هرگونه صدمه یا بد رفتاری عمدی به کودک زیر 18 سال، کودک آزاری محسوب می شود. این اختلال می تواند شامل سوء استفاده جنسی، عاطفی و جسمی و همچنین بی توجهی باشد. شخص سوءاستفاده کننده ممکن است والدین یا اعضای خانواده باشند. همچنین می تواند فردی باشد که به عنوان سرپرست برای کودک انتخاب می شود.
عوامل خطر کودک آزاری
عواملی که ممکن است خطر این اختلال افزایش دهند، عبارتند از:
- فشار مالی، بیکاری یا فقر
- سابقه سالمند آزاری در خانواده
- سابقه همسر آزاری در خانواده
- الکل، مواد مخدر یا سوء مصرف مواد
- وجود معلولیت روانی یا جسمی در خانه
- سابقه سوءاستفاده یا بی توجهی به کودک
- درک ضعیف از مهارت های رشدی کودک و فرزندپروری
- بیماری جسمی یا روانی مانند افسردگی یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- بحران خانوادگی یا استرس، از جمله خشونت خانگی و سایر درگیری های زناشویی یا والدین
علائم کودک آزاری
کودکی که مورد آزار و اذیت قرار می گیرد، احتمال دارد احساس گناه، شرم و پریشانی کند. کودک بعد از اینکه مورد آزار و اذیت قرار گرفت ممکن است از کسی که او را مورد آزار واذیت قرار داده است بترسد.
علائم زیر پرچم های قرمز و هشدار دهنده هستند که نشان می دهد کودک مورد آزار و اذیت قرار گرفته است:
- حواس پرتی کودک
- غیبت های مکرر در مدرسه
- رفتار های خشونت آمیز یا دفاعی
- خود آزاری یا تلاش برای خودکشی
- تلاش برای فرار از خانه و عدم تمایل ترک مدرسه
- دور شدن از روابط دوستی یا انصراف از انجام فعالیت های معمول روازنه
- افسردگی، اضطراب یا ترس های غیر طبیعی و یا از بین رفتن ناگهانی اعتماد به نفس
- تغییر در رفتار، مانند پرخاشگری، عصبانیت، خصومت یا بیش فعالی یا تغییر در عملکرد تحصیلی
علائم و نشانه های خاص این اختلال به نوع سوء استفاده بستگی دارد و می تواند درانواع مختلف، متفاوت باشند. به خاطر داشته باشید بروز علائم هشدار دهنده لزوماً به معنای این اختلال نیست.
علائم سوء استفاده جسمی
- صدماتی که با توضیحات داده شده توسط کودک، مطابقت ندارند.
- صدمات غیر قابل توضیح مانند کبودی، شکستگی یا سوختگی روی بدن کودک
علائم سوء استفاده جنسی
- عفونت های مقاربتی
- خون در لباس زیر کودک
- تماس جنسی نامناسب با سایر کودکان
- رفتارهای جنسی یا دانش نامناسب برای سن کودک
- اظهارات کودک مبنی بر اینکه او مورد آزار جنسی قرار گرفته
علائم سوء استفاده عاطفی
- افسردگی
- تاخیر در رشد عاطفی
- رشد عاطفی نامناسب
- از دست دادن علاقه یا انگیزه
- کودک به شدت دنبال محبت است.
- از دست دادن مهارت های رشدی کودک
- از دست دادن اعتماد به نفس یا عزت نفس
- کاهش عملکرد در مدرسه یا فرار از مدرسه
- اجتناب از موقعیت های خاص مانند خودداری از رفتن به مدرسه
علاوه بر آن نباید بروز علائم رفتاری زیر در کودکان نادیده گرفته شود:
- مخفی کردن غذا
- بهداشت نامناسب
- گرفتن غذا یا پول بدون اجازه
- سابقه ضعیف حضور در مدرسه
- کاهش و یا افزایش وزن بیش از حد
- کمبود لباس یا لوازم لازم برای رفع نیازهای جسمی
- عدم توجه مناسب به مشکلات پزشکی، دندان پزشکی یا روانی
رفتار والدین
بعضی اوقات رفتار والدین پرچم های قرمز را در مورد کودک آزاری نشان می دهند. علائم هشدار دهنده در والدین که می تواند موجب کودک آزاری شوند، عبارتند از:
- والدین توجه کمی به کودک دارند.
