خودشیفتگی پنهان و راه های مقابله با آن

افراد مبتلا به خودشیفتگی پنهان دارای اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) هستند، اما علائم آنها با نشانه های کلیشه ای خودشیفتگی مطابقت ندارد. بزرگترین تفاوت این است که خودشیفتگان پنهان، علائمی مانند خود  برتر بینی، توجه طلبی، تکبر و استحقاق را نشان نمی دهند. بنابراین به دلیل وجود نداشتن این علائم، تشخیص افراد مبتلا به خودشیفتگی پنهان ممکن است تا حدودی سخت باشد.

اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) وضعیتی است که در آن فرد احساس خودبزرگ بینی، تکبر و غرور دارد و در عین حال فاقد احساس همدلی و خودآگاهی با دیگران است. بررسی ها نشان می دهد که در حدود 5 درصد از افراد دارای اختلال شخصیت خودشیفته هستند.

علائم خودشیفتگی پنهان معمولا در افراد مبتلا به سایر بیماری های روانی نیز دیده می شود. مشترک بودن علائم در برخی موارد باعث دشوار شدن تشخیص دقیق بیماری می شود. بیماری هایی که دارای علائم مشترک با خودشیفتگی پنهان هستند، عبارتند از:

• افسردگی دوقطبی
• اختلال مصرف مواد

سایر اختلالات شخصیت، به ویژه اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت هیستریونیک و اختلال شخصیت ضد اجتماعی نیز در برخی موارد علائم مشترکی دارند.

تشخیص این بیماری‌های روانی که گاهی همزمان با هم رخ می‌دهند، به ویژه برای پزشکان بسیار چالش برانگیز است. پزشک برای کمک به تشخیص بهتر باید مشخص کند که مشکلات از کجا منشأ می‌گیرند.

این مقاله به شرح علائم خودشیفتگی پنهان و تفاوت بین خودشیفتگی پنهان و آشکار می پردازد. آشنایی با علائم خودشیفتگی پنهان به شما کمک می کند که بهتر بتوانید با این اختلال مقابله کنید.

خودشیفتگی پنهان چیست؟

خودشیفتگی پنهان که خودشیفتگی آسیب پذیر یا خودشیفتگی آرام نیز نامیده می شود، کمتر از اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) شناخته شده است. بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) افراد مبتلا به خودشیفتگی پنهان، نیاز مفرط به تحسین و تمجید دیگران دارند. آنها تمایل زیادی به همدلی با دیگران نشان نمی دهند و در توسعه و حفظ روابط با مشکل مواجه هستند. در نتیجه این وضعیت منجر به بروز مشکلات زیادی در زندگی روزمره افراد مبتلا به اختلال خودشیفتگی پنهان می شود.

خودشیفته های پنهان، فاقد حس عزت نفس و اعتماد به نفس سالم هستند. این یکی از دلایلی است که باعث می شود این افراد دائم به دنبال توجه و تأیید دیگران باشند. به عنوان مثال یک فرد مبتلا به خود شیفتگی پنهان ممکن است در هنگام رانندگی و در تمام طول مسیر با گاز دادن یا سایر رفتارهای سمی، توجه دیگران را به خود جلب کند.

تشخیص واضح خودشیفتگی پنهان حتی برای بسیاری از روانشناسان نیز چالش برانگیز است. در واقع علائم این اختلال با نشانه های «خودشیفتگی» معمولی یا فرد مبتلا به خودشیفتگی آشکار تضادهای زیادی دارد و این مساله باعث دشواری تشخیص می شود.

تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته از نظر بالینی نیز دشواری های خاص خود را دارد. افراد مبتلا به خودشیفتگی معمولاً ویژگی های شخصیتی خود را به عنوان علائم یک اختلال نمی بینند. همچنین افراد مبتلا به NPD ممکن است عملکرد بالایی داشته باشند، که باعث گمراهی اطرافیان آنها و در نتیجه عدم تشخیص اختلال می شود.

