تست ESR چیست؟

به آزمایش میزان رسوب گلبول های قرمز، (ESR) یا تست سرعت سدیمان گفته می شود. این آزمایش خون یک شرایط خاص یا بیماری را تشخیص نمی دهد. در عوض، به پزشک در تشخیص التهاب در بدن کمک می کند.

پزشک از نتایج ESR را همراه با سایر اطلاعات یا نتایج آزمایشات برای کمک به تشخیص بیماری ها استفاده می کند. سایر آزمایشاتی که پزشک تجویز می کند به علائم بیمار بستگی دارد. از آزمون ESR می توان برای نظارت بر بیماری های التهابی نیز استفاده کرد.

 ESR در چه صورتی تجویز می شود؟

در زمان بروز التهاب در بدن، گلبول های قرمز خون (RBC) به هم می چسبند و باعث ایجاد پلاک می شوند. تجمع گلبول های قرمز در اثر التهاب بر میزان رسوب RBC در لوله ای که نمونه خون در آن قرار می گیرد تأثیر می گذارد. پزشک معالج شما می تواند این میزان رسوب گلبول های قرمز خون را بررسی کند. سلول ها هرچه سریعتر و بیشتر به سمت پایین لوله آزمایش ته نشین شوند، احتمال وجود التهاب بیشتر است.

این آزمایش می تواند التهاب را به طور کلی در بدن شناسایی و اندازه گیری کند. با این حال، به تعیین دقیق علت التهاب کمک نمی کند. به همین دلیل تست ESR بندرت انجام می شود. در عوض، پزشک احتمالاً آن را با آزمایش های دیگر با هم درخواست کند تا علت بروز علائم بیمار مشخص شود.

تست ESR می تواند برای کمک به پزشک در تشخیص شرایطی باشد که باعث التهاب می شوند مفید باشد، از جمله:

• عفونت ها
• سرطان ها
• بیماری های خود ایمنی

آزمایش ESR می تواند به پزشک شما کمک کند تا بتواند شرایط و بیماری های التهابی خود ایمنی را کنترل کند، از جمله:

• آرتریت روماتوئید (RA)
• برخی از انواع آرتروز
• لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)
• برخی از مشکلات عضلانی یا بافت همبند، مانند polymyalgia rheumatic

اگر علائم بیماری التهابی مانند آرتروز یا بیماری التهابی روده (IBD) را تجربه کردید، شاید به آزمایش ESR نیاز داشته باشید. این علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:

• کاهش غیر طبیعی وزن
• درد در شانه ها، گردن یا لگن
• سردرد، به ویژه همراه با درد در شانه ها
• درد یا سفتی مفصل که صبح بیش از 30 دقیقه طول بکشد.
• علائم گوارشی، مانند اسهال، تب، خون در مدفوع یا درد غیرمعمول شکم

چگونه باید برای تست ESR آماده شویم؟

آزمون ESR به آماده سازی کمی نیاز دارد. با این حال، در صورت استفاده از داروهای خاص باید به پزشک خود اطلاع دهید. آنها احتمال دارد بخواهند که قبل از آزمون به طور موقت مصرف هر گونه دارو را متوقف کنید. برخی از داروها می تواند بر نتایج آزمایش ESR تأثیر بگذارند.

• این آزمایش شامل یک خون گیری ساده است. فقط یک یا دو دقیقه طول می کشد.
• ابتدا پوست مستقیم روی رگ تمیز می شود.
• سپس، سوزنی وارد رگ شده تا خون جمع شود.
• پس از جمع آوری خون، سوزن برداشته و محل سوراخ پوشانده می شود تا خونریزی متوقف شود.

نمونه خون به یک آزمایشگاه برده می شود، جایی که خون در یک لوله نازک و طولانی قرار می گیرد و به مدت یک ساعت در آن نگهداری می شود. در طی این ساعت و پس از آن، آزمایشگاه حرفه ای این تست را ارزیابی می کند که RBC ها تا چه حد و با چه سرعت و مقداری در لوله رسوب کرده اند.

التهاب می تواند باعث بروز پروتئین های غیر طبیعی در خون شود. این پروتئین ها باعث جمع شدن RBC شده و سرعت رسوب آنها را افزایش می دهد.

