بی اختیاری ادرار، از دست دادن غیر عمدی ادرار است. بی اختیاری ادراری استرسی زمانی رخ می دهد که حرکت بدنی یا فعالیت های مانند سرفه، خندیدن، عطسه، دویدن یا بلند کردن اجسام سنگین به مثانه فشار وارد می کند و باعث نشت ادرار می شود. بی اختیاری ادراری استرسی هیچ ارتباطی با فشاز روانی ندارد. بی اختیاری ادراری استرسی با بی اختیاری فوری و مثانه بیش فعال(OAB) فرق دارد. در بی اختیاری فوری یا مثانه بیش فعال، عضله مثانه منقبض شده و باعث ادرار ناگهانی قبل از رسیدن فرد به دستشویی می شود. بی اختیاری ادراری استرسی در زنان نسبت به مردان شیوع بیشتری دارد و در برخی موارد حتی منجر به احساس خجالت و انزوا و اختلال در زندگی روزمره فرد می شود. افراد با درمان بیماری می توانند علائم را مدیریت کرده و بهزیستی کلی خود را بهبود ببخشند.
علائم بی اختیاری ادراری استرسی
بی اختیاری ادراری استرسی می تواند باعث بروز بی اختیاری در شرایط زیر شود:
- خنده
- ورزش
- خم شدن
- رابطه جنسی
- سرفه یا عطسه
- بلند کردن جسم سنگین
شاید همه این فعالیت ها در فرد منجر به بروز بی اختیاری ادراری استرسی نشود اما هر فعالیتی که باعث افزایش فشار مثانه شود، می تواند وضعیت فرد را آسیب پذیرتر شود.
علت بی اختیاری ادراری استرسی
این اختلال در اثر ضعیف شدن ماهیچه ها و سایر بافت هایی دستگاه های ادراری ایجاد می شود. ضعف عضلات شکم و لگن و فشار احتمالی روی آن می تواند باعث نشت ادرار شود.
ضعف عضلات کف لگن و اسفنکتر دستگاه ادراری می تواند در اثر شرایط زیر ایجاد شود:
- زایمان. آسیب دیدگی بافتی یا عصبی هنگام زایمان می تواند عضلات کف لگن یا اسفنکتر را تضعیف کند. این اختلال ناشی از این آسیب ممکن است بلافاصله پس از زایمان و یا سال ها بعد از آن شروع شود.
- جراحی پروستات. جراحی پروستات در آقایان (پروستاتکتومی) شایع ترین عاملی است که منجر به این اختلال می شود. این روش می تواند اسفنکتر را که مستقیماً در زیر غده پروستات قرار دارد تضعیف کرده و مجرای ادرار را محاصره کند.
عوامل دیگری که می توانند علائم بیماری را بدتر کنند، عبارتند از:
- چاقی
- سیگار کشیدن همراه با سرفه مکرر
- بیماری هایی که باعث سرفه مزمن می شوند.
- فعالیت های پرتحرک، مانند دویدن و پریدن زیاد
عوامل خطر بی اختیاری ادراری استرسی
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به بی اختیاری ادراری استرسی را افزایش دهند، عبارتند از:
- نوع زایمان. زنان با زایمان طبیعی بیشتر در معرض خطر ابتلا به بی اختیاری ادرار قرار دارند.
- وزن بدن. اضافه وزن یا چاقی می تواند یک عامل خطر برای بی اختیاری ادراری استرسی باشد چون وزن بیش از حد باعث افزایش فشار به اندام های شکمی و لگن می شود.
- سن. تغییرات جسمی همراه با افزایش سن از جمله تضعیف ماهیچه ها، ممکن است فرد را در معرض بی اختیاری ادراری استرسی قرار دهد. با این حال، بی اختیاری ادراری استرسی در هر سنی ممکن است رخ دهد.