اگر فردی مبتلا به NPD را می شناسید، به خاطر داشته باشید که علائم اختلالات شخصیت بسیار گسترده است. به این معنا  که هیچ دو نفر مبتلا به خودشیفتگی پنهان علائم دقیقاً مشابهی ندارند. در واقع می توان گفت که NPD دارای تنوع بالینی بالایی در علائم و شدت آنها است.

مشکل در برقراری روابط در مبتلایان به خودشیفتگی پنهان

افراد مبتلا به خودشیفتگی پنهان می توانند سرد، بی احساس یا بی توجه باشند. اینها سه رفتار چالش برانگیز هستند. نیاز به تایید دائمی در یک رابطه می تواند برای هر دو نفر خسته کننده باشد.

بنابراین، افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است با اعضای خانواده و سایر اطرافیان خود روابط ناپایدار و ناسالمی داشته باشد. برای فرد مبتلا به NPD، تشخیص وجود مشکل به خودی خود اولین قدم برای بهبودی است. اگر آنها بتوانند مشکل را تشخیص دهند و تمایل به تغییر داشته باشند، روش های درمانی مختلفی از جمله درمان فردی، زوجی و گروهی وجود دارد.

متاسفانه بررسی ها نشان می دهد که خودشیفتگی یکی از رایج‌ترین اختلالات مرتبط با خشونت یا آزار خانگی است. افراد مبتلا به NPD در ظاهر افرادی خودپسند به نظر می رسند، به همین علت معمولا دیگران تمایلی به همنشینی با این افراد ندارند و حتی ممکن است از مصاحبت با این افراد دوری کنند.

تفاوت خودشیفتگی آشکار و پنهان

تفاوت این دو نوع خودشیفتگی در نحوه ابراز احساسات این افراد است. خودشیفته آشکار معمولا به عنوان خودشیفته برونگرا یا فردی که به صورت ظاهری و مستقیم رفتارهای خودشیفته خود را نشان می دهد، در نظر گرفته شود. در حالیکه فرد مبتلا به خودشیفتگی پنهان در اغلب موارد درونگرا، خجالتی، بیش از حد حساس و منزوی اجتماعی است. خودشیفتگی آشکار و پنهان در برخی موارد علائم مشترکی با هم دارند. بنابراین گاهی فرد مبتلا به خودشیفتگی پنهان ممکن است احساسات خود را به طور کامل مانند یک فرد برونگرا نشان بدهد.

افراد مبتلا به خودشیفتگی آشکار معمولا پر سر و صداتر، مرکز توجه، سرگرم کننده، برون گرا، سخاوتمند، کاریزماتیک و جذاب هستند. خودشیفته‌های آشکار ممکن است برای رسیدن به خواسته های خود در زندگی از تاکتیک‌های ترس استفاده کنند. به عنوان مثال آنها با صدای بلند بر سر دیگران فریاد می زنند و حتی می توانند قلدری کنند. این افراد در ظاهر بسیار تند، خشن و پرخاشگر به نظر می رسند.

افراد مبتلا به خودشیفتگی پنهان درست در نقطه مقابل افراد مبتلا به خودشیفتگی آشکار قرار دارند. این افراد عمدتاً ممکن است علائم درونی بیشتری از جمله علائم افسردگی داشته باشند.

علائم و نشانه های افراد خودشیفته پنهان

تظاهرات شخصیت خودشیفته می‌تواند با برخی دیگر از بیماری‌های سلامت روان همپوشانی داشته باشد. به عنوان مثال، احساس بزرگ نمایی، خود بزرگ بینی و درک غیر واقعی از میزان توانایی های خود از نشانه های مشترک شیدایی در اختلال دوقطبی است. متاسفانه برای تشخیص دقیق اختلال شخصیت خودشیفته و هیچ یک از انواع فرعی آن آزمون مشخصی وجود ندارد.

