اختلالات الکترولیت زمانی اتفاق میفتد که سطح الکترولیت در بدن شما خیلی زیاد یا خیلی کم باشد. الکترولیت ها برای عملکرد صحیح بدن باید در تعادل یکنواخت حفظ شوند. در غیر این صورت،سیستم های حیاتی بدن می توانند تحت تأثیر قرار گیرند. عدم تعادل شدید الکترولیت ها می تواند مشکلات جدی مانند اغما، تشنج و ایست قلبی ایجاد کند.
علت اصلی عدم تعادل الکترولیت ها از دست رفتن مایعات بدن به دلیل بیماری هایی مانند استفراغ، اسهال و تعریق زیاد است. عدم تعادل همچنین می تواند در اثر سوختگی و داروهای خاص مانند ادرار آورها ایجاد شود.
الکترولیت ها عناصر و ترکیباتی هستند که به طور طبیعی در بدن وجود دارند. آنها عملکردهای مهم فیزیولوژیکی را کنترل می کنند.
نمونه هایی از الکترولیت ها، عبارتند از:
- کلسیم
- کلرید
- منیزیم
- فسفات
- پتاسیم
- سدیم
این مواد در خون،مایعات بدن و ادرار وجود دارد. آنها همچنین با غذا،نوشیدنی و مکمل ها مصرف می شوند.
علائم اختلالات الکترولیت
اشکال خفیف اختلالات الکترولیت ممکن است هیچ علائمی ایجاد نکند. این اختلالات تا زمانی که در طی آزمایش معمول خون تشخیص داده نشوند، قابل شناسایی نیستند. علائم معمولاً با شدیدتر شدن یک اختلال خاص شروع می شوند. همه عدم تعادل الکترولیت ها علائم یکسانی ندارند، اما بسیاری از آنها علائم مشابهی را بروز می دهند. علائم رایج اختلال الکترولیت شامل موارد زیر است:
- گیجی
- سردرد
- خستگی
- بی حالی
- استفراغ
- حالت تهوع
- تشنج یا تشنج
- اسهال یا یبوست
- تحریک پذیری
- گرفتگی شکم
- گرفتگی عضلات
- ضعف عضلانی
- ضربان قلب نامنظم
- ضربان قلب سریع
- بی حسی و سوزن سوزن شدن
در صورت بروز هر یک از این علائم،بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. در صورت عدم درمان،اختلالات الکترولیت می تواند خطرناک باشد.
انواع اختلالات الکترولیت
سطح بالای یک الکترولیت با پیشوند “hyper-” نشان داده می شود. سطح کم یک الکترولیت با “hypo-” نشان داده می شود.
شرایط ناشی از عدم تعادل سطح الکترولیت شامل موارد زیر است:
- کلسیم: هیپرکلسمی و هیپوکلسمی
- کلرید: هایپرکلورمی و هیپوکلرومیا
- منیزیم: هایپرمنیزمی و هیپومنیزمی
- فسفات: هیپرفسفاتمی یا هیپوفسفاتمی
- پتاسیم: هایپرکالمی و هیپوکالمی
- سدیم: هایپناترمی و هیپوناترمی
کلسیم
کلسیم یک ماده معدنی حیاتی است که بدن شما از آن برای تثبیت فشار خون و کنترل انقباض عضله اسکلتی استفاده می کند. همچنین برای ساختن استخوان ها و دندان های محکم استفاده می شود. هیپرکلسمی زمانی اتفاق میفتد که مقدار کلسیم زیادی در خون داشته باشید. علت این امر معمولاً موارد زیر است:
- بیماری کلیوی
- اختلالات تیروئید، از جمله هیپرپاراتیروئیدیسم
- بیماری های ریوی، مانند سل یا سارکوئیدوز
- انواع خاصی از سرطان، از جمله ریه و سرطان پستان
- داروهایی مانند لیتیوم،تئوفیلین یا برخی از قرص های آب
- استفاده بیش از حد از آنتی اسیدها و مکمل های کلسیم یا ویتامین D
هیپوکلسمی به دلیل کمبود کلسیم کافی در جریان خون رخ می دهد. علل می تواند شامل موارد زیر باشد:
- پانکراتیت
- سوء جذب
- نارسایی کلیه
- کم کاری تیروئید
- کمبود ویتامین D
- سرطان پروستات
- داروهای خاصی از جمله هپارین،داروهای پوکی استخوان و داروهای ضد صرع
کلرید
کلراید برای حفظ تعادل مناسب مایعات بدن لازم است. هیپرکلورمیا هنگامی رخ می دهد که مقدار زیادی کلرید در بدن وجود داشته باشد. این وضعیت می تواند در نتیجه موارد زیر اتفاق بیفتد:
- دیالیز
- کم آبی شدید
- نارسایی کلیه
هیپوکلرمیا هنگامی ایجاد می شود که مقدار کمی کلرید در بدن وجود داشته باشد. اغلب به دلیل مشکلات سدیم یا پتاسیم ایجاد می شود. دلایل دیگر آن می تواند شامل موارد زیر باشد:
- نارسایی حاد کلیه
- فیبروز سیستیک
- اختلالات خوردن،مانند بی اشتهایی عصبی
منیزیم
منیزیم یک ماده معدنی مهم است که بسیاری از عملکردهای مهم را تنظیم می کند،مانند:
- انقباض عضله
- ریتم قلب
- عملکرد عصب
هایپرمنیزمی به معنای مقادیر بیش از حد منیزیم در بدن است. این اختلال در درجه اول تحت تاثیر بیماری آدیسون و بیماری کلیوی در مرحله نهایی رخ می دهد. هیپومنیزمی به معنی کمبود منیزیم در بدن است. علل شایع آن، عبارتند از:
- سوء تغذیه
- سو ء جذب
- اسهال مزمن
- نارسایی قلبی
- تعریق بیش از حد
- اختلال مصرف الکل
- داروهای خاص،از جمله برخی دیورتیک ها و آنتی بیوتیک ها
فسفات
کلیه، استخوان و روده ها به سطح تعادل و فسفات در بدن کار می کنند. فسفات برای طیف وسیعی از عملکردها لازم است و با کلسیم ارتباط متقابل دارد.
