علائم کمبود سلنیوم در بدن چیست؟

کمبود سلنیوم در بدن ، می تواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند. سلنیوم نقش مهمی در سیستم های غدد درون ریز، ایمنی و قلب و عروق ما دارد. سلنیوم همچنین در غده تیروئید با غلظت زیاد یافت می شود، که مسئول حفظ میزان سوخت و ساز بدن ما است. در حقیقت، عملکرد آنزیم هایی که هورمون تیروئید تیروکسین (T4) را به تری یدوتیرونین (T3) تبدیل می کنند به سلنیوم وابسته هستند. این عنصر کمیاب حتی در سنتز DNA نقش دارد. سلنیوم نیز برای تولید مثل بسیار مهم است و از عفونت پیشگیری می کند.

بزرگسالان به سلنیوم زیادی احتیاج ندارند، اما برای برای تقویت سیستم های اصلی بدن همه ما تا حدودی به مقداری نیاز داریم. بزرگسالان بالای 14 سال روزانه به 55 میکروگرم نیاز دارند، اگرچه این تعداد برای زنان باردار به 60 میکروگرم و برای زنان شیرده به 70 میکروگرم می رسد.

بهترین منابع غذایی سلنیوم

خوشبختانه بسیاری از غذاهای سالم سرشار از سلنیوم هستند، از جمله:

• ساردین: 46٪ DV در 4 ساردین (48 گرم)
• صدف: 238٪ DV در 3 اونس (85 گرم)
• سینه مرغ: 12٪ DV در 4 برش (84 گرم)
• قارچ شیاتکه: 10٪ DV در 1 فنجان (97 گرم)
• آجیل برزیلی: 174٪ DV در یک مهره (5 گرم)
• ماهی تن زرد: 167٪ DV در 3 اونس (85 گرم)
• تخم مرغ: 56٪ از DV در 2 تخم مرغ بزرگ (100 گرم)
• دانه های آفتابگردان: 27٪ از DV در 1 اونس (28 گرم)

مقدار سلنیوم در غذاهای گیاهی بسته به میزان سلنیوم در خاکی که در آن رشد کرده اند، متفاوت است. بنابراین، غلظت سلنیوم در محصولات بستگی زیادی به محل تولید آنها دارد.

به عنوان مثال، یک بررسی نشان داد که غلظت سلنیوم در آجیل های برزیل به تفکیک مناطق متفاوت است. در حالی که یک آجیل برزیلی از یک منطقه حداکثر 288٪ از میزان توصیه شده را تأمین می کند، اما در منطقه دیگر فقط 11٪ را تأمین می کنند. بنابراین، مهم است که یک رژیم غذایی متنوع داشته باشید که بیش از یک منبع خوب از این ماده معدنی مهم را شامل می شود.

خطرات ناشی از مصرف زیاد سلنیوم

اگرچه سلنیوم برای سلامتی لازم است، اما مصرف بیش از حد آن می تواند خطرناک باشد. در واقع، مصرف مقادیر زیاد سلنیوم می تواند سمی و حتی کشنده باشد. در حالی که مسمومیت با سلنیوم نادر است، مهم است که نزدیک به مقدار توصیه شده 55 میکروگرم در روز بمانید و هرگز از حد مجاز بالای 400 میکروگرم در روز مصرف نکنید.

آجیل برزیل حاوی مقدار بسیار زیادی سلنیوم هستند. مصرف زیاد آن می تواند منجر به سمیت سلنیوم شود. با این حال، مسمومیت، بیشتر از مصرف مکمل ها، به جای خوردن غذاهای حاوی سلنیوم اتفاق میفتد.

علائم مسمومیت سلنیوم، عبارتند از:

• لرزش بدن
• سرگیجه
• استفراغ
• ریزش مو
• حالت تهوع
• درد عضلانی
• گرگرفتگی صورت

در موارد شدید، سمیت حاد سلنیوم می تواند منجر به علائم جدی روده ای و عصبی، حمله قلبی، نارسایی کلیه و مرگ شود.  در حالی که سمیت سلنیوم نادر است، مصرف بیش از حد این ماده معدنی از طریق رژیم غذایی یا مکمل ها می تواند عوارض جانبی خطرناکی داشته باشد.

سلنیوم یک ماده معدنی مهم است. برای بسیاری از فرآیندها مانند موارد زیر لازم است:

• تولید مثل
• سنتز DNA
• متابولیسم هورمون تیروئید
• محافظت در برابر عفونت

مقدار سلنیوم در منابع غذایی تا حد زیادی توسط کیفیت خاک مورد استفاده برای رشد آنها تعیین می شود. میزان بارندگی، تبخیر و سطح pH همگی بر غلظت سلنیوم در خاک تأثیر می گذارند. این امر باعث کمبود سلنیوم در مناطق خاصی از جهان می شود. در ایالات متحده، کمبود سلنیوم نادر است. با این حال، بر اساس یک بررسی 2017، حدود 1 میلیارد نفر در سراسر جهان تحت تأثیر کمبود سلنیوم قرار دارند.

