آیا تا به حال تجربه کردهاید که همزمان دچار اسهال و یبوست شوید؟ این وضعیت که به آن اسهال متناقض یا اسهال سرریز نیز گفته میشود، میتواند بسیار آزاردهنده باشد. در این مقاله از پزشکت، به بررسی علل، علائم، راههای تشخیص و درمان این عارضه میپردازیم و راهکارهایی برای پیشگیری از آن ارائه میدهیم.
سیستم گوارش چگونه کار میکند؟
غذا، منبع انرژی و تغذیهی بدن ماست. برای اینکه بدن بتواند از مواد مغذی موجود در غذا استفاده کند، باید فرآیند هضم به درستی انجام شود. سیستم گوارش از دهان شروع شده و شامل مری، معده، روده کوچک، روده بزرگ و در نهایت مقعد میشود.
هضم غذا از دهان آغاز میشود. آنزیمهای موجود در بزاق، تجزیه غذا را از همین مرحله شروع میکنند. غذای جویده شده از طریق مری وارد معده میشود. در معده، آنزیمهای گوارشی به تجزیه بیشتر غذا کمک کرده و عضلات معده، غذا را با آنزیمها مخلوط میکنند. سپس غذا وارد روده کوچک شده و در آنجا مواد مغذی جذب بدن میشوند.
مواد باقیمانده وارد روده بزرگ میشوند. در روده بزرگ، آب از مدفوع جذب شده و مدفوع غلیظتر میشود. مدفوع در راست روده ذخیره میشود تا زمانی که بدن نیاز به دفع آن پیدا کند. در نهایت، مدفوع از طریق مقعد از بدن خارج میشود.
اسهال متناقض چیست؟
اسهال متناقض، یک وضعیت پیچیده است که در آن فرد همزمان دچار اسهال و یبوست میشود. این عارضه که به آن “اسهال سرریز” نیز گفته میشود، زمانی رخ میدهد که مدفوع آبکی از اطراف مدفوع سفت و انباشته شده در راست روده نشت کند. در این حالت، فرد دچار یبوست است، اما به دلیل وجود مدفوع مایع در بخشهای بالاتر روده، دچار اسهال نیز میشود.
این وضعیت میتواند بسیار ناخوشایند باشد و منجر به احساس ناراحتی، درد و نفخ در ناحیه شکم شود. همچنین، اسهال متناقض میتواند باعث بیاختیاری مدفوع و مشکلات روحی و اجتماعی شود. به همین دلیل، شناخت علل، علائم و راههای درمان این عارضه از اهمیت بالایی برخوردار است.
علائم اسهال متناقض
علائم اسهال متناقض میتواند شامل موارد زیر باشد:
- اسهال مکرر و آبکی
- یبوست
- دفع مدفوع دشوار و دردناک
- احساس دفع ناکامل
- درد و گرفتگی شکم
- نفخ و گاز شکم
- بیاختیاری مدفوع
مطالعه بیشتر: اسهال سوزشی چیست؟
چه عواملی باعث اسهال همراه با یبوست میشوند؟
عوامل مختلفی میتوانند در بروز اسهال متناقض نقش داشته باشند. درک این عوامل میتواند به پیشگیری و درمان این عارضه کمک کند.
یبوست مزمن
شاید عجیب به نظر برسد، اما یبوست میتواند یکی از دلایل اصلی اسهال متناقض باشد. وقتی مدفوع برای مدت طولانی در روده بزرگ باقی میماند، سفت و خشک میشود و دفع آن دشوار میشود. در نتیجه، مدفوع آبکی از اطراف آن نشت کرده و باعث اسهال میشود. در واقع، بدن تلاش میکند تا به نوعی از شر مدفوع سفت و انباشته شده خلاص شود و این کار را با نشت مدفوع آبکی انجام میدهد.
برخی از دلایل یبوست شامل عدم مصرف فیبر یا نوشیدن آب کافی و سطح پایین فعالیت بدنی هستند. سفر یا استرس نیز می تواند باعث یبوست برخی افراد شود.
