شایع ترین بیماری های دستگاه گوارش

دستگاه گوارش بدن به صورت منحصر به فرد ساخته شده است تا بتواند وظیفه تخصصی خودش را انجام دهد. وظیفه آن، تبدیل غذا به انرژی مورد نیاز برای زنده ماندن و دفع سموم می باشد. اما عملکرد صحیح و مناسب این دستگاه به هماهنگی و عملکرد اجزاء آن بستگی دارد. این در حالی است که بیماری و شرایط های مختلفی سلامت و عملکرد و ساختار دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می دهند. بر همین اساس ما سعی کرده ایم در این مقاله شایع ترین بیماری های دستگاه گوارش بدن را مورد بررسی قرار دهیم تا شما با شناسایی و آگاهی از آن ها از ابتلا به این بیماری ها پیشگیری کنید.

عملکرد دستگاه گوارش

نقش اصلی دستگاه گوارش تجزیه مواد غذایی و تأمین انرژی مورد نیاز بدن می باشد. برای این منظور اول باید مواد غذایی به خوبی و درست به صورت مکانیکی در داخل دهان خرد و مرطوب شود. هضم به طور عمده در معده و روده کوچک اتفاق میفتد که پروتئین ها، چربی ها و کربوهیدرات ها به طور شیمیایی به اجزاء کوچکتر آنها شکسته می شوند. سپس مولکول های کوچکتر از طریق اپیتلیوم روده کوچک جذب و متعاقباً وارد گردش خون می شوند. روده بزرگ نقش مهمی در جذب مجدد آب اضافی دارد. سرانجام، مواد کم اهمیت و مواد زائد از طریق دفع (عبور مدفوع) از بدن خارج می شوند. بسیاری از بیماری ها می توانند این عملکرد مناسب را مختل کند.

به طور کلی بیماری های دستگاه گوارش منجر به بروز علائم مختلفی می شود که شایع ترین این علائم حالت تهوع، استفراغ، اسهال، سوء جذب، یبوست یا انسداد می باشد. مشکلات دستگاه گوارش بسیار شایع است و بیشتر افراد چندین بار در طول زندگی برخی از علائم فوق را تجربه می کنند.

 ساختار دستگاه گوارش

هضم فرآیند پیچیده ای برای تبدیل غذا به مواد مغذی است. بدن از مواد مغذی برای تامین انرژی، رشد و ترمیم سلول مورد نیاز برای زنده ماندن استفاده می کند. فرایند هضم باعث ایجاد سموم برای دفع از بدن می شود. دستگاه گوارش یک لوله پیچیده طولانی است که از دهان شروع می شود و به مقعد ختم می شود. این مجموعه از یک سری عضلات تشکیل شده که حرکت غذا و سایر سلول های تولید کننده آنزیم ها و هورمون ها را پشتیبانی می کند.

دستگاه گوارش از قسمت های مختلف زیر ساخته شده است:

دهان

• دهان، شروع دستگاه گوارش است.
• در واقع، هضم غذا از هنگام جویدن غذا شروع می شود.
• جویدن، غذا را به قطعاتی کوچکتر تبدیل می کند. در دهان بزاق با غذا مخلوط می شود تا روند تجزیه آن راحت تر صورت بگیرد. بوی غذا باعث می شود غدد بزاقی در دهان بزاق را ترشح کرده و باعث تشکیل آب دهان شود.

مری

• مری هنگام بلع، غذا را از دهان دریافت می کند.
• مری لوله ای عضلانی است که از حلق و پشت نای تا معده امتداد می یابد.
• مری با استفاده از یک سری انقباضات عضلانی، غذا را به معده منتقل می کند.

معده

• معده اندامی شبیه کیسه است که دارای دیواره های عضلانی قوی است.
• معده علاوه بر نگهداری غذا، به عنوان میکسر مواد غذایی را با هم مخلوط می کند.

معده آنزیم های اسیدی و قوی را ترشح می کند. این آنزیم ها، روند تجزیه مواد غذایی را تغییر داده و آن را به مایع تبدیل می کنند. از معده، غذا به روده کوچک منتقل می شود.

روده کوچک

روده کوچک از سه بخش اثنی عشر، ژژنوم و ایلئوم ساخته شده است که مواد غذایی را تجزیه می کند. دوازدهه عمدتاً مسئول ادامه روند تجزیه می باشد. ژژنوم و ایلئوم عمدتاً مسئول جذب مواد مغذی به جریان خون هستند.