همان بررسی پیش بینی می کند که اثرات تغییر اقلیم به تدریج غلظت سلنیوم خاک را در بسیاری از مناطق جهان، از جمله جنوب غربی ایالات متحده کاهش می دهد.

بررسی 2011 نشان می دهد که حتی احتمال دارد بین کمبود سلنیوم و انواع خاصی از سرطان ارتباط وجود داشته باشد. با این حال، برای نتیجه گیری قاطع، بررسی بیشتری لازم است.

علت کمبود سلنیوم چیست؟

میزان سلنیوم از منطقه ای به منطقه دیگر بسیار متفاوت است. این بدان دلیل است که مقدار سلنیوم غذای ما به میزان مقدار این ماده معدنی در خاکی که در آن رشد کرده است، تعیین می شود.

این کمبود سلنیوم در خاک حتی می تواند دام ها را تحت تأثیر قرار دهد. گوسفندها، بزها و گاوهایی که رژیم غذایی با کمبود سلنیوم و ویتامین E دارند ممکن است به بیماری موسوم به بیماری عضلات سفید مبتلا شوند که در آن عضلات از آسیب اکسیداتیو تحلیل می روند.

در سراسر جهان، بین 500 میلیون تا 1 میلیارد نفر کمبود سلنیوم دارند. در ایالات متحده و کانادا، کمبود سلنیوم بسیار نادر است، اما گروه هایی از افراد هستند که در معرض خطر بیشتری هستند. افرادی که تحت دیالیز قرار می گیرند خطر بیشتری برای ابتلا به کمبود آن دارند. همچنین کسانی که با HIV زندگی می کنند بیشتر است. بیماری های دستگاه گوارش مانند بیماری کرون و بیماری سلیاک نیز ممکن است جذب سلنیوم مورد نیاز را برای افراد دشوارتر کند.

کمبود سلنیوم منجر به چه علائمی می شود؟

کمبود سلنیوم می تواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند. با این وجود بعلاوه، کمبود سلنیوم به خودی خود علائم یا بیماری ایجاد نمی کند. برای بروز هر یک از موارد زیر، عوامل دیگری (مانند کمبودهای اضافی تغذیه ای) نیز دخالت دارند.

خستگی

متأسفانه این علامت غیر اختصاصی با تعدادی از کمبودهای مواد معدنی کاملاً شایع است. خستگی غالباً با کمبود سلنیوم گزارش می شود و ممکن است مربوط به نقشی باشد که این ماده معدنی در عملکرد طبیعی تیروئید ایفا می کند.

حالت روانی مه آلود

کمبود سلنیوم می تواند منجر به حالت روانی مه آلود شود. این علامت همچنین غیر اختصاصی است اما ممکن است به پزشک شما کمک کند در صورت در نظر گرفتن با سایر علائم، کمبود این مواد مغذی را تشخیص دهد.

سیستم ایمنی ضعیف شده

مقادیر کم سلنیوم ممکن است شما را در معرض بیماری های عفونی قرار دهد یا حتی عوامل بیماری زا بی خطر را به بیماری های جدی تبدیل کند. محققان معتقدند این اتفاق در موارد بیماری کشان رخ داده است. این بیماری در اثر کمبود سلنیوم همراه با عفونت با ویروس کوکساکی (ویروس مسئول بیماری های دست، پا و دهان) ایجاد می شود. تحقیقات نشان داد که کمبود سلنیوم، توانایی ویروس در ایجاد سمیت قلبی را افزایش می دهد. سمیت قلب، وضعیتی است که در آن آسیب به عضله قلب وجود دارد که می تواند جریان خون را به خطر بیندازد.

ریزش مو

هورمون تیروئید نقش مهمی در رشد و بازسازی موهای ما دارد. در صورت کمبود سلنیوم، تولید هورمون تیروئید کند می شود. سلول های موجود در فولیکول های مو به این افت هورمون تیروئید پاسخ می دهند و ممکن است موهای شما سریعتر از حد معمول ریزش کند.

ضعف عضلانی

اختلالات عضلانی اسکلتی که باعث ضعف، درد و خستگی می شوند در بیمارانی که سطح سلنیوم پایین دارند گزارش شده است. اما کمبود سلنیوم همچنین بر عضلات قلب تأثیر می گذارد، همانطور که در مورد بیماری کشان نیز تأثیر می گذارد. ضعف عضلانی همچنین می تواند در مورد بیمارانی که از طریق تغذیه تزریقی استفاده می کنند اتفاق بیفتد (هنگامی که آنها از طریق دستگاه IV تغذیه می شوند، سیستم گوارشی را کاملا دور می زنند) زیرا  این ریز مغذی در تغذیه مایع کم است.

ناباروری

کمبودهای موجود در این ریز مغذی در صورتی که خانمی قادر به باردار شدن باشد، نه تنها می تواند باعث مشکلات ناباروری شود بلکه در دوران بارداری نیز مشکلاتی ایجاد می کند. بین سطح سلنیوم و باروری رابطه وجود دارد، اما سطح پایین در مراحل اولیه بارداری نیز با سقط جنین، وزن کم هنگام تولد و آسیب به سیستم ایمنی و عصبی جنین همراه است.