داروها عامل اصلی یبوست هستند. این امر به ویژه در افراد مسن صادق است. برخی از داروهایی که احتمال دارد باعث یبوست شوند، عبارتند از:
- آنتی اسیدها
- آنتی هیستامین ها
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد درد اپیوئیدی
یبوست می تواند ناشی از چیزی باشد که می خورید یا می نوشید. همچنین ممکن است به دلیل سطح پایین فعالیت بدنی رخ دهد. برخی داروها و بیماری ها نیز می توانند باعث یبوست شوند.
نهفتگی مدفوع
نهفتگی مدفوع زمانی رخ میدهد که تودهی بزرگ و سفت مدفوع در روده گیر کند و دفع آن غیرممکن شود. این وضعیت میتواند ناشی از یبوست مزمن، کمآبی بدن، مصرف برخی داروها و یا بیماریهای زمینهای باشد. مدفوع آبکی میتواند از اطراف این توده سفت عبور کرده و باعث اسهال متناقض شود.
ملینها و اسهال
ملینها داروهایی هستند که میتوانند به رفع یبوست کمک کنند. با این حال، مصرف خودسرانه و بیش از حد ملینها میتواند عواقب ناخوشایندی داشته باشد. برخی از ملینها، به ویژه ملینهای محرک، میتوانند باعث وابستگی روده به دارو شوند و در نتیجه، یبوست مزمنتر شود. این یبوست مزمن میتواند در نهایت منجر به نهفتگی مدفوع و اسهال متناقض شود.
سایر عوامل
علاوه بر یبوست و نهفتگی مدفوع، عوامل دیگری نیز میتوانند در بروز اسهال متناقض نقش داشته باشند، از جمله:
- تغذیه نامناسب: کمبود فیبر در رژیم غذایی، مصرف زیاد غذاهای فرآوری شده و چرب، و عدم مصرف کافی آب میتواند منجر به یبوست و در نتیجه اسهال متناقض شود.
- کمتحرکی: عدم فعالیت بدنی کافی میتواند باعث کند شدن حرکت روده و در نتیجه یبوست شود.
- استرس: استرس و اضطراب نیز میتوانند بر عملکرد دستگاه گوارش تأثیر گذاشته و منجر به یبوست یا اسهال شوند.
- داروها: برخی داروها مانند داروهای ضد درد اپیوئیدی، آنتیهیستامینها و داروهای ضد افسردگی میتوانند باعث یبوست شوند.
- بیماریهای زمینهای: برخی بیماریها مانند کمکاری تیروئید، دیابت، بیماریهای التهابی روده و سندرم روده تحریکپذیر نیز میتوانند در بروز اسهال متناقض نقش داشته باشند.
مطالعه بیشتر:علت اسهال صبحگاهی
اسهال و یبوست همزمان در کودکان
در کودکان، یبوست میتواند منجر به یک چرخه معیوب از حرکات دردناک روده شود. کودک ممکن است از ترس درد، از دفع مدفوع خودداری کند که این امر منجر به یبوست بیشتر میشود. این یبوست مزمن میتواند در نهایت به نهفتگی مدفوع و نشت مدفوع مایع از رکتوم منجر شود. به این وضعیت انکوپرزیس گفته میشود.
کودکانی که انکوپرزیس را تجربه می کنند احتمال دارد به ندرت به دستشویی بروند و زمانی که می روند، مدفوع سفت و کوچکی داشته باشند. شاید والدین فکر کنند کودکان مبتلا به انکوپرزیس دچار اسهال هستند، در حالی که در واقع، کودکان قادر به کنترل نشت مدفوع که به دلیل یبوست رخ می دهد، نیستند.
برای پیشگیری از این، مطمئن شوید که کودکان:
- آب کافی می نوشد.
- از غذاهای حاوی فیبر بیشتر استفاده می کند.
- غذاهایی مانند نان، موز، برنج و پنیر که می تواند در ایجاد یبوست نقش داشته باشند، کمتر مصرف می کند.
در برخی از کودکان، ممکن است یک جزء رفتاری وجود داشته باشد. اگر کودک لباس زیر خود را کثیف می کند، متخصص اطفال می تواند در درک نحوه درمان این مشکل کمک کند. در واقع کودکان احتمال دارد مدفوع خود را نگه دارند. این می تواند منجر به چرخه یبوست و نهفتگی مدفوع شود.