- از تنبیه بدنی سخت استفاده می کنند.
- ارتباط کودک با دیگران را به شدت محدود می کنند.
- کودک را به خاطر مشکلات پیش آمده، سرزنش می کنند.
- سطح نامناسب از عملکرد بدنی یا درسی را از کودک توقع دارند.
- به نظر می رسد آن ها قادر به تشخیص پریشانی جسمی یا عاطفی در کودک نیستند.
- توضیحات متناقض یا نادرست را درباره آسیب های کودک ارائه می دهد و یا اصلاً توضیحی برای آن ندارند.
- به طور مداوم کودک را تحقیر می کند یا به او طعنه می زند و کودک را با اصطلاحات منفی مانند “بی ارزش” یا “شر” توصیف می کنند.
کارشناسان بهداشت کودک، استفاده از خشونت را محکوم می کنند، اما برخی از مردم هنوز از تنبیه های بدنی استفاده می کنند. هرگونه تنبیه بدنی ممکن است زخم های عاطفی را برای کودک به همراه داشته باشد. رفتارهای والدین که باعث درد، آسیب جسمی یا آسیب روانی می شود به نوعی می تواند کودک آزاری باشد.
انواع کودک آزاری
کودک آزاری انواع مختلفی دارد، که عبارتند از:
کودک آزاری بدنی
کودک آزاری جسمی هنگامی رخ می دهد که کودک عمداً آسیب جسمی دیده یا توسط شخص دیگری در معرض آسیب قرار گرفته است.
کودک آزاری جنسی
کودک آزاری جنسی هرگونه فعالیت جنسی با کودک است که شامل علاقه مندی، تماس تناسلی و دهانی، مقاربت، استثمار یا قرار گرفتن در معرض پورنوگرافی کودک می باشد.
کودک آزاری عاطفی
کودک آزاری عاطفی یعنی آسیب رساندن به اعتماد به نفس کودکان یا اینکه او از نظر عاطفی آسیبی دیده است. کودک آزاری عاطفی شامل تعرض کلامی و عاطفی (کتک زدن کودک) و منزوی کردن کودک، کم توجهی به کودک و نادیده گرفتن او می باشد.
کودک آزاری پزشکی
کودک آزاری پزشکی هنگامی رخ می دهد که کسی اطلاعات غلط در مورد بیماری کودک داشته باشد و کودک را در معرض آسیب و مراقبت های پزشکی غیر ضروری قرار دهد.
بی توجهی
بی توجهی به کودک شامل عدم تأمین غذای کافی و مناسب، سرپناه، محبت کافی، نگه داری درست و مناسب، آموزش، یا مراقبت های پزشکی می باشد. در بسیاری موارد، کودک آزاری توسط شخصی مانند والدین یا یکی از بستگان انجام می شود که کودک آن را کاملا می شناسد و به آن اعتماد دارد.
تشخیص کودک آزاری
شناسایی کودک آزاری می تواند تا حدودی دشوار باشد و نیاز به ارزیابی دقیق وضعیت کودک از جمله بررسی علائم جسمی و رفتاری او دارد. عواملی که ممکن است در تعیین کودک آزاری کاربرد داشته باشند، عبارتند از:
- مشاهده رفتار کودک
- مشاهده روابط بین والدین یا مراقبین با خود کودک
- آزمایشات بالینی، اشعه ایکس یا سایر آزمایشات جانبی
- اطلاعات در مورد تاریخچه پزشکی و مهارت های رشدی کودک
- بحث و گفتگو با والدین یا مراقبان و در صورت امکان با خود کودک
- معاینه بدنی، از جمله ارزیابی صدمات یا علائم کودک آزاری یا موارد مشکوک
شناسایی زودرس این اختلال می تواند کودک را از بروز سوء استفاده های بعدی، در امان نگه دارد.
عوارض کودک آزاری
برخی از کودکان بر اثرات جسمی و روانی ناشی از این اختلال غلبه می کنند و می توانند با تجربیات بد کودک آزاری سازگار شوند. با این حال، در بسیاری از موارد کودک آزاری ممکن است منجر به مشکلات جسمی، رفتاری، عاطفی یا سلامت روان شود.