لوزالمعده

لوزالمعده آنزیم های هضم را به داخل اثنی عشر که اولین بخش روده کوچک است ترشح می کند. این آنزیم ها پروتئین، چربی ها و کربوهیدرات ها را تجزیه می کنند. لوزالمعده همچنین انسولین را مستقیماً در جریان خون ترشح می کند. انسولین هورمون اصلی متابولیسم قند است.

کبد

• کبد عملکرد های مختلفی دارد.
• اما عملکرد اصلی آن در دستگاه گوارش، تجزیه مواد مغذی جذب شده از روده کوچک است.
• صفرا از کبد ترشح می شود و در روده کوچک در هضم چربی نقش مهمی دارد. علاوه بر این، کبد “کارخانه” شیمیایی بدن است.

كيسه صفرا

• کیسه صفرا، صفرا را ذخیره و غلیظ می کند.
• سپس صفرا، به داخل اثنی عشر منتقل می شود تا به جذب و هضم چربی ها کمک کند.

روده بزرگ

• روده بزرگ، روده کوچک را به راست روده متصل می کند.
• روده بزرگ یک اندام بسیار تخصصی است که سموم بدن را تجزیه می کند. به گونه ای که دفع سموم از روده راحت تر و آسان تر انجام گیرد.

رکتوم

• رکتوم، روده بزرگ را به مقعد وصل می کند.
• رکتوم مدفوع را تا زمان تخلیه نگه می دارد.
• رکتوم مدفوع را از روده بزرگ دریافت کند و به فرد اطلاع دهد که مدفوع آماده تخلیه شدن است.

مقعد

مقعد آخرین قسمت دستگاه گوارش است که از عضلات کف لگن و دو اسفنکتر مقعد (داخلی و خارجی) تشکیل شده است. مقعد توسط ماهیچه های اسفنکتر احاطه شده است. اسفنکترهای مقعد کنترل خوبی روی مدفوع دارند.

اختلالات دستگاه گوارش

اختلالات عملکردی دستگاه گوارش

اختلالات عملکردی دستگاه گوارش به بیماری های اشاره دارد که عملکرد دستگاه گوارش را مختل می کنند. آن ها شایع ترین مشکلات موثر بر دستگاه گوارش (از جمله روده بزرگ و روده) هستند. یبوست و سندرم روده تحریک پذیر (IBS) دو نمونه رایج اختلالات عملکردی دستگاه گوارش می باشند.

بسیاری از عوامل ممکن است دستگاه گوارش و تحرک آن را مختل کنند، از جمله:

• بارداری
• استرس
• ورزش نا کافی
• خوردن مقادیر زیادی لبنیات
• خوردن رژیم غذایی با فیبر کم
• مقاومت در برابر اصرار به دفع مدفوع
• تغییرات آب و هوا یا سایر تغییرات روزمره
• مصرف داروهای آنتی اسید حاوی کلسیم یا آلومینیوم
• استفاده بیش از حد از ملین ها (نرم کننده های مدفوع)
• مصرف برخی داروهای خاص مانند داروهای ضد افسردگی، قرص آهن و داروهای ضد درد قوی مانند مواد مخدر

یبوست

یبوست یا خشکی مزاج یکی از شایع ترین مشکلات گوارشی است که می تواند عوارض و مشکلات زیادی برای شما به وجود بیاورد و در کیفیت زندگی تان اختلال ایجاد کند. از دیدگاه پزشکی اگر مدفوع سفت باشد و به سختی و همراه با فشار زیاد دفع شود، و یا دفع آن ناقص باشد، همگی به این معناست که فرد به مشکل یبوست دچار شده است. در بیشتر موارد امکان دارد یبوست اتفاق افتد، زیرا روده بزرگ آب زیادی را از مواد غذایی جذب می کند. یبوست، حرکت روده و دفع مدفوع را دشوار می کند. یبوست معمولاً در اثر بیماری یا عدم فیبر در رژیم غذایی یا اختلال در رژیم غذایی ایجاد می شود. یبوست هنگام دفع مدفوع باعث فشار، مدفوع سفت و گاهی مشکلات مقعدی مانند شکاف و بواسیر می شود. یبوست به ندرت نشانه بیماری و یا شرایط جدی پزشکی است.

سندرم روده تحریک پذیر (IBS)

آیا دستگاه گوارش شما تحریک پذیر است؟ آیا حداقل سه بار در ماه برای چند ماه درد معده یا ناراحتی دارید؟ این بیماری می تواند سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، یکی دیگر از بیماری های گوارشی شایع باشد. براساس بنیاد بین المللی اختلالات عملکردی دستگاه گوارش، حدود 10 تا 15 درصد از مردم در سراسر جهان از بیماری IBS رنج می برند و از این میزان تا 45 میلیون نفر مبتلا به IBS در ایالات متحده زندگی می کنند. علائم IBS می تواند از داشتن یک مدفوع خشک و سخت در یک روز تا مدفوع شل و پر آب در روز دیگر بسیار متفاوت باشد. نفخ همچنین علائم بیماری IBS است.