هیپرفسفاتمی می تواند به دلیل موارد زیر رخ دهد:
- سطح پایین کلسیم
- بیماری مزمن کلیوی
- مشکلات تنفسی شدید
- کم کاری پاراتیروئید
- آسیب شدید عضلانی
- استفاده بیش از حد از ملین های حاوی فسفات
سطح پایین فسفات یا هیپوفسفاتمی را می توان در موارد زیر مشاهده کرد:
- گرسنگی
- سوختگی شدید
- کمبود ویتامین D
- سو ء مصرف حاد الکل
- غدد پاراتیروئید بیش فعال
- داروهای خاص،مانند درمان آهن وریدی (IV)،نیاسین (نیاکور،نیاسپان) و برخی از آنتی اسیدها
پتاسیم
پتاسیم به ویژه برای تنظیم عملکرد قلب مهم است. همچنین به حفظ سلامت اعصاب و عضلات کمک می کند. هیپرکالمی ممکن است به دلیل مقادیر بالای پتاسیم ایجاد شود. این بیماری در صورت عدم تشخیص و درمان می تواند کشنده باشد. به طور معمول توسط:
- کم آبی شدید
- نارسایی کلیه
- اسیدوز شدید، از جمله کتواسیدوز دیابتی
- داروهای خاص، از جمله برخی از داروهای فشار خون و داروهای ادرار آور
- نارسایی آدرنال، که در آن زمان است که سطح کورتیزول شما خیلی کم است.
هیپوکالمی هنگامی رخ می دهد که سطح پتاسیم خیلی پایین باشد. این اغلب در نتیجه موارد زیر اتفاق می افتد:
- کمبود آب بدن
- اختلالات اشتها
- استفراغ شدید یا اسهال
- داروهای خاص،از جمله ملین،ادرار آور و کورتیکواستروئیدها
سدیم
سدیم برای بدن برای حفظ تعادل مایعات لازم بوده و برای عملکرد طبیعی بدن بسیار مهم است. همچنین به تنظیم عملکرد عصب و انقباض عضلانی کمک می کند. هیپرناترمی هنگامی رخ می دهد که مقدار زیادی سدیم در خون وجود داشته باشد. سطوح غیرطبیعی بالای سدیم ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- کم آبی شدید
- مصرف ناکافی آب
- داروهای خاص،از جمله کورتیکواستروئیدها
- از دست دادن بیش از حد مایعات بدن در نتیجه استفراغ طولانی مدت،اسهال،تعریق یا بیماری تنفسی
هیپوناترمی در صورت کمبود سدیم ایجاد می شود. دلایل شایع سطح پایین سدیم عبارتند از:
- تغذیه نامناسب
- کمبود آب بدن
- استفراغ یا اسهال
- اختلال مصرف الکل
- نارسایی کبد، قلب یا کلیه
- اختلالات تیروئید، هیپوتالاموس یا آدرنال
- داروهای خاص، از جمله داروهای ادرار آور و تشنج
- سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادرار (SIADH)
- از دست دادن بیش از حد مایعات از طریق پوست در اثر تعریق یا سوختگی
اختلالات الکترولیت اغلب در اثر از دست دادن مایعات بدن در اثر استفراغ طولانی مدت،اسهال یا تعریق ایجاد می شود. همچنین ممکن است به دلیل از دست دادن مایعات مربوط به سوختگی ایجاد شوند. برخی از داروها نیز می توانند باعث اختلالات الکترولیت شوند. در برخی موارد،بیماری های زمینه ای، مانند بیماری حاد یا مزمن کلیه مقصر هستند. علت دقیق آن ممکن است بسته به نوع خاص اختلال الکترولیت متفاوت باشد.