عوارض جسمی کودک آزاری
- مرگ زودرس
- سوء مصرف مواد
- اختلال در یادگیری
- معلولیت های جسمی
- مشکلات بهداشتی مانند بیماری های قلبی، اختلالات ایمنی، بیماری مزمن ریه و سرطان
عوارض رفتاری کودک آزاری
- دزدی
- سوء استفاده از دیگران
- مشکلات کار یا بیکاری
- اقدام به خودکشی یا صدمه به خود
- مهارت های اجتماعی و ارتباطی محدود
- بروز رفتارهای بزهکارانه یا خشونت آمیز
- رفتارهای جنسی پرخطر یا بارداری در نوجوانان
- مشکلات در مدرسه یا فرار از آن و ترک تحصیل
عوارض عاطفی کودک آزاری
- اعتماد به نفس پایین
- عدم صمیمیت و اعتماد
- عدم توانایی در کنار آمدن با استرس و ناامیدی
- مشکل در برقراری روابط اجتماعی و یا حفظ روابط
- پذیرش این که خشونت بخشی عادی از روابط است.
عوارض سلامت روان کودک آزاری
- افسردگی
- اختلالات خواب
- اختلالات رفتاری
- اختلالات اشتها
- اختلالات شخصیتی
- اختلالات اضطرابی
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
درمان کودک آزاری
در درمان این نوع اختلال هدف و اولویت اول تضمین امنیت کودک و محافظت از آن می باشد. اقدامات بعدی جلوگیری از سوء استفاده در آینده و کاهش عوارض روانی و جسمی طولانی مدت است.
مراقبت پزشکی
در صورت لزوم، به کودک خود کمک کنید تا به دنبال مراقبت های پزشکی مناسب باشد. اگر کودک علائمی از آسیب دیدگی یا تغییر هوشیاری داشته باشد، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
روان درمانی
صحبت با یک متخصص روان شناس می تواند:
- در مورد رفتار و روابط اجتماعی به کودک آموزش های لازم را بدهد.
- به کودکی که مورد آزار و اذیت واقع شده است کمک کند تا دوباره اعتماد به نفس خودش را به دست آورد.
چندین نوع روش های درمانی مختلف می تواند برای کودکی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته است مؤثر باشد، مانند:
درمان شناختی رفتاری متمرکز بر تروما
این نوع روش درمانی به کودکی که مورد سوءاستفاده قرار گرفته کمک می کند تا بتواند احساسات پریشانی خودش را بهتر مدیریت کند و بتواند با خاطرات مربوط به کودک آزاری خود روبرو شود. سرانجام به کودک کمک می شود تا به والدین خودش بگوید که چه اتفاقی برای او رخ داده است.
روان درمانی کودک و والدین
این روش بر بهبود روابط والدین و فرزند تمرکز دارد. روان درمانی همچنین می تواند در شرایط زیر به والدین کمک کند تا:
- راهکار های فرزندپروری سالم را یاد بگیرند.
- ریشه ها و علت اصلی سوء استفاده را کشف کنند.
- روش های مؤثر را برای مقابله با ناامیدی های زندگی را بیاموزند.
مقابله و پشتیبانی در کودک آزاری
اگر کودکی بگوید که مورد آزار و اذیت قرار گرفته است، باید والدین اوضاع را جدی بگیرند. محافظت کودک از همه مهمتر است. برخی کارهایی که والدین می توانند انجام دهند، عبارتند از:
- کودک را تشویق کرده تا بگوید چه اتفاقی افتاده است.
- سوء استفاده و کودک آزاری گزارش داده و امنیت کودک تضمین شود.
- در صورت لزوم به کودک کمک شود تا به دنبال مشاوره یا سایر روش های درمانی روانی باشد.
- اگر سوءاستفاده در مدرسه رخ داده است، علاوه بر گزارش دادن به پلیس، به مدیر مدرسه اطلاع داده شود.
- به کودک یادآوری شود که او مقصر و مسئول سوءاستفاده نیست. مقصر اصلی فرد تجاوز کننده است . بارها به کودک گفته شود “او مقصر نیست”.