سندرم روده تحریک پذیر، به گرفتگی روده بزرگ و یا معده عصبی معروف است. IBS شرایطی است که در آن عضله روده بزرگ بیش از حد منقبض می شود. برخی از غذاها، داروها و استرس می توانند باعث سندرم روده بزرگ (IBS) شوند. سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یک اختلال شایع است که بر روده بزرگ تأثیر می گذارد. فقط تعداد کمی از مبتلایان به IBS علائم و نشانه های شدید دارند. برخی از افراد با مدیریت رژیم غذایی، سبک زندگی و استرس می توانند علائم خود را کنترل کنند. علائم شدیدتر را می توان با دارو و مشاوره درمان کرد. IBS باعث ایجاد تغییر در بافت روده نمی شود و خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش نمی دهد.

اختلالات ساختاری دستگاه گوارش

برخی بیماری ها ممکن است ساختار دستگاه گوارشی را تحت تاثیر قرار دهند و منجر به بروز علائم زیادی شوند. بعضی اوقات، ناهنجاری ساختاری نیاز به جراحی دارد.

شایع ترین بیماری های ساختاری دستگاه گوارش عبارتند از:

 ریفلاکس معده به مری (GERD)

بازگشت اسید معده به مری منجر به بروز وضعیتی به نام ریفلاکس اسید می شود که در این شرایط ممکن است در وسط قفسه سینه احساس سوزش کنید. این بیماری اغلب بعد از غذا خوردن و یا در طول شب اتفاق میفتد .شاید برای برخی افراد بروز ریفلاکس اسید معده و سوزش سر دل امری عادی و طبیعی باشد اما در صورتی که این شرایط زندگی روزمره شما را مختل کند و یا حداقل دو بار در هفته رخ می دهد، می تواند نشانه وضعیتی جدی تر باشد که باید به پزشک مراجعه کنید. طبق آمار موسسه ملی دیابت و گوارش و بیماری های کلیوی 20 درصد از آمریکایی ها به این وضعیت مبتلا هستند. اگر دچار سوزش قلب مداوم، بوی بد دهان، فرسایش دندان، حالت تهوع، درد در قفسه سینه یا قسمت بالای شکم خود هستید، یا در بلع یا نفس کشیدن مشکلی دارید، به پزشک مراجعه کنید.

سنگ کیسه صفرا

• سنگ کیسه صفرا رسوبات سختی هستند که در کیسه صفرا تشکیل می شود.
• سنگ کیسه صفرا، از نظر اندازه یک دانه ماسه تا یک توپ گلف باز می‌توانند متغیر باشند.

طبق انجمن انجمن گوارش آمریکا، سالانه تقریباً یک میلیون آمریکایی علائم سنگ های صفراوی را تجربه می کنند . هنگامی که سنگهای صفراوی مجاری منتهی از کیسه صفرا به روده را مسدود کنند، می توانند باعث درد شدید در شکم فوقانی راست شوند. بعضی اوقات داروها سنگ کیسه صفرا را حل می کنند. در غیر این صورت، مرحله بعدی جراحی برای برداشتن کیسه صفرا است. افرادی که علائم سنگ کیسه صفرا را داشته باشند، معمولاً نیاز به عمل جراحی کیسه صفرا دارند. سنگ‌های صفراوی که علایمی ایجاد نمی‌کنند به طور معمول نیازی به درمان ندارند. سنگ کیسه صفرا بیشتر در زن‌ها، و از سن 40 سال به بالا تشکیل می‌شود و در زنان دوبرابر مردان دیده می شود.

بیماری سلیاک

آمارها نشان می دهد که حدود 1 درصد از جمعیت به بیماری سلیاک مبتلا هستند و بیش از 80 درصد افراد از ابتلا بیماری خود اطلاعی ندارند. بیماری سلیاک، که گاهی اوقات به نام اسپری سلیاک یا آنتروپاتی حساس به گلوتن شناخته می شود، یک واکنش ایمنی در هنگام خوردن گلوتن (پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار)، است. اگر بیماری سلیاک دارید، خوردن گلوتن باعث ایجاد پاسخ ایمنی در روده کوچک شما می شود. با گذشت زمان، واکنش ایمنی به لایه روده کوچک آسیب رسانده و از جذب برخی مواد مغذی جلوگیری می کند. آسیب روده اغلب باعث اسهال، خستگی، کاهش وزن، نفخ و کم خونی می شود. در کودکان، سوء جذب می تواند علاوه بر ایجاد علائمی که در بزرگسالان مشاهده می شود، بر رشد آنها هم تأثیر بگذارد.

