیات تا حد زیادی کمک می کنند.

درمان های دیگر بیماری بورگر

روش های درمانی دیگری نیز برای بیماری بورگر وجود دارد اما بدون شک مؤثرترین شیوه همان ترک سیگار است.

این شیوه های درمان شامل موارد زیر می شود:

• تحریک نخاع
• فشرده سازی متناوب بازوها و پاها برای افزایش جریان خون به اندام ها
• اگر عفونت یا گانگرن اتفاق بیفتد فرد برای درمان به قطع عضو نیاز خواهد داشت.
• داروهایی برای اتساع رگ های خونی، بهبود جریان خون یا برطرف کردن لخته های خون

سبک زندگی و درمان های خانگی بیماری بورگر

چندین راهکار وجود دارد که می توانید برای کمک به خود و بهبود علائم این بیماری از آن ها کمک بگیرید.

این راهکارها شامل موارد زیر می شود:

• دور شدن از دود دسته دوم. نباید در معرض دود سیگار و قلیان افراد دیگر نیز قرار بگیرید.
• ورزش. داشتن فعالیت بدنی منظم می تواند با کاهش درد ناشی از بیماری بوجر به کمک شما بیاید. سعی کنید روزانه حداقل 30 دقیقه فعالیت هوازی متوسط مثل پیاده روی یا دوچرخه سواری داشته باشید.
• مراقبت از پوست. در صورت ابتلا به بیماری بورگر، باید به طور منظم از انگشتان دست و انگشتان پا مراقبت کنید. روزانه پوست دست، بازوها و پاها را از نظر بریدگی و آسیب دیدگی بررسی کرده و به خاطر داشته باشید که ممکن است در حین وقوع آسیب یا هرگونه بریدگی ممکن است آن را به هیچ وجه احساس نکنید. همچنین زمانی که در معرض سرما قرار می گیرد بهتر است انگشتان دست و پا خود را به خوبی بپوشانید.
• پیشگیری از بروز عفونت. جریان خون ضعیف به اندام شما به این معنی است که بدن شما به راحتی نمی تواند در برابر عفونت مقاومت کند. در نتیجه بریدگی های کوچک و ضایعات به راحتی می توانند به عفونت های جدی تبدیل شوند. بریدگی های به وجود آمده را به طور منظم با آب و صابون تمیز کرده و برای پانسمان آن از پماد آنتی بیوتیک استفاده کنید. در صورتی که بریدگی ها با وجود مراقبت های خانگی بهبود نیافت، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
• مراقبت از لثه. به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید تا لثه ها و دندان های شما از سلامتی خوبی برخوردار بوده و از ابتلا به بیماری لثه جلوگیری شود. به خاطر داشته باشید که بیماری لثه به صورت مزمن با بیماری بورگر در ارتباط است.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. در نتیجه بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کرده و از این زمان کوتاه نهایت استفاده را ببرید.

بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:

• لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید. همه نشانه های مربوط و غیر مربوط به بیماری خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
• اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید. بهتر است استرس ها و تغییرات اخیری که در زندگی تان افتاده است را یادداشت کنید.
• لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. نام تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید را همراه با میزان مصرف خود یادداشت کنید.
• دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقات به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد، کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.
• سؤالات خود را یادداشت کنید. تمامی سؤالات مربوط و غیر مربوطی که به ذهنتان رسیده و قصد پرسیدن آن ها از پزشک را دارید را یادداشت کرده و همراه خود به مطب ببرید.

سوالات بیمار از پزشک

می توانید در مورد بیماری بورگر سؤالات زیر را مطرح کنید:

• آیا نیاز به مراجعه به متخصص خواهم داشت؟
• احتمال اصلی بروز علائم این بیماری چیست؟
• آیا محدودیتی وجود دارد که باید از آن پیروی کنم؟
• آیا علت احتمالی دیگری نیز برای ابتلا به این بیماری وجود دارد؟
• برای تشخیص این بیماری نیاز به انجام چه آزمایشاتی خواهم داشت؟
• آیا علائم این بیماری دائمی بوده یا به صورت موقت ظاهر شده است؟
• مبتلا به بیماری های دیگری هستم. چگونه می توانم این بیماری ها را در کنار هم مدیریت کنم؟
• آیا بروشور یا برگه پرینت شده در مورد این بیماری دارید که با خود به خانه ببرم؟ برای کسب اطلاعات بیشتر مطالعه چه وب سایتی را توصیه می کنید؟

سوالات پزشک از بیمار

• علائم شما تا چه میزان شدید است؟
• از چه زمانی علائم این بیماری شروع شد؟
• آیا تاکنون به هر شکلی دخانیات مصرف کرده اید یا می کنید؟
• آیا به نظر می رسد که عاملی باعث بهبود علائم شما می شود؟
• آیا انگشتان دست یا پا شما در مواجهه با سرما تغییر رنگ می دهد؟
• آیا به نظر می رسد که عاملی باعث شدت گرفتن علائم شما می شود؟
• آیا همیشه شاهد بروز علائم این بیماری هستید یا به صورت موقتی ظاهر می شوند؟

خلاصه

بیماری بورگر یک بیماری نادر است که شریان ها و رگ های بازوها و پاها را درگیر می کند. در بیماری بورگر که به آن ترومبوآنژیت ابلیترانس نیز گفته می شود، رگ های خونی فرد ملتهب شده و ممکن است توسط لخته های خون مسدود شود. این بیماری در نهایت و با پیشرفت موجب از بین رفتن بافت های پوستی و آسیب دیدگی آن ها شده و می تواند منجر به بروز عفونت و گانگرن شود. اگرچه که هیچ شیوه درمانی نمی تواند بیماری بورگر را درمان کند اما مؤثرترین روش برای پیشرفت بیماری ترک استعمال تنباکو و دخانیات است