- سابقه جراحی لگن. هیسترکتومی در زنان و جراحی برای سرطان پروستات در مردان می تواند عضلات تقویت کننده مثانه و مجرای ادرار را تضعیف و خطر بی اختیاری ادراری استرسی را افزایش دهد.
عوارض بی اختیاری ادراری استرسی
عوارض بی اختیاری ادراری استرسی، عبارتند از:
- احساس خجالت و پریشانی. در شرایطی که بی اختیاری ادراری استرسی فعالیت های روزانه فرد را مختل کند می تواند منجر به بروز احساس خجالت و پریشانی او شود. این احساسات می توانند در کار، فعالیت های اجتماعی، روابط و حتی زندگی جنسی فرد اختلال ایجاد کنند.
- بثورات پوستی یا سوزش پوست. پوستی که دائماً با ادرار در تماس است، ممکن است تحریک شده یا دچار سوزش و یا بثورات پوستی شود. در صورت عدم احتیاط مانند استفاده بیش از حد از لنت های بی اختیاری، این شرایط ممکن است شدیدتر شود .
تشخیص بی اختیاری ادراری استرسی
پزشک برای تشخیص علت اصلی بی اختیاری ادراری استرسی، مراحل زیر را انجام می دهد:
- بررسی تاریخچه پزشکی بیمار
- معاینه بدنی، که ممکن است شامل معاینه رکتوم در مردان و معاینه لگن در زنان شود.
- نمونه ادرار برای آزمایش عفونت، آزمایش خون یا سایر ناهنجاری ها
- امتحان مختصات عصبی برای شناسایی هرگونه مشکلات عصبی لگن
- آزمایش استرس ادراری، که در آن پزشک هنگام سرفه یا شرایط مشابه میزان، وضعیت بیمار را بررسی می کند.
آزمایش عملکرد مثانه
موارد معمول بی اختیاری ادرار معمولاً نیازی به آزمایش جانبی ندارند. با این وجود، در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایشاتی برای ارزیابی عملکرد مثانه، مجرای ادرار و اسفنکتر (آزمایش های ادرودینامیکی) انجام دهد.
آزمایش عملکرد مثانه، عبارتند از:
اندازه گیری ادرار باقیمانده پس از تخلیه ادرار
در صورت عدم توانایی بیمار در تخلیه کامل مثانه، به خصوص در سالمندان، افراد با سابقه جراحی مثانه یا دیابت، پزشک این آزمایش را توصیه می کند. این آزمایش می تواند عملکرد مثانه را نشان دهد. یک متخصص از اسکن سونوگرافی، که امواج صوتی را به تصویر تبدیل می کند، استفاده خواهد کرد تا مشخص شود چه مقدار ادرار پس از ادرار کردن در مثانه بیمار باقی مانده است. در بعضی موارد، یک لوله نازک (کاتتر) از مجرای ادرار و مثانه عبور می کند. کاتتر ادرار باقیمانده را تخلیه می کند، که می تواند اندازه گیری شود.
اندازه گیری فشار مثانه
سیستومتری آزمایشی است که با پر شدن مثانه، فشار را در مثانه و در اطراف آن اندازه گیری می کند. در صورت ابتلا بیمار به یک بیماری عصبی مغز نخاعی، پزشک ممکن است این آزمایش را برای بررسی بی اختیاری ادراری استرسی توصیه کند. در این شرایط پزشک با استفاده از کاتتر و یا سوند، مثانه بیمار را با مایع گرم پر می کند. بعد از پر شدن مثانه، از بیمار خواسته می شود سرفه کند تا میزان نشتی ادرار او اندازه گیری شود.
اورودینامیک ویدیویی
اورودینامیک ویدیویی آزمایشی است که از مثانه در هنگام پر و خالی شدن تصویربرداری می کند. هنگام ضبط تصاویر به تدریج مایع گرم مخلوط شده با رنگ رادیواکتیو توسط یک سوند به مثانه تزریق می شود. تصویربرداری بعد از پر شدن مثانه و تخلیه کامل آن ادامه پیدا می کند.