پزشک احتمال دارد آزمایش پروتئین واکنش پذیر C (CRP) همزمان با آزمایش ESR را تجویز کند. CRP التهاب را نیز اندازه گیری می کند، که این می تواند به پیش بینی خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر (CAD) و سایر بیماری های قلبی عروقی کمک کند.

خطرات و عوارض ناشی از آزمون ESR چیست؟

خون گیری برای آزمایش  ESR خطرات کمی را در پی دارد. عوارض احتمالی آن عبارتند از:

• کبودی
• عفونت
• هماتوم
• سبکی سر
• غش کردن
• التهاب ورید
• خونریزی
• تحریک پذیری

هنگام سوزن زدن احتمالاً احساس درد خفیف تا متوسط خواهید کرد. همچنین شاید بعد از آزمایش در محل سوراخ احساس سوزش کنید.

انواع مختلف تست های ESR

برای اندازه گیری میزان رسوب گلبول های قرمز دو روش وجود دارد.

روش وستگرن. در این روش خون به لوله Westergren-Katz کشیده می شود تا زمانی که سطح خون به 200 میلی متربرسد. این لوله به صورت عمودی ذخیره می شود و به مدت یک ساعت در دمای اتاق قرار می گیرد. فاصله بین بالای مخلوط خون و بالای رسوب RBC اندازه گیری می شود. روش وستگرن پرکاربردترین روش تست ESR است.

روش Wintrobe. روش وینتروب شبیه به روش وسترگرن است، به جز اینکه لوله ای که استفاده می شود 100 میلی متر طول دارد و نازک تر است. یک نقطه ضعف روش وینتر وب این است که حساسیت کمتری نسبت به روش وستگرن است.

نتایج طبیعی آزمایش ESR  

نتایج آزمایش ESR بر حسب میلی متر در ساعت اندازه گیری می شود. در موارد زیر نتایج آزمون ESR طبیعی تلقی می شود:

• زنان زیر 50 سال باید ESR بین 0 تا 20 میلی متر در ساعت داشته باشند.
• مردان زیر 50 سال باید ESR بین 0 تا 15 میلی متر در ساعت داشته باشند.
• زنان بالای 50 سال باید ESR بین 0 تا 30 میلی متر در ساعت داشته باشند.
• مردان بالای 50 سال باید ESR بین 0 تا 20 میلی متر در ساعت داشته باشند.
• کودکان باید ESR بین 0 تا 10 میلی متر در ساعت داشته باشند.

هرچه این عدد بیشتر باشد، احتمال التهاب بیشتر خواهد بود.

نتایج غیر طبیعی آزمایش  ESR

نتیجه غیرطبیعی ESR بیماری خاصی را تشخیص نمی دهد. این فقط هر التهاب احتمالی در بدن را شناسایی می کند و نشان دهنده این است که وضعیت بیمار به بررسی بیشتری نیاز دارد.

مقدار غیرطبیعی تقریباً به صفر می رسد. (از آنجا که این تست ها نوسان دارند و آنچه در نهایت خیلی کم در نظر گرفته می شود احتمال دارد از یک فرد به فرد دیگر متفاوت باشد، بیان یک مقدار دقیق دشوار است).

این آزمون همیشه قابل اعتماد و معنی دار نیست. زیرا بسیاری از عوامل می توانند نتایج را تغییر دهند، از جمله:

• سن بالا
• بارداری
• استفاده از دارو

برخی از دلایل نتایج غیر طبیعی آزمایش ESR جدی تر از سایر موارد است، اما بسیاری از آنها نگران کننده نیستند اگر نتایج آزمایش ESR شما غیر طبیعی است، خیلی نگران نباشید.

در عوض، با پزشک خود مشورت کنید تا بفهمید چه چیزی باعث بروز علائم شده است. اگر نتایج ESR خیلی زیاد یا کم باشد، آنها معمولاً آزمایشات پیگیری را سفارش می دهند.

