سندرم سر تخت (پلاژیوسفالی): علل، علائم و درمان

سندرم سر تخت یا پلاژیوسفالی، به صاف شدن غیرطبیعی جمجمه نوزاد، معمولاً در یک طرف سر نوزادان اشاره دارد. این وضعیت باعث نگرانی والدین می شود زیرا می تواند باعث تغییر شکل دائمی سر نوزادان گردد. سندرم سر تخت، که پلاژیوسفالی نیز نامیده می شود، شرایطی است که در آن یک قسمت جمجمه نرم نوزاد صاف می شود و شکل غیر طبیعی به سر می بخشد.

انواع سندرم سر صاف در نوزادان

نوع سندرم سر تخت به محل صاف شدن پشت یا کناره جمجمه بستگی دارد. سندرم سر تخت می تواند به صورت های زیر باشد:

• پلاژیوسفالی، اصطلاحی است که عموماً برای سندرم سر تخت استفاده می شود، اگرچه به سر صاف شده در کناره ها اشاره دارد.
• Brachycephaly زمانی رخ می دهد که سر فقط در پشت صاف می شود و کناره ها شکل صحیح خود را حفظ می کنند.

هرگونه فشار اضافی به سر نوزاد می تواند باعث پلاژیوسفالی یا براکسیفالی شود.

چه چیزی باعث سندرم سر تخت در نوزادان می شود؟

برخی از دلایل سندرم سر تخت در نوزادان، عبارتند از:

خوابیدن طولانی مدت یا خوابیدن با سر در یک حالت

سر صاف در نوزادانی ایجاد می شود که بیشتر وقت خود را به پشت دراز کشیده و سر به یک طرف چرخانده است. نوزادان برای کاهش خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) باید فقط به پشت بخوابند نه به پهلو. با این حال، والدین باید موقعیت سر نوزاد را تغییر دهند تا از صاف شدن سر جلوگیری شود.

نوزادانی که زمان زیادی را در کالسکه ها و یا گهواره می گذرانند نیز ممکن است در معرض خطر بیشتری برای این بیماری قرار بگیرند. سندرم سر تخت که به دلیل وضعیت خواب ایجاد می شود، پلاژیوسفالی موضعی نامیده می شود.

عوارض داخل رحمی

موقعیت غیر طبیعی جنین نیز می تواند باعث ایجاد فشار و تغییر شکل جمجمه نوزاد شود. مشکلات دیگر شامل مایع آمنیوتیک کم است که جنین را در برابر ضربه های فیزیکی که باعث تغییر شکل جمجمه می شود آسیب پذیر می کند. در مورد دوقلوها یا سه قلوها، رحم برای فضا تنگ شده است و ممکن است سر یکی از نوزادان دائماً به دیواره رحم فشار داده شود.

زایمان زودرس

در زایمان زودرس، نوزادان نارس جمجمه بسیار نرم تری نسبت به نوزادان کامل دارند. توانایی آنها در حرکت دادن گردن نیز محدود است، که باعث می شود سر به مدت طولانی در یک موقعیت قرار بگیرد و باعث صاف شدن آن قسمت از سر شود.

مشکلات ماهیچه های گردن

حالتی به نام تورتیکولیس باعث می شود که سر به دلیل انقباض عضلات گردن در یک جهت پیچ بخورد. این وضعیت حتی در هنگام خواب سر را به یک جهت متمایل می کند، که خطر ابتلا به پلاژیوسفالی را افزایش می دهد.

کرانیوسینوستوز

مشکل مادرزادی منجر به همجوشی یک یا چند استخوان جمجمه می شود. استخوان های جمجمه نوزاد جوش نمی خورند و اجازه می دهند تا سر به مغز در حال انبساط برسد. Craniosynostosis باعث بسته شدن زودرس چند استخوان می شود که باعث می شود جمجمه به شکل ناخوشایندی رشد کند و گاهی منجر به صاف شدن کناره ها شود.