علائمی  که قابل مشاهده است و علائمی که خود فرد آنها را تجربه می کند، نقطه شروع برای تشخیص است.

علائم و نشانه های خودشیفتگی عبارتند از:

• باور اینکه دنیا چیزی به آنها مدیون است.
• فقدان همدلی با اعضای خانواده و سایر افراد
• سطح بالایی از خود بزرگ بینی یا بزرگ نمایی
• درگیر زیبایی، عشق، قدرت یا موفقیت خود بودن
• اغراق در توانایی ها، استعدادها و دستاوردهای خود
• تمایل به تحسین مداوم، تصدیق و به رسمیت شناختن
• خیال پردازی در مورد تأثیرگذار، مشهور یا مهم بودن
• احساس اغراق آمیز از خاص، منحصر به فرد بودن یا انتخاب شدن خود
• استثمار یا زورگویی به دیگران برای به دست آوردن آنچه می خواهند. برای این افراد مهم نیست که چگونه بر دیگران تأثیر می گذارند.

علل اختلال شخصیت خودشیفته

علت ابتلا به اختلال شخصیت خودشیفته آشکار چندوجهی است. به طور کلی ترکیب پیچیده ای از عوامل می توانند بر بیماری سلامت روان تأثیر بگذارد. به عنوان مثال ژنتیک (سابقه خانوادگی)، آسیب های اولیه دوران کودکی (سوء استفاده کلامی، فیزیکی یا جنسی)، و روابط دوران کودکی با والدین از مهمترین عواملی هستند که در ابتلا افراد به اختلال شخصیت خودشیفته تاثیر دارند. هنوز علل واضح تر ابتلا به اختلال شخصیت خود شیفته از نظر علمی مشخص نیست.

حساسیت مفرط به سر و صدا یا نور در دوران کودکی و به طور کلی شخصیت و خلق و خوی خودمحور به عنوان علل احتمالی NPD ذکر شده است.

چهار نوع خودشیفتگی کدامند؟

برخی از پزشکان خودشیفتگی را به چهار نوع مختلف تقسیم می کنند.

خودشیفتگی نخبه گرا.  افراد مبتلا به این نوع اختلال شخصیت معمولا اعتماد به نفس بالایی دارند. آنها دائم در تلاش هستند که با غرور و تکبر مقام و جایگاه خود را به رخ دیگران بکشند.

خودشیفتگی بدخیم. نوعی اختلال است که فرد برای رسیدن به آنچه می‌خواهد دست از هیچ چیز نمی‌کشد. این افراد به سرعت از دیگران می رنجند و ارتباط برقرار کردن با آنها بسیار چالش برانگیز است.

خودشیفتگی پنهان. این اختلال با پرخاشگری منفعل و افسردگی مشخص می شود. این افراد اغلب خجالتی هستند و شخصیتی درونگرا دارند.

خودشیفتگی صمیمی. زمانی است که فرد خودشیفته می‌خواهد به عنوان مفیدترین، حمایت‌کننده‌ترین و یا بخشنده‌ترین فرد دیده شود. این فرد خود را مسئول کمک به دیگران می داند، در حالی که بدون توجه به خواسته فرد مقابل همه کارها را به میل و سلیقه خودش انجام می دهد.

چگونه با یک خودشیفته رفتار کنیم؟

اولین قدم برای غلبه بر خودشیفتگی، شناخت علائم و نشانه های آن است. فقط یک خودشیفته می تواند بر این نشانه ها غلبه کند و به تدریج رفتار خود را تغییر دهد. این امر مستلزم خودآگاهی، تمایل به جستجوی درمان و تلاش مداوم برای ایجاد تغییرات پایدار است.