چه افرادی در معرض خطر کمبود سلنیوم قرار دارند؟

موارد زیر علاوه بر زندگی در منطقه ای با خاک کم سلنیوم، صرف نظر از محل زندگی می تواند خطر کمبود سلنیوم را نیز افزایش دهد:

• ابتلا به HIV
• بیماران دیالیزی
• سابقه اختلال گوارشی، مانند بیماری کرون

هر یک از این موارد می تواند در جذب سلنیوم در بدن تأثیر بگذارد، حتی اگر سلنیوم کافی از طریق رژیم غذایی دریافت کنید.

مصرف سلنیوم برای چه کسانی مهم است؟

تامین و دریافت سلنیوم کافی برای برخی از گروه ها ضروری است، از جمله:

• زنان باردار
• بیماران سرطانی
• گره های تیروئید دارند.
• افرادی که عملکرد ایمنی ضعیفی دارند.
• افرادی که در حال حاضر کمبود سلنیوم دارند.
• افرادی به بیماری های تیروئید مانند بیماری گریوز مبتلا هستند.

چگونه کمبود سلنیوم تشخیص داده می شود؟

تشخیص کمبود سلنیوم برای پزشکان دشوار است. به این دلیل است که یک تست و آزمایش تشخیصی برای آن وجود ندارد. در بعضی موارد، پزشک می تواند سطح گلوتاتیون پراکسیداز را اندازه گیری کند. گلوتاتیون پراکسیداز، آنزیمی است که برای عملکرد مناسب به سلنیوم نیاز دارد. سطح پایین آن می تواند نشان دهنده کبود سلنیوم در بدن باشد.

کمبود سلنیوم چگونه درمان می شود؟

خط اول درمان کمبود سلنیوم این است که سعی کنید بیشتر از غذاهای سرشار از سلنیوم استفاده کنید. غذاهای غنی از سلنیوم، عبارتند از:

• برنج
• لوبیا
• آجیل برزیلی
• ماهی تن زرد
• نان گندم کامل

موسسه ملی بهداشت توصیه می کند که افراد بالای 14 باید 55 میکروگرم سلنیوم در روز مصرف کنند. برای زنانی که باردار یا شیرده هستند، این میزان به 70 میکروگرم افزایش می یابد. هر چیزی بیش از 900 میکروگرم در روز می تواند سمی باشد. علائم سلنیوم بیش از حد شامل بوی سیر مانند در نفس و طعم فلزی دهان است.

وقتی غذاهای سرشار از سلنیوم موجود نیستند، مکمل های آن نیز می توانند موثر باشند. بسیاری از مولتی ویتامین ها حاوی سلنیوم هستند، اما شما همچنین می توانید آن را به عنوان یک محصول مستقل پیدا کنید. مکمل های سلنیوم معمولاً به صورت سلنومتیونین یا سلنیت وجود دارند. جذب سلنومتيونين براي بدن آسان تر است، بنابراين براي موارد کمبود شديد احتمال دارد گزينه بهتري باشد.

سازمان غذا و داروی ایالات متحده خلوص یا کیفیت مکمل ها را مانند داروها کنترل نمی کند. قبل از شروع مصرف مکمل سلنیوم با پزشک خود مشورت کنید.

درمان کمبود سلنیوم به افزایش مصرف رژیم غذایی، مکمل سلنیوم یا ترکیبی از این دو نیاز دارد. مکمل های سلنیوم که به طور کلی از سلنیت سدیم یا ال-سلنومتیونین ساخته می شوند در صورت شدیدبودن کمبود ممکن است توسط پزشک تجویز شوند. در غیر این صورت، مصرف مولتی ویتامین یا افزودن منابع غذایی سلنیوم در رژیم غذایی ممکن است برای رسیدن سلنیوم سرم به سطح سالم کافی باشد.

منابع گیاهی سلنیوم، دارای سلنومتیونین هستند. سلنومتیونین نوعی سلنیوم است که 90٪ از منابع زیستی برخوردار است. گوشت، غذاهای دریایی و محصولات لبنی همه منابع خوبی برای سلنیوم هستند.

سخن آخر

اگرچه کمبود سلنیوم نادر است، اما مهم است مطمئن شوید که به اندازه کافی از آن مصرف و آن را به درستی جذب می کنید. اگر فکر می کنید کمبود سلنیوم دارید، با پزشک خود مشورت کنید تا سایر علل احتمالی علائم را رد کند.

اما همیشه باید برای ارزیابی نیازهای تغذیه ای خود با پزشک مشورت کنید. حتی برای برخی از افراد داشتن مقادیر سالم سلنیوم و به طور بالقوه رفع سریعتر کمبودها از اهمیت بیشتری برخوردار است. این افراد شامل مبتلایان به بیماری های تیروئیدی مانند بیماری گریوز، سیستم ایمنی ضعیف یا سرطان است.