بیماری کرون

• بیماری کرون، یک بیماری مزمن یا طولانی مدت است.
• بیماری کرون، باعث التهاب دستگاه گوارش می شود و می تواند دردناک، ناتوان کننده و گاهی اوقات خطر جدی داشته باشد.

بیماری کرون که به آن ایلیتیت یا انتریتیت نیز گفته می شود، می تواند بر روی هر قسمت از روده، از دهان تا انتهای مقعد، تأثیر بگذارد. با این حال، در بیشتر موارد، قسمت تحتانی روده کوچک یا ایلئوم را تحت تأثیر قرار می دهد. بیماری کرون یک بیماری التهابی روده (IBD) است و باعث التهاب دستگاه گوارش، درد شکم، اسهال شدید، خستگی، کاهش وزن و سوء تغذیه می گردد. التهاب ناشی از کرون می تواند مناطق مختلف دستگاه گوارش را در افراد مختلف درگیر کند. در حالی که هیچ درمانی شناخته شده برای بیماری کرون وجود ندارد، روش های درمانی می توانند علائم و نشانه های آن را به شدت کاهش داده و حتی باعث بهبودی طولانی مدت شوند.

براساس مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری، بیماری کرون 26-199 نفر را در 100000 نفر مبتلا می کند. اگرچه این بیماری به طور معمول بین سنین 15 تا 40 سالگی شروع می شود، اما در هر سنی ممکن است شروع شود.

کولیت اولسراتیو

کولیت اولسراتیو یکی دیگر از بیماری های التهابی روده است. علائم کولیت اولسراتیو بسیار شبیه به کسانی که از کرون هستند، اما بیشتر روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می دهد. داروها و رعایت رژیم غذایی مناسب می تواند علائم بیماری را تسکین دهند. در موارد شدید، درمان کولیت اولسراتیو ممکن است شامل جراحی برای برداشتن روده بزرگ شود.

دیورتیکولیت

تشکیل کیسه های کوچک به نام diverticula می توانند در هر جایی از بافت داخلی دستگاه گوارش رخ دهد، اما بیشتر آنها در روده بزرگ یافت می شوند. در صورتی که این بیماری منجر به بروز هیچ علائمی نشود به آن دیورتیکولیوز گفته می شود که در بین افراد مسن بسیار رایج است و بندرت مشکلاتی ایجاد می کند. طبق اعلام انجمن گوارش آمریکا، در سن 50 سالگی، حدود نیمی از افراد به دیورتیکولوز مبتلا می شود. اما در حدود 5 درصد از افراد، کیسه ها ملتهب یا آلوده می شوند و وضعیتی به نام دیورتیکولیت ایجاد می کنند.

دیورتیکولیت خفیف با استراحت، تغییر در رژیم غذایی و آنتی بیوتیک ها قابل درمان است. دیورتیکولیت شدید یا قابل بازگشت ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشد. ابتلا به دیورتیکولیت در افراد مسن نسبت به افراد جوان شیوع بیشتری دارد و معمولاً در مردان زیر 50 سال و زنان 50 تا 70 سال مشاهده می شود.

بواسیر

خون قرمز در کاسه توالت هنگام دفع مدفوع می تواند نشانه بواسیر باشد که یک بیماری بسیار شایع است. در حقیقت، طبق گفته NIDDK ، 75 درصد از آمریکایی های بالای 45 سال مبتلا به بواسیر هستند .بواسیر التهاب رگ های خونی در انتهای دستگاه گوارش است که می تواند دردناک و خارش دار باشد. دو نوع بواسیر داخلی و خارجی وجود دارد.

• بواسیر داخلی رگ های خونی در داخل دهانه مقعد هستند.
• بواسیر خارجی، تورم رگ هایی است که درست در زیر پوست در قسمت بیرونی مقعد قرار دارد. بعضی اوقات، بعد از تنگی، رگ های هموروئید خارجی ترکیده و لخته خون در زیر پوست شکل می گیرد. این وضعیت بسیار دردناک شمع نامیده می شود. درمان بواسیر خارجی، شامل از بین بردن لخته و رگ و یا از بین بردن خود بواسیر است.