سندرم تنگی کانال مچ دست

سندرم تونل کارپانل یک مشکل شایع است که باعث بروز درد، بی حسی و مور مور شدن دست ها و بازو می شود. این عارضه زمانی ایجاد می شود که یکی از اعصاب اصلی دست  عصب میانی (مدیان) با وارد شدن به مچ دست فشرده شدن یا در تنگنا قرار می گیرد. در بیشتر بیماران، سندرم تونل کارپال یا همان تنگی کانال مچ دست با گذشت زمان شدیدتر می شود. به همین خاطر است که تشخیص و درمان سریع این عارضه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. زیرا در ابتدای بروز این مشکل فرد می تواند به راحتی با استفاده از آتل مچ دست یا پرهیز از انجام فعالت های خاصی علائم این عارضه را درمان کند.

برای جلوگیری از آسیب دائمی مچ دست و برای برداشتن فشار از روی عصب مدیان نیاز عمل جراحی است .

شیوع سندرم تنگی کانال مچ دست

 احتمال بروز این عارضه در زنان و مردان مسن بسیار بیشتر از دیگر افراد است.

آناتومی یا ساختار تونل کارپال

تونل کارپال مسیر بسیار باریک 1 اینچی است که در داخل مچ دست قرار گرفته است. بخش کفی و کناره های این تونل به وسیله استخوان های کوچک مچ دست با نام استخوان های کارپال شکل گرفته است.

تونل کارپال در اصل از عصب مدیان و تاندون های فلکسوری که انگشتان را خم می کنند، محافظت می کند.  در انتهای این تونل نیز یک دسته بافت همبند به نام رباط عرضی مچ دست قرار گرفته است. به علت وجود این مرزها، تونل کارپال فضای کمی برای «کشیده شدن» یا افزایش سایز دارد.

عصب مدیان

عصب مدیان یکی از اصلی ترین عصب های دست است که منشأ اصلی آن به عصب های داخل گردن بر می گردد. همه این عصب ها باهم یک دسته شده و تک عصب دست را به وجود می آورند. عصب مدیان از داخل دست، ساعد و تونل کارپال در مچ دست عبور کرده تا به دست می رسد. این عصب باعث ایجاد احساس در انگشت شصت، اشاره، میانی و حلقه شما می شود. همچنین این عصب عضلات کناری انگشت شصت را کنترل می کند.

مجموع 9 تاندونی که انگشتان را خم می کنند نیز از داخل تونل کارپال عبور می کنند. این تاندون ها را با نام تاندون های فلکسور (خم کننده) می شناسند.

توصیف سندرم تنگی کانال مچ دست

سندرم تونل کارپانل زمانی اتفاق می افتد که این تونل تنگ شده یا بافت های احاطه کننده تاندون های فلکسور متورم می شود. حتی بر روی عصب مدیان فشار وارد می شود. این بافت را با نام سینوویوم (synovium) می شناسند. معمولاً وظیفه سینوویوم این است تاندون ها را به نحوی روغن کاری کند تا راحت تر بتوانند انگشتان را تکان دهند.

زمانی که سینویوم متورم می شود، جای بیشتری در داخل تونل کارپال گرفته و به مرور زمان عصب ها در یک نقطه جمع خواهند شد. این فشار غیر طبیعی بر روی عصب باعث بروز احساس درد، بی حسی، مور مور شدن و ضعف در دستها خواهد شد.

علت سندرم تنگی کانال مچ دست

در اکثر موارد علت بروز سندرم تنگی کانال مچ دست در نتیجه چندین عامل است.  اگر فشار بر روی عصب مدیان ادامه پیدا کند، رفته رفته این عصب آسیب دیده و علائم آن بدتر خواهد شد. برای

عواملی خطر تنگی کانال مچ دست

وراثت: این عامل از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در بعضی از افراد تونل کارپال نسبت به دیگران تنگ تر بوده و این فضا از نظر آناتومیک با دیگران متفاوت است. این ویژگی ممکن است در تمامی اعضای یک خانواده مشترک باشد.

استفاده بیش از حد از دستها: تکرار بیش از حد حرکات مچ دست یا فعالیت هایی که دائماً مچ دست دست را درگیر کند، ممکن است به تاندون های مچ دست فشار آورده و منجر به متورم شدن آنها شود. این متورم شدن تاندون ها باعث فشار آوردن به عصب داخل مچ دست خواهد شد.