- والدین باید آرامش خود را حفظ کنند و به کودک اطمینان داده که صحبت کردن درمورد تجربه می تواند خوب باشد. بهتر است به کودک اجازه داده شود آنچه را که برایش اتفاق افتاده توضیح دهد و سوالات اضافی و بیشتری پرسیده نشود و این کار به متخصصان و روان شناسان واگذار کنند.
پیشگیری کودک آزاری
والدین می توانند برای محافظت و پیشگیری از کودک خود در محله یا جامعه اقدامات مهمی انجام دهند. هدف از این کار، ایجاد روابط سالم، پایدار و پرورش و تربیت درست برای کودکان است. مثلا والدین بهتر است:
به کودک خود عشق بورزند و به او توجه کنند. اعتماد به نفس را در فرزند حود افزایش دهند و با او ارتباط خوبی برقرار کنند. کودک خود را تشویق کنند که در صورت بروز هر مشکلی، به آن ها بگویند. یک محیط خانوادگی می تواند حامی کودک باشد و باعث تقویت اعتماد به نفس و احساس ارزشمندی در کودک گردد.
والدین با عصبانیت به کودک خود پاسخ ندهند. اگر احساس عصبانیت و یا عدم کنترل می کنند، آرامش خود را حفظ کرده و عصبانیت خود را بر سر کودک خالی نکنند. والدین بهتر است راه های کنترل خشم و عصبانیت را یاد بگیرند.
مراقب کودک خود باشند. کودک خردسال را در خانه تنها نگذارند. در ملاء عام و جاهای شلوغ مراقب کودک خود باشند. فرزند خود را تشویق کنند که از غریبه ها دور شوند و در کنار پدر و مادر و یا دیگر افراد خانواده قرار بگیرند.
آموزش های لازم برای پیشگیری از کودک آزاری
به کودکان آموزش دهید و تأکید کنید که چه زمانی نه بگویند. کودک خود را تشویق کنید که هر زمانی که در یک وضعیت تهدیدآمیز یا ترسناک قرار گرفت، آن وضعیت را ترک کرده و از افراد قابل اعتماد کمک بگیرد. اگر اتفاقی افتاده، فرزندتان را تشویق کنید تا به شما اعتماد کرده و درباره هر موضوعی با شما صحبت کند. فرزند خودتان را از این بابت مطمئن کنید که صحبت کردن خوب است و او را دچار مشکل نخواهد کرد.
به فرزند خود بیاموزید که چگونه از اینترنت درست استفاده کند. کامپیوتر را در یک قسمت خانه قرار دهید که بتوانید به طور مشترک از آن استفاده کنید، به طور مثال آن را در اتاق کودک قرار ندهید. برای محدود کردن انواع وب سایت هایی که فرزند شما می تواند از آن ها استفاده کند، از قفل والدین استفاده کنید و تنظیمات حریم خصوصی کودکان را در سایت های شبکه های اجتماعی بررسی کنید. قوانین اصلی در فضای مجازی مانند عدم به اشتراک گذاری اطلاعات شخصی، عدم پاسخگویی به پیام های افراد ناشناس را به کودکان خود آموزش دهید.
به کودک خود بگویید که اگر شخص ناشناسی از طریق یک سایت شبکه های اجتماعی با او تماس برقرار کرد، حتما به شما اطلاع دهد.
روابط دوستی و اجتماعی مناسب ایجاد کنید. برای کودک دوستان مناسبی انتخاب شوند و بهتر است کودکان در روابط اجتماعی مناسب شرکت داده شوند.
مراجعه به پزشک در کودک آزاری
اگر نگران کودک آزاری فرزند خودتان و یا کودکان دیگر هستید، سریعاً اقدام کنید. بسته به شرایط کودک، با پزشک یا مشارو و یا اداره پلیس تماس بگیرید. به یاد داشته باشید که روان شناسان و یا پزشکان موظف هستند کلیه موارد مشکوک کودک آزاری را به مقامات مربوطه یا پلیس آگاهی گزارش دهند.
والدین باید به یاد داشته باشند، کودک آزاری قابل پیشگیری است و غالبا ناشی از یکسری مشکلاتی است که قابل درمان هستند. اگر نگران هستید که ممکن است فرزندتان مورد سوء استفاده قرار گیرد می توانید با یک مشاور و یا روان شناس صحبت کنید.
آخرین دیدگاه‌ها