سیستوسکوپی
در این آزمایش دامنه ای به مثانه وارد می شود تا انسداد یا هرگونه ناهنجاری در مثانه و مجرای ادراری را شناسایی کند. این روش معمولاً در مطب انجام می شود.
درمان بی اختیاری ادراری استرسی
پزشک می تواند ترکیبی از راهکارها را برای درمان بی اختیاری توصیه کند. اگر علت اصلی یا عامل مؤثر آن، عفونت ادراری باشد پزشک درمان شرایط را در اولویت قرار می دهد.
رفتار درمانی. رفتار درمانی ممکن است در از بین بردن یا کاهش بی اختیاری ادراری استرسی موثر باشد.
برخی راهکارهای درمانی برای تسکین علائم بیمار، عبارتند از:
- تغییر سبک زندگی. ترک سیگار، کاهش وزن یا درمان سرفه مزمن باعث کاهش خطر بی اختیاری ادراری استرسی و بهبود علائم بیمار می شود.
- آموزش مثانه. اگر بی اختیاری ناشی از مثانه بیش فعال باشد، پزشک ممکن است برنامه ای برای توالت بیمار را توصیه کند. تخلیه مکرر مثانه می تواند تعداد یا شدت بی اختیاری را کاهش دهد.
- تمرینات عضلات کف لگن. پزشک یا فیزیوتراپیست می توانند در یادگیری نحوه انجام تمرینات کگل برای تقویت عضلات کف لگن و اسفنکتر ادرار به بیمار کمک کنند. علاوه بر آن می توان از تکنیکی به نام بیوفیدبک برای درمان موثر تر بیماری در کنار تمرینات کگل استفاده کرد. بیوفیدبک شامل استفاده از سنسورهای فشار یا تحریک الکتریکی برای تقویت انقباضات مناسب ماهیچه می باشد.
- مصرف مایعات. توصیه به مصرف مایعات در طول روز و عصر برای پیشگیری از بروز کم آبی می تواند راهکار دیگری باشد. پزشک به بیمار توصیه می کند تا از نوشیدن های کافئینی، گازدار و الکلی اجتناب کند. این نوشیدنی ها می توانند منجر به تحریک و اختلال در عملکرد مثانه شود.
داروها
هیچ دارویی تأیید شده ای برای درمان بی اختیاری ادراری استرسی وجود ندارد. با این حال از داروی ضد افسردگی دولوکستین برای درمان بی اختیاری ادراری استرسی در اروپا استفاده می شود. اما متاسفانه با ترک دارو، علائم بیماری به سرعت برمی گردد. حالت تهوع شایع ترین عارضه جانبی ترک دارو در این افراد است.
دستگاه ها
برخی از دستگاه های طراحی شده برای زنان ممکن است در کنترل بی اختیاری ادراری استرسی موثر باشند، از جمله:
- پساری. پساری، توسط پزشک و یا پرستار به شکل انگشتر با دو برجستگی در هر طرف مجرای ادرار قرار می گیرد و از نشت ادرار در طول فعالیت جلوگیری می کند. این گزینه درمانی برای افرادی که نمی خواهند تحت جراحی قرار بگیرند مناسب است. پسیاری ها بیشتر در افرادی که پرولاپس اندام لگن دارند نیز استفاده می شود.
- درج مجاری ادراری یا اورهال. این وسیله کوچک یکبار مصرف شبیه به تامپون است که به عنوان مانعی برای جلوگیری از نشت ادرار در داخل مجرای ادرار قرار می گیرد. این روش درمانی معمولاً برای جلوگیری از بی اختیاری در طی یک فعالیت خاص استفاده می شود. درج اورهال می تواند تا هشت ساعت در روز مورد استفاده قرار بگیرد اما معمولاً فقط برای فعالیت های سنگین مانند بلند کردن اجسام سنگین، دویدن یا ورزش استفاده می شود.