وضعیت دست و مچ دست: فعالیت هایی که نیاز زیادی به انعطاف پذیری و کشش دست و مچ دست داشته باشد، به مرور زمان فشار بر روی عصب دست را افزایش داده و رفته رفته این عارضه را در فرد ایجاد می کند.

بارداری: تغییرات هورمونی در طی دوران بارداری نیز می تواند باعث متورم شدن تونل کارپال مچ دست فرد شود.

بیماری های خاص: بعضی از بیماری ها مثل دیابت ، آرتروز روماتوئید، عدم تعادل غده تیروئید (کم کاری یا پرکاری تیروئید) همه اینها مواردی هستند که می توانند احتمال بروز سندرم تونل کارپال را در فرد افزایش دهند.

علائم سندرم تنگی کانال مچ دست

علائم بروز تونل کارپال یا تنگی کانال مچ دست شامل موارد زیر می شود:

• بی حسی، مور مور شدن، احساس سوزش و درد به خصوص در انگشت شصت، اشاره، میانی و انگشت حلقه
• درد یا مور مور شدنی که از ساعد به سمت شانه هدایت شود.
• ضعیف شدن و کم شدن توانایی های دست که اجازه انجام کارها را از فرد بگیرد مثلاً فرد دیگر قادر به بستن دکمه های لباسش نباشد.
• افتادن اشیاء از دست به علت ضعیف، بی حسی یا از دست دادن توانایی تشخیص وضعیت دست ها

در بسیاری از موارد علائم سندرم تنگی کانال مچ دست به مرور زمان و بدون اتفاق خاصی شدت می گیرد. در ابتدای بروز این بیماری فرد احساس می کند که این علائم به سراغش می آیند و بعد از مدتی ناپدید می شوند. البته با گذشت زمان و شدت گرفتن بیماری فرد بیشتر متوجه بروز علائم شده و تعداد تکرارها تا حد قابل توجهی افزایش می یابد. حتی ممکن است علائم برای مدت زمانی طولانی به قوت خود باقی باشند.

تشدید علائم در ساعات انتهایی شب بسیار رایج است. زیرا بسیاری از افراد با مچ دست خم شده می خوابند، این عادت باعث بروز علائم شده و حتی ممکن است آنها را از خواب بیدار کند. در طول روز نیز علائم زمانی به سراغ فرد می آیند که فرد جسمی را برای مدتی طولانی در دستش نگه داشته یا دستش را به سمت جلو یا عقب خم کرده باشد. مثلاً فرد ممکن است زمانی که کتابی در دست گرفته و مشغول مطالعه است یا گوشی در دستش گرفته و مشغول مکالمه است، متوجه بروز علائم تنگی کانال مچ دست شود. معمولاً فرد مبتلا با تکان دادن و حرکت دادن دستها علائم را کاهش می دهد.

تشخیص سندرم تنگی کانال مچ دست

معاینه پزشک

در حین جلسه معاینه، پزشک در مورد وضعیت کلی سلامتی فرد و سابقه مصرف دارویی یا علائمی که دارد با او صحبت خواهد کرد.

پزشک به دقت وضعیت دست و مچ دست فرد مراجعه کننده را بررسی کرده و آزمایشات فیزیکی ای را روی آن انجام خواهد داد. در حین این آزمایشات پزشک کارهای زیر را انجام خواهد داد:

• فشار آوردن یا ضربه زدن به عصب مدیان در داخل مچ دست تا ببیند آیا اینکار باعث بی حسی یا مور مور شدن انگشتانتان خواهد شد یا خیر
• خم کردن و نگه داشتن مچ دست در همان وضعیت برای بررسی مور مور شدن و بی حسی آن
• آزمایش حساسیت نوک انگشتان با چشمان بسته و لمس وسایل به خصوص
• بررسی میزان ضعف عضلات در انگشت شست
• دقت برای تشخیص آتروفی (تحلیل عضلانی) در انگشت شست. در بعضی از موارد عضلات شست فرد تا حد قابل توجهی کوچک تر شده است.