علل نتایج بالای ESR

دلایل متعددی وجود دارد که نتیجه آزمایش ESR بالا است. برخی از شرایط معمول مرتبط، عبارتند از:

• چاقی
• سن بالا
• بارداری
• کم خونی
• بیماری کلیوی
• بیماری تیرویید
• بیماری های خود ایمنی
• انواع خاصی از سرطان، از جمله برخی از انواع لنفوم و میلوم چندگانه

ESR غیرطبیعی می تواند نشان دهنده تومورهای سرطانی باشد، به خصوص اگر هیچ التهابی پیدا نشود.

بیماری های خود ایمنی

نتایج آزمایش ESR که بالاتر از حد نرمال است نیز با بیماری های خود ایمنی مرتبط است، از جمله:

• لوپوس
• واسکولیت آلرژیک یا نکروزان
• انواع خاصی از آرتروز، از جمله RA
• ماکروگلوبولینمیای والدنستروم، یک سرطان نادر
• polymyalgia rheumatica، که باعث درد عضلات و مفاصل می شود.
• هیپرفیبرینوژنمی، که مقدار زیادی پروتئین فیبرینوژن در خون است.
• آرتریت تمپورال، وضعیتی که در آن شریان گیجگاهی ملتهب یا آسیب دیده می شود.

عفونت ها

برخی از انواع عفونت ها که باعث می شوند نتایج آزمایش ESR بالاتر از حد نرمال قرار گیرند، عبارتند از:

• سل
• عفونت پوستی
• تب روماتیسمی
• عفونت استخوان
• عفونت های سیستمی

عفونت های قلبی که باعث میوکاردیت می شوند (بر عضله قلب تأثیر می گذارد)، پریکاردیت (بر بافت اطراف قلب یا پریکارد تأثیر می گذارد) و اندوکاردیت (بر روی پوشش قلب تأثیر می گذارد، که می تواند دریچه های قلب را شامل شود).

علل نتایج کم ESR

نتیجه آزمایش ESR کم احتمال دارد به دلیل موارد زیر باشد:

• نارسایی احتقانی قلب (CHF)
• هیپوفیبرینوژنمی، که فیبرینوژن در خون بسیار کم است.
• لکوسیتوز، که تعداد گلبول های سفید خون بالا (WBC) است.
• کم خونی سلول داسی شکل، یک بیماری ژنتیکی موثر بر RBC
• پروتئین پلاسمای پایین (در رابطه با بیماری کبد یا کلیه روی می دهد.)
• پلی سیتمی ورا، یک اختلال مغز استخوان است که منجر به تولید RBC اضافی می شود.

بعد از آزمایش ESR چه رخ می دهد؟

بسته به نتایج، پزشک احتمال دارد بخواهد آزمایش های دیگری از جمله آزمایش ESR دوم را برای تأیید نتایج سفارش دهد. این آزمایشات می تواند به طور بالقوه به پزشک کمک کند تا علت خاص التهاب را تشخیص دهد.

اگر مشکلی دارید که در یکی از دسته های زیر قرار می گیرد، آزمایشات بعدی همچنین می تواند به اندازه گیری اثربخشی درمان ها کمک کند و ESR را در طول دوره درمان پیگیری کند:

یک بیماری زمینه ای. اگر پزشک تشخیص دهد که یک بیماری زمینه ای باعث افزایش ESR شده است، احتمال دارد شما را به متخصصی ارجاع دهد که بتواند به درستی بیماری را تشخیص و درمان کند.

التهاب. اگر پزشک التهاب را تشخیص دهد، می تواند یک یا چند روش درمانی زیر را توصیه کند:

• کورتیکواستروئید درمانی برای کاهش التهاب
• مصرف داروی ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن (Advil، Motrin) یا ناپروکسن

عفونت. اگر یک عفونت باکتریایی باعث التهاب شما شده باشد، پزشک احتمالاً برای مقابله با این عفونت آنتی بیوتیک تجویز می کند.

سخن آخر

میزان رسوب گلبول های قرمز (ESR)، یک آزمایش خون است که می تواند فعالیت التهابی را در بدن نشان دهد. آزمایش ESR یک ابزار تشخیصی مستقل نیست، اما می تواند به پزشک کمک کند تا پیشرفت بیماری التهابی را تشخیص دهد و آن را کنترل کند.