عمل جراحی
گزینه های جراحی برای درمان بی اختیاری ادراری استرسی به منظور بهبود بسته شدن اسفنکتر یا پشتیبانی از گردن مثانه انجام می گیرند و عبارتند از:
- روش سورتینگ. سورتینگ رایج ترین روشی است که در خانم هایی که دچار بی اختیاری ادرار هستند، کاربرد دارد.در این روش، جراح از بافت خود شخص، مواد مصنوعی یا بافت بدن اهدا کننده برای ایجاد یک سجاف به منظور حمایت از مجرای ادرار استفاده می کند. این روش ممکن است علائم بی اختیاری ادراری استرسی خفیف را در برخی از مردان کاهش دهد.
- مواد حجیم تزریقی. در این روش ممکن است پلی ساکاریدهای مصنوعی یا ژل ها به بافت های اطراف قسمت بالای مجرای ادرار تزریق شوند. این مواد ناحیه اطراف مجرای ادرار را بزرگتر کرده و توانایی بسته شدن اسفنکتر را بهبود می بخشند.
- کولپوسفونز رتروپوبیک. این روش جراحی از بخیه های متصل به رباط ها در امتداد استخوان شرم گاهی برای بلند کردن و پشتیبانی از بافت های نزدیک گردن مثانه و قسمت بالای مجرای ادرار استفاده می کند. این عمل جراحی می تواند به روش لاپاروسکوپی یا برش باز در شکم انجام شود.
- اسفنکتر مصنوعی بادی. این وسیله کاشت برای معالجه بی اختیاری ادراری استرسی در مردان کاربرد دارد. دریچه مصنوعی بادی در قسمت بالای مجرای ادرار قرار می گیرد و جایگزین عملکرد اسفنکتر می شود. دریچه به یک بادکنک تنظیم فشار در ناحیه لگن و یک پمپ دستی در ناحیه کروشه متصل می شود.
سبک زندگی و داروهای خانگی بی اختیاری ادراری استرسی
شیوه های زندگی سالم می تواند علائم بی اختیاری ادراری استرسی را کاهش دهند، از جمله:
- حفظ وزن سالم. از دست دادن وزن اضافی و حفظ وزن سالم می تواند فشار کلی بر روی عضلات مثانه و کف لگن بیمار را کاهش دهد و به طور قابل توجهی بی اختیاری ادراری استرسی را بهبود بخشد.
- اضافه کردن فیبر به رژیم غذایی. در افرادی که یبوست مزمن، بی اختیاری ادرار فرد را تشدید می کند، داشتن حرکات دفع مدفوع نرم و منظم فشار ناشی از عضلات کف لگن را کاهش می دهد.برای تسکین و جلوگیری از یبوست بهتر است فیبر بیشتری را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
- پرهیز از مصرف محرک ها. بیماران باید از مصرف غذاها و نوشیدنی هایی که منجر به تحریک مثانه می شوند خودداری کنند. به نظر می رسد خوردن شکلات یا نوشیدن قهوه، چای یا نوشابه های گازدار، باعث ادرار و نشت بیش از حد آن می شود.
- ترک سیگار. سیگار کشیدن می تواند منجر به سرفه شدید مزمن شده و علائم بی اختیاری ادراری استرسی را تشدید کند. سیگار کشیدن نیز در بسیاری از موارد می تواند خطر بروز سرطان مثانه را افزایش دهد.
توصیه های به بیمار مبتلا به بی اختیاری ادراری استرسی
درمان بی اختیاری ادراری استرسی اغلب می تواند نشت ادرار را به میزان قابل توجهی کاهش داده و احتمالاً آن را از بین ببرد. تشخیص زمان و شرایط احتمالی بی اختیاری ممکن است در مقابله با شرایط پیش رو به بیمار کمک کند.