درمان خانگی برای یبوست نوزادان
تشخیص اسهال و یبوست همزمان
تشخیص اسهال متناقض معمولاً با بررسی شرح حال بیمار، معاینه فیزیکی و در صورت لزوم انجام آزمایشات تکمیلی مانند آزمایش خون، آزمایش مدفوع و کولونوسکوپی انجام میشود. پزشک با بررسی علائم و سابقه پزشکی بیمار، میتواند به تشخیص دقیقتری برسد و بهترین روش درمان را تعیین کند.
درمان اسهال و یبوست همزمان
درمان اسهال متناقض به علت اصلی آن بستگی دارد. در بسیاری از موارد، درمان شامل تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی و مصرف داروهای ملین میشود.
تغییر سبک زندگی
- افزایش مصرف فیبر: مصرف غذاهای پرفیبر مانند میوهها، سبزیجات و غلات سبوسدار میتواند به بهبود عملکرد روده و رفع یبوست کمک کند.
- نوشیدن آب کافی: نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در روز میتواند به نرم شدن مدفوع و جلوگیری از یبوست کمک کند.
- فعالیت بدنی منظم: ورزش منظم میتواند به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و رفع یبوست کمک کند.
- مدیریت استرس: یادگیری تکنیکهای مدیریت استرس مانند مدیتیشن و یوگا میتواند به بهبود عملکرد روده کمک کند.
رژیم غذایی
- مصرف بیشتر فیبر: همانطور که گفته شد، مصرف غذاهای پرفیبر میتواند به بهبود یبوست کمک کند.
- کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده و چرب: این غذاها میتوانند باعث تشدید یبوست شوند.
- مصرف پروبیوتیکها: پروبیوتیکها میتوانند به بهبود عملکرد روده و تعادل فلور میکروبی آن کمک کنند.
داروها
در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای ملین را برای کمک به رفع یبوست و اسهال متناقض تجویز کند. این داروها باید تحت نظر پزشک مصرف شوند و از مصرف خودسرانه آنها خودداری شود.
درمان توده سخت مدفوع
در برخی موارد، توده سخت مدفوع در رکتوم را میتوان به صورت دستی خارج کرد. این کار توسط پزشک و با استفاده از انگشت دستکش و روغن کاری شده انجام میشود. در موارد دیگر، ممکن است از تنقیه یا ملینها برای رفع نهفتگی مدفوع استفاده شود. در موارد نادر، ممکن است جراحی برای برداشتن مدفوع لازم باشد.
پیشگیری از اسهال و یبوست همزمان
اسهال متناقض، وضعیتی ناخوشایند که با تجربه همزمان اسهال و یبوست شناخته میشود، میتواند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد. خوشبختانه، با رعایت نکات ساده و مؤثر، میتوان از بروز این عارضه پیشگیری کرد:
۱. هرگز تمایل به اجابت مزاج را نادیده نگیرید
یکی از مهمترین نکات در پیشگیری از یبوست و به دنبال آن اسهال متناقض، توجه به سیگنالهای بدن است. هر زمان که احساس نیاز به دفع مدفوع داشتید، به موقع به دستشویی بروید و از نگه داشتن آن خودداری کنید. این کار به جلوگیری از سفت شدن مدفوع و تجمع آن در روده کمک میکند.
۲. به میزان کافی آب بنوشید
نوشیدن آب کافی در طول روز، نقش مهمی در نرم نگه داشتن مدفوع و تسهیل دفع آن دارد. سعی کنید روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید. این مقدار میتواند با توجه به شرایط آب و هوایی، میزان فعالیت بدنی و وضعیت سلامتی شما تغییر کند.
۳. رژیم غذایی سرشار از فیبر داشته باشید
مصرف غذاهای حاوی فیبر بالا، مانند میوهها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات و آجیل، به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و جلوگیری از یبوست کمک میکند. فیبر موجود در این مواد غذایی، آب را جذب کرده و به حجیم شدن مدفوع کمک میکند که این امر باعث دفع راحتتر آن میشود.