عوامل خطر برای اختلالات الکترولیت
هر فردی می تواند به اختلال الکترولیت مبتلا شود. برخی از افراد به دلیل سابقه پزشکی در معرض خطر بیشتری هستند. شرایطی که خطر ابتلا به اختلال الکترولیت را افزایش می دهند شامل موارد زیر است:
- سیروز
- بیماری کلیوی
- اختلالات تیروئید
- اختلال مصرف الکل
- اختلالات غده فوق کلیه
- نارسایی احتقانی قلب
- اختلالات خوردن،مانند بی اشتهایی و پرخوری
- ضربه،مانند سوختگی شدید یا شکستگی استخوان
تشخیص اختلالات الکترولیت
یک آزمایش خون ساده می تواند سطح الکترولیت ها را در بدن شما اندازه گیری کند. یک آزمایش خون که عملکرد کلیه شما را بررسی می کند نیز مهم است. پزشک شما ممکن است بخواهد معاینه بدنی انجام دهد یا آزمایشات جانبی را برای تأیید اختلال الکترولیت مشکوک انجام دهد. این آزمایشات بسته به شرایط مورد نظر متفاوت خواهد بود.
آنها همچنین ممکن است رفلکس های شما را آزمایش کنند،زیرا هم افزایش و هم کاهش برخی از الکترولیت ها می تواند بر رفلکس ها تأثیر بگذارد.
نوار قلب ECG یا EKG ،یک ردیابی الکتریکی قلب ، ممکن است برای بررسی هر ضربان قلب نامنظم مفید باشد.
درمان اختلالات الکترولیت
درمان بسته به نوع اختلال الکترولیت و شرایط زمینه ای که باعث آن می شود،متفاوت است. به طور کلی،از درمان های خاصی برای بازگرداندن تعادل مناسب مواد معدنی در بدن استفاده می شود، از جمله:
مایعات داخل وریدی (IV)
مایعات داخل وریدی (IV)،به طور معمول کلرید سدیم، می تواند به تامین آب بدن کمک کند. این روش درمانی معمولاً در موارد کم آبی ناشی از استفراغ یا اسهال مورد استفاده قرار می گیرد. مکمل های الکترولیت را می توان برای رفع کمبودها به مایعات IV اضافه کرد.
داروهای خاص IV
داروهای IV می توانند به بدن شما کمک کنند تا تعادل الکترولیت ها را به سرعت بازگرداند. آنها همچنین می توانند شما را در برابر عوارض جانبی محافظت کنند. نوع دارویی که دریافت می کنید به اختلال الکترولیت شما بستگی دارد. داروهایی که ممکن است تجویز شوند شامل گلوکونات کلسیم، کلرید منیزیم و کلرید پتاسیم هستند.
داروهای خوراکی و مکمل ها
از داروها و مکمل های خوراکی اغلب برای اصلاح ناهنجاری های مزمن مواد معدنی در بدن استفاده می شود. این در صورتی است که شما به بیماری مداوم کلیه مبتلا شده اید بیشتر دیده می شود. پس از اصلاح عدم تعادل،پزشک علت اصلی آن را درمان می کند.
اگرچه برخی از مکمل ها را می توان از طریق نسخه پزشک خریداری کرد،اما اکثر افراد مبتلا به اختلالات الکترولیت نسخه ای مکمل ها را از پزشک خود دریافت می کنند.
همودیالیز
همودیالیز نوعی دیالیز است که با استفاده از دستگاه سموم موجود در خون را از بین می برد. وقتی اختلال الکترولیت در اثر آسیب ناگهانی کلیه ایجاد شده باشد و سایر درمانها موثر نباشند،می توان از همودیالیز استفاده کرد. اگر مشکل الکترولیت جدی باشد، ممکن است پزشک در مورد درمان همودیالیز تصمیم بگیرد.
پیشگیری از اختلالات الکترولیت
برای کمک به جلوگیری از اختلالات الکترولیت،این توصیه را دنبال کنید :
- اگر استفراغ طولانی مدت،اسهال یا تعریق دارید،هیدراته باشید.
- در صورت بروز علائم رایج اختلال الکترولیت به پزشک مراجعه کنید.
برای درمان اختلال الکترولیت، اگر عضوی (قلب،کبد،کلیه) دارید یا دچار سوختگی شدید هستید،باید از پزشک خود مشاوره بگیرید.
لیست غذاهای زیر حاوی مقدار زیادی الکترولیت هستند که می توانید آنها را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- غلات
- شیر سویا
- لبنیاتی مانند پنیر، شیر و ماست
- میوه ها و سبزیجات مانند آناناس،کیوی،کشمش،سیب زمینی،اسفناج،کلم پیچ و ریشه
- غذاهای شور (که سالم هم هستند) مانند سوپ،ترشی،نان سبوس دار،کنسرو ماهی تن و کنسرو ماهی قزل آلا
اگر اختلال الکترولیت به دلیل داروها یا شرایط زمینه ای ایجاد شده باشد،پزشک داروی شما را تنظیم کرده و علت را درمان می کند. این به جلوگیری از عدم تعادل الکترولیت در آینده کمک می کند.
اگر از نظر عدم تعادل الکترولیت مثبت هستید،بهتر است بلافاصله تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی خود ایجاد کنید. و این جایی است که بخش زیر می تواند کمک کند.
آخرین دیدگاه‌ها