بیماران بهتر است در هنگام خروج از منزل برای احساس راحتی از شرایط احتمالی راهکارهای زیر را در نظر بگیرند:
- وسایل مورد نیاز خود را همراه داشته باشند. همراه داشتن پدهای بی اختیاری مناسب یا لباسهای محافظ و احتمالاً لباس های جایگزین برای موارد فوری می تواند در مقابله با شرایط احتمالی موثر باشند.
- از پوست خود مراقبت کنند. تماس طولانی مدت با لباس مرطوب می تواند باعث تحریک پوست یا زخم شود. بر همین اساس بیماران باید در هنگام خیس شدن پوست خود، سریعا لباس خود را تعویض کرده و پوست خود را خشک نگه دارند.
رابطه جنسی و بی اختیاری
نشت ادرار در حین مقاربت جنسی می تواند ناراحت کننده باشد، اما بیماران می توانند:
- با شریک زندگی خود در مورد شرایط بیماری خود صحبت کنند.
- تمرینات کگل را انجام دهند. این تمرینات باعث تقویت عضلات کف لگن شده و نشت ادرار را کاهش می دهند.
- موقعیت دیگری را امتحان کنند. تغییر موقعیت برای برقراری رابطه جنسی می تواند در کاهش میزان نشت ادرار موثر باشند.
- مثانه خود را قبل از برقراری رابطه جنسی تخلیه کنند. برای کاهش احتمال نشت خود، از نوشیدن مایعات به مدت یک ساعت یا قبل از رابطه جنسی خودداری کرده و مثانه خود را قبل از شروع آن خالی کنند.
بی اختیاری بخشی طبیعی از روند پیری نیست. به طور معمول روند های درمانی برای معالجه بی اختیاری ادراری استرسی و کاهش آن وجود دارد.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
قبل از ملاقات با پزشک بهتر است، جزئیاتی از وضعیت خود را در مورد، میزان مایعات مصرفی و عوامل محرک احتمالی را یادداشت کنید. یادداشت جزییات می تواند در تشخیص علت و عوامل محرک کننده موثر باشند و علاوه بر آن نیاز به آزمایش های تهاجمی تر را کاهش دهد.
آزمایش های تخصصی ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص اختلالات ادراری در زنان و مردان (متخصص اورولوژی) داشته باشد. برای آمادگی بیشتر، بهتر است بیماران لیستی از علائمی را که تجربه می کنند همراه با نام داروهای یا مکمل های ویتامینی که مصرف می کنند را بنویسند.
برای بی اختیاری ادرار، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک پرسیده شوند، عبارتند از:
- آیا به عمل جراحی نیاز دارم؟
- آیا بی اختیاری ادرار من بدتر می شود؟
- برای تعیین علت بی اختیاری چه آزمایشاتی لازم دارم؟
- آیا داروهایی که مصرف می کنم می توانند شرایط من را وخیم تر کنند؟
- آیا تمرینات کف لگن می تواند به من کمک کند؟ چگونه آن ها را انجام دهم؟
متقابلا پزشک سوالات زیادی از بیمار خواهد پرسید، از جمله:
- چه چیزی شرایط شما را بدتر می کند؟
- آیا بی اختیاری مدفوع هم تجربه می کنید؟
- در طول روز چند بار دچار نشت ادرار می شوید؟
- در طول روز چه اندازه مایعات مصرف می کنید؟
- آیا می دانید در چه شرایطی دچار نشت خواهید شد؟
- آیا هنگام ورزش هم این وضعیت را تجربه می کنید؟
- آیا در طول شب برای ادرار کردن از خواب بیدار می شوید؟
- آیا این شرایط در فعالیت های روزمره شما اختلال ایجاد کرده است؟
- آیا حس می کنید چیزی در لگن یا مهبل شما در حال افتادن است؟
- نشت ادرار در شما به چه میزان است آیا لباس های خود را خیس می کنید؟
آخرین دیدگاه‌ها