علائم سندرم سر تخت در نوزادان چیست؟

موارد زیر برجسته ترین ویژگی های بیماری پلاژیوسفالی هستند:

• یک طرف سر صاف است در حالی که طرف دیگر عادی به نظر می رسد.
• جمجمه از یک طرف در پشت سر صاف می شود. بنابراین طرف دیگر عادی است.
• پشت جمجمه کاملاً صاف است در حالی که بقیه سر در حالت طبیعی به نظر می رسد.
• سر، هنگامی که از بالا دیده می شود، شبیه به یک متوازی الاضلاع است یا یک شکل کشیده دارد، اما شکل دایره مانند آن عادی و طبیعی نیست. همچنین ممکن است بیضی شکل یا شبیه یک دایره تراشیده شده در یک طرف باشد.
• هنگامی که دست خود را به آرامی روی سر نوزاد قرار می دهید، می توانید استخوان صاف شده را در دو طرف یا پشت سر احساس کنید.

سندرم سر تخت برای نوزاد درد یا ناراحتی ایجاد نمی کند.

سندرم سر تخت چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشکان می توانند با روش های مختلف سندرم سر تخت را تشخیص دهند، از جمله:

• معاینه بصری و فیزیکی: از آنجا که تشخیص این وضعیت آسان است، یک پزشک متخصص به احتمال زیاد پلاژیوسفالی را تنها با دیدن تشخیص می دهد. پزشک همچنین جمجمه را لمس کرده و بررسی کند که آیا مشکل دیگری وجود دارد یا خیر. آنها ممکن است در مورد وضعیت خواب فعلی و قبلی نوزاد سوالاتی بپرسند.
• اشعه ایکس: اشعه ایکس به طور دقیق استخوان صاف جمجمه را مشخص می کند و همچنین می تواند در تشخیص اینکه آیا هر دو استخوان جوش خورده اند یا خیر موثر باشند.
• سی تی اسکن: اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) به ندرت مورد نیاز است، اما اگر میزان صافی سر شدید باشد ممکن است توصیه شود. سی تی اسکن می تواند بطور دقیق بین پلاژیوسفالی و کرانیوسینوستوز تمایز قائل شود.

درمان سندرم سر تخت در نوزادان چیست؟

درمان پلاژیوسفالی بستگی به میزان مشکل دارد. پزشک از رویکرد متوالی برای درمان این بیماری استفاده می کند. روش های درمانی سندرم سر تخت در نوزادان، عبارتند از:

درمان جایگزینی

• اولین قدم این است که با قرار دادن سر به حالت طبیعی، سر را به شکل قبلی برگردانید.
• پزشک نحوه قرار دادن سر نوزاد را جهت اصلاح تدریجی جمجمه بدشکل پیشنهاد می کند. به این روش درمان جایگزینی می گویند.
• شما باید یک سری مراحل را با فرکانس مشخص هر روز رعایت کنید تا صافی سر کاهش یابد.
• در صورتی که درمان جایگزینی حتی پس از یک سال نیز کمکی نکند، گزینه درمان بعدی توصیه می شود.

کلاه درمانی

اگر درمان جایگزینی کمکی نکند، کلاه درمانی بهترین گزینه درمانی بعدی است.

• کلاه ایمنی پلاژیوسفالی، با یک پوسته سخت در خارج و یک روکش فوم نرم در داخل ساخته شده است. کلاه ایمنی به طور سفارشی برای جمجمه نوزاد شما ساخته شده است و قسمت بالایی، کناری و پشت سر را می پوشاند.
• دیواره های کلاه فشاری ملایم و در عین حال مداوم به طرف آسیب دیده وارد می کند و سر را به آرامی به حالت طبیعی خود برمی گرداند.
• نوزاد باید نزدیک به 23 ساعت در روز و به مدت سه تا شش ماه از کلاه ایمنی استفاده کند. این روش بهترین تاثیر را دارد.
• یک نسخه دیگر از کلاه ایمنی، سربند است که شبیه کلاه ایمنی است، اما فقط مانند یک نوار سر در اطراف قسمتی از سر می چرخد.

از مزایای این کلاه ایمنی می توان به ایمنی و عدم وجود هرگونه عارضه جانبی در حین اصلاح جمجمه نامرتب اشاره کرد. کلاه ایمنی نیز گران است، زیرا سفارشی ساخته شده است و شما فقط می توانید آنها را از متخصص جراح جمجمه و صورت تهیه کنید.