مصرف چه غذاهایی در اسهال ممنوع است؟
۴. از مکملهای فیبر استفاده کنید
در صورتی که از طریق رژیم غذایی به اندازه کافی فیبر دریافت نمیکنید، میتوانید از مکملهای فیبر مانند پسیلیوم و متیل سلولز استفاده کنید. این مکملها به عنوان ملینهای حجیمساز عمل کرده و به نرم شدن مدفوع کمک میکنند. با این حال، قبل از مصرف هرگونه مکمل، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
۵. در مورد مصرف ملینها با پزشک خود مشورت کنید
ملینها داروهایی هستند که میتوانند به رفع یبوست کمک کنند. با این حال، مصرف خودسرانه و طولانی مدت ملینها، به ویژه ملینهای محرک، میتواند عوارض جانبی داشته باشد و منجر به وابستگی روده به دارو شود. بنابراین، قبل از مصرف هرگونه ملین، حتماً با پزشک خود مشورت کنید و طبق دستور او عمل کنید.
۶. از تنقیه به طور صحیح استفاده کنید
تنقیه میتواند در موارد خاص برای رفع یبوست و نهفتگی مدفوع مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، استفاده مکرر و نادرست از تنقیه میتواند عوارض جانبی داشته باشد. بنابراین، قبل از استفاده از تنقیه، حتماً با پزشک خود مشورت کنید و نحوه صحیح استفاده از آن را بیاموزید.
۷. به طور منظم ورزش کنید
فعالیت بدنی منظم، به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و جلوگیری از یبوست کمک میکند. سعی کنید حداقل ۳۰ دقیقه در روز ورزشهای هوازی مانند پیادهروی، دویدن یا شنا را انجام دهید.
۸. استرس خود را مدیریت کنید
استرس و اضطراب میتوانند بر عملکرد دستگاه گوارش تاثیر منفی داشته و منجر به یبوست شوند. یادگیری تکنیکهای مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق میتواند به بهبود عملکرد روده و جلوگیری از یبوست کمک کند.
۹. در صورت ابتلا به بیماریهای زمینهای، آنها را کنترل کنید
برخی از بیماریهای زمینهای مانند کمکاری تیروئید، دیابت و بیماریهای التهابی روده میتوانند در بروز یبوست و اسهال متناقض نقش داشته باشند. در صورت ابتلا به هرگونه بیماری زمینهای، حتماً آن را به خوبی کنترل کنید و با پزشک خود در مورد چگونگی پیشگیری از یبوست و اسهال متناقض مشورت کنید.
چه زمانی باید با پزشک مشورت کنیم؟
اسهال و یبوست که برای چند روز طول میکشد و بهبود مییابد معمولاً جای نگرانی نیست. با این حال، اگر هر یک از علائم زیر را دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید:
- کم آبی بدن
- درد شدید شکم
- افزایش ضربان قلب
- سبکی سر یا سرگیجه
- خون یا مخاط در مدفوع
یبوست که به مدت طولانی ادامه مییابد و باعث اسهال متناقض میشود، احتمالاً نیاز به درمان دارد. برای پیشگیری از تکرار یبوست، شاید لازم باشد علت یبوست خود را بیابید. این امر به ویژه در صورتی صادق است که ملینهای حجیم یا تغییر سبک زندگی مشکل را برطرف نکنند.
سخن آخر
اسهال متناقض، یک عارضه آزاردهنده است که میتواند کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، با شناخت علل، علائم و راههای درمان این عارضه و رعایت نکات پیشگیرانه، میتوان به بهبود و کنترل آن کمک کرد. در صورت مشاهده هرگونه علائم مرتبط با اسهال متناقض، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره پزشکی تلفنی با متخصص مربوطه، میتوانید از اپلیکیشن پزشکت استفاده کنید.
2 دیدگاه
با عرض سلام :
دکتر جان من وقتی دچار یبوست میشوم آلو بخارا میخورم ولی متاسفانه یبوست تبدیل به اسهال میشود که به طور سنتی کته و ماست میخورم . همان گونه که در مقاله ارزشمندتان فرموده بودید تبدیل به ” اسهال متناقض ” می شود . چکنم چاده چیست؟ من سالمند هستم ، قبلا از پاسخگویی شما تشکر میکنم.
با سلام و احترام. دوست عزیز شما میتوانید با استفاده از لینک https://web.pezeshket.com/public/advisers?skill=15&custom=site-comment
از متخصص داخلی جهت بررسی و درمان مشاوره دریافت نمایید با تشک