برخورد با فردی که اختلال شخصیت خودشیفته دارد تاحدودی سخت و چالش برانگیز است. ممکن است همکار، دوست، همسر، والدین یا حتی فرزند شما به این اختلال مبتلا باشند. اختلال شخصیت خودشیفته می تواند مانع برقراری یک رابطه سالم شود. با این حال استفاده از راهکارهای زیر می تواند در برقراری یک رابطه سالم و پویا با فرد خود شیفته به شما کمک کند:

مرزهای واضحی تعیین کنید.

از آنجایی که فرد مبتلا به NPD دارای مرزهای بسیار نامشخصی است، بنابراین در اولین قدم باید مرزهای خود را تعیین کنید. داشتن مرزهای سالم به معنای تعیین محدودیت ها و انتظارات واقع بینانه در رابطه همراه با مشارکت و فعالیت است. برای مثال، شما می توانید برای آرامش بیشتر خود تصمیم بگیرید که فضای بیشتری بین خود و این شخص ایجاد کنید.

از بهانه آوردن بپرهیزید.

اگر از نظر عاطفی به فرد مبتلا به NPD نزدیک هستید، احتمالا دوست دارید که گاهی از اعمال این فرد دفاع کنید. در اینگونه موارد پیدا کردن نکات مثبت در شخص مبتلا به اختلال خودشیفتگی ممکن است برای شما دشوار باشد. اما به یاد داشته باشید که بیماری روانی هرگز یک انتخاب نیست و نمی تواند رفتار ضعیف یا مضر را توجیه کند. همچنین باید بدانید که رفتار این شخص بازتابی از شما نیست.

سعی نکنید آنها را اصلاح کنید.

شما نمی توانید فردی که دارای اختلال شخصیت است را اصلاح کنید. تلاش برای تغییر چیزی که نمی توانید، همانند یک فاجعه است. فقط فردی که رفتارهای خودشیفته دارد، در صورت اراده کردن می تواند رفتارهای خود را تغییر بدهد.

به دنبال حمایت باشید.

هر چه به یک خودشیفته نزدیکتر باشید، دیدن واقعیت برای شما دشوارتر می شود. بنابراین اطراف خود را با افراد سالم احاطه کنید. ارتباط زیاد با فرد خودشیفته باعث منزوی شدن شما می شود. برقراری ارتباط با افراد سالم به شما کمک می کند که در مواجهه با مشکلات، دیدگاه متفاوتی داشته باشید.

درباره اختلالات شخصیت بیشتر بیاموزید.

رسانه های ارتباط جمعی معمولا اطلاعات محدودی در اختیار افراد قرار می دهند. اما واقعیت این است که اختلالات شخصیت بیماری های پیچیده سلامت روان هستند. یادگیری در مورد علائم NPD می تواند به افزایش آگاهی شما در مورد این اختلال کمک کند. بنابراین می توانید تصمیم بگیرید چه زمانی به دنبال کمک باشید و یا چه وقت رابطه با یک خودشیفته را ترک کنید.

به طور کلی خودشیفتگی پنهان نوع ظریف تری از خودشیفتگی است. یک فرد مبتلا به خودشیفتگی پنهان با نیاز به تحسین و تایید، عدم اعتماد به نفس کافی و شکنندگی عاطفی زندگی می کند. میزان آسیب پذیری این افراد بیشتر از خودشیفتگان درونگرا است. داشتن رابطه با فرد مبتلا به NPD می تواند دشوار باشد، اما غیرممکن نیست. اگر هر دو نفر بخواهند روی تغییر عادات و رفتار کار کنند، پیشرفت خوبی به دست خواهد آمد.

خودشیفتگان پنهان ممکن است از رفتارهای سمی خود آگاه نباشند یا شاید ندانند رفتارشان ناشی از اختلال شخصیت است. اما با این حال این بهانه ای برای توجیه رفتارهای آسیب زا نیست. اگر در مورد رابطه خود با یک خودشیفته احساس گیجی، سردرگمی یا عدم اطمینان دارید، برای راهنمای بیشتر از یک روانشناس کمک بگیرید.