با تغییر شکل سر نوزاد، لازم است تا زمان کامل شدن درمان، کلاه ایمنی جدید در مواقع لازم را تهیه کنید. اگرچه کلاه ایمنی سبک است، اما ممکن است برای برخی از نوزادان تحریک کننده باشد.

درمان بیماری زمینه ای

• اگر نوزاد شما مبتلا به تورتیکولی است، قبل از درمان برای صافی سر باید تحت درمان برای بیماری زمینه ای قرار گیرد.
• تورتیکولیس از طریق جراحی و بریس های اصلاحی قابل درمان است. این روش ها، همراه با فیزیوتراپی مناسب، به کودک اجازه می دهد تا به آرامی از شر پلاژیوسفالی خلاص شود.
• در مورد نوزادان نارس، درمان شروع نمی شود تا زمانی که آنها به اندازه کافی بزرگ شده و مراحل را تحمل کنند. با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین روش درمان سندرم سر صاف در نوزادان نارس را مشخص کند.

عوارض سندرم سر صاف در نوزادان چیست؟

اگر این بیماری به موقع درمان نشود، گاهی اوقات عوارض خاصی ایجاد می کند. این بیماری معمولاً در دوران نوزادی و کودکی درمان می شود و به دوران نوجوانی و پس از آن منتقل نمی شود. یک نوزاد بزرگتر می تواند سر خود را حرکت دهد و به یک قسمت جمجمه فشار وارد نمی کند و در نهایت شکل سر را اصلاح می کند. اما در صورت تداوم شرایط، جمجمه ممکن است به طور دائمی تغییر شکل دهد، که شاید تنها عارضه این بیماری باشد.

چگونه از سندرم سر تخت در نوزادان جلوگیری کنیم؟

چند اقدام ساده می تواند از سندرم سر صاف جلوگیری کند. برخی راهکارهایی که باید انجام دهید، عبارتند از:

1. نوزاد را در وضعیت تخت کودک و سر متناوب قرار دهید: اگر سر نوزاد در هنگام چرت زدن قبلی به چپ چرخانده شد، در خواب بعدی باید به سمت راست بچرخد. همین قانون در مورد خواب شبانه نیز صدق می کند. هربار که کودک را در تخت کودک قرار می دهید، وضعیت سر را تغییر دهید. فقط اطمینان حاصل کنید که نوزاد به پشت می خوابد که بهترین حالت برای نوزادان است .
2. کودک را دائماً در کالسکه یا صندلی چرخدار قرار ندهید: کودک را بیشتر از زمان مورد نیاز در کالسکه ها و صندلی ها قرار ندهید زیرا این امر می تواند آنها را مستعد پهن شدن سر کند.
3. بگذارید نوزاد در حالت عمودی بنشیند: می توانید کودک را در آغوش بگیرید یا در حالی که پشت او تکیه داده شده، در حالت نشسته قرار دهید. صاف نگه داشتن در آغوش شاید بهترین کار بعدی بعد از زمان شکم برای جلوگیری از بروز پلاژیوسفالی باشد.
4. درمان سریع تورتیکولی: تورتیکولی فرزند خود را به موقع درمان کنید تا منجر به صاف شدن سر نشود.

سخن آخر

هرگز از بالش و تشک برای اصلاح یا جلوگیری از سندرم سر تخت استفاده نکنید. بالش و کیسه خواب خطر خفگی را افزایش می دهد. نوزادان فقط پس از 1.5 سالگی می توانند با بالش بخوابند.

سندرم سر تخت می تواند باعث تغییر شکل شدید و گاهی پایدار سر شود. با این حال، دلیل نگرانی نیست و بر عملکرد یا توانایی های شناختی کودک تأثیر نمی گذارد. در بیشتر موارد، هنگامی که کودک بزرگ می شود، این بیماری به خودی خود اصلاح می شود. تغییر وضعیت و شیوه های مناسب خواب چیزی است که نوزاد برای درمان پلاژیوسفالی به آن نیاز دارد.