آزمایشات

پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق تر عارضه تنگی کانال مچ دست از آزمایشات زیر استفاده کند:

آزمایش الکتروفیزیولوژیک

انجام این آزمایش به پزشک کمک می کند تا وضعیت و عملکرد عصب مدیان فرد را اندازه گیری نموده و متوجه میزان فشار وارده به عصب های مچ دست شود. همچنین این آزمایش به تشخیص مشکلات دیگر عصبی، مثل نوروپاتی یا فشرده شدن عصب در نواحی دیگر نیز کمک خواهد کرد.

آزمایش الکتروفیزیولوژیکال ممکن است شامل موارد زیر شود:

• آزمایش هدایت عصب یا NCV این آزمایش شامل تست اندازه گیری انتقال سیگنال ها در عصب ها از دست و بازو شده و اختلال عملکردی عصب ها برای هدایت سیگنال ها را تشخیص می دهد. این آزمایش به پزشک کمک می کند تا میزان شدت عارضه تنگی کانال مچ دست و درمان مناسب آن را تشخیص دهد.

• الکترومیوگرام (emg) . آزمایش EMG فعالیت الکتریکی عضلات را اندازه گیری می کند. نتایج آزمایش EMG احتمال آسیب  عضله و عصب را مشخص خواهد کرد.

تصویر برداری در سندرم تنگی کانال مچ دست

• سونوگرافی. سونوگرافی با استفاده از امواج با فرکانس بالا انجام می شود تا بتوان تصویری از بافت ها و استخوان ها به دست آورد. ممکن است پزشک برای ارزیابی وضعیت عصب مدیان عکس برداری سونوگرافی را برای فرد تجویز کند.

• تصویر برداری اشعه ایکس. عکس برداری اشعه ایکس از بافت های استخوانی تصویر برداری می کند. در صورتی که حرکت مچ دست فرد محدود بوده یا دچار درد مچ دست باشد، پزشک برای تشخیص آسیب رباط یا شکستگی و آرتروز ممکن است این نوع تصویر برداری را تجویز کند.

درمان سندرم تنگی کانال مچ دست

عارضه تنگی کانال مچ دست به مرور زمان پیشرفت کرده و اگر به موقع درمان نشود، علائم آن بیشتر خواهد شد. به همین علت، تشخیص و ارزیابی زود هنگام وضعیت فرد از اهمیت زیادی برخوردار است. در ابتدای ابتلای فرد می تواند جلوی عود کردن بیماری را تا حد زیادی گرفته و این روند را کند کرد.

درمان های غیر جراحی

با تشخیص و درمان به موقع، علائم آن بدون نیاز به عمل جراحی کاهش خواهد یافت. در صورت عدم اطمینان پزشک و یا وجود علائم خفیف ممکن است ابتدا درمان های غیر جراحی  پیشنهاد شود. درمان های غیر جراحی شامل موارد زیر می شود:

استفاده از مچ بند یا آتل

استفاده از مچ بند یا آتل در انتهای شب، و در صورت نیاز، در روز باعث کاهش علائم می شود. زیرا دست به حالت صاف قرار گرفته و فشار از روی عصب داخل تونل کارپال برداشته خواهد شد.

دارو های ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)

داروهایی مثل ایبوپروفن و استامینوفن می تواند به کاهش درد و التهابات کمک کند.

تغییر فعالیت ها

بروز علائم زمانی است که مچ دست برای مدت طولانی در وضعیت ثابتی باقی مانده یا خم باشد. در صورتی که شغل یا فعالیت ها باعث شدت گرفتن این علائم می شود، باید شیوه زندگی و فعالیت های روزمره را تغییر داد تا پیشروی بیماری کندتر شود. گاهی حتی فرد باید شغل خود را عوض کند.

ورزش های عصب مچ دست

بعضی از بیماران به استفاده از ورزش هایی که به حرکت آزاد عصب مدیان در داخل تونل کارپال کمک می کند، نیاز پیدا می کنند. این ورزش ها باید توسط فیزیوتراپ یا پزشک تجویز شود.

تزریقات استروئیدی

کورتیکو استروئید یا کورتیزون خاصیت ضد التهابی فوق العاده ای دارد. با تزریق آن به داخل تونل کارپال می توان التهاب ها را تا حد زیادی کاهش داد.