روزه داری و دیابت

روزه داری و دیابت، یک موضوع مهم در زمان فرار رسیدن ایام روزه داری است که مبتلایان به انواع دیابت با آن روبرو هستند. روزه داری متناوب نوعی رژیم غذایی شامل محدود کردن وعده های غذایی در یک بازه زمانی مشخص و متعاقب آن یک دوره ثابت، خوردن کم یا زیاد غذا است. دوره روزه داری می تواند از چند ساعت تا چند روز ادامه داشته باشد.

برخی بررسی ها نشان داده است که روزه داری متناوب می تواند فوایدی مانند کاهش وزن برای افراد دیابتی را فراهم کند. با این حال، تغییرات عمده در الگوی غذایی می تواند منجر به تغییر در سطح قند خون شود، که ممکن است خطرناک باشد.

افراد دیابتی ممکن است به دلایل رژیم غذایی، پزشکی یا شرعی تمایل به روزه داری داشته باشند. مبتلایان به دیابت باید به این نکته توجه داشته باشند که مشورت با یک متخصص با تجربه در زمینه بیماری های غدد و دیابت می تواند از بروز عوارض جانبی احتمالی و حتی خطرناک پیشگیری کند.

رژیم روزه داری متناوب و روزه چیست؟

روزه یک دوره زمانی مشخصی است که در آن فرد ترجیح می دهد غذا نخورد. روزه می تواند به معنای عدم مصرف غذا و حتی به معنای نخوردن هیچ گونه آشامیدنی و خوراکی حتی عدم مصرف مایعات است.

امروزه معمولاً افراد به دلایل مختلفی مانند کاهش وزن سعی می کنند از رژیم غذایی روزه داری متناوب پیروی کنند. برخی افراد همچنین به دلایل معنوی یا مذهبی روزه می گیرند. به عنوان مثال، اعمال مختلف مذهبی خواستار روزه گرفتن در یک دوره 24 ساعته، بیش از تعداد مشخصی از ساعت در روز برای یک ماه یا یک روز در ماه در طول سال یا برخی برنامه های دیگر است.

روزه داری متناوب زمانی است که فرد برای مدت طولانی غذا یا نوشیدنی (یا هر دو) را متوقف کنید. افراد ممکن است به دلایل مختلف از رژیم روزه داری متناوب استفاده کنند، از جمله:

• برای بهبود سلامتی
• تلاش برای کاهش وزن
• به عنوان یک عمل مذهبی
• در حال آماده شدن برای یک جراحی پزشکی

برخلاف بسیاری از رژیم های دیگر، این رژیم معمولاً به جای محدود کردن غذاهای موجود در بشقاب، زمان غذا خوردن و نوشیدن را برای فرد محدود می کند.

روزه داری متناوب اغلب به عنوان راهی برای کاهش وزن از طریق محدود کردن کالری استفاده می شود. این می تواند مزایای خاصی را برای افراد دیابتی فراهم کند، اما خطراتی هم دارد.

فواید روزه داری متناوب برای دیابت

روزه داری متناوب احتمال دارد فوایدی هم برای افراد دیابتی داشته باشد. در شرایطی که برنامه غذایی بیماران منجر به کاهش وزن شود، آنها شاید بتوانند مقدار داروی دیابت را کاهش دهند.

بر اساس بررسی کوچکی که انجام شده، برخی از افراد پس از یک ماه پیروی از رژیم روزه داری متناوب تا حدودی موفق شده اند مصرف انسولین خود را کنترل کنند.

بررسی های بیشتری لازم است تا مشخص شود آیا روزه داری متناوب می تواند به اکثر مبتلایان به دیابت در قطع مصرف انسولین موثر باشد یا خیر.

سایر مزایای رژیم روزه داری متناوب برای مبتلایان به دیابت، عبارتند از:

• کاهش اشتها
• کاهش فشار خون
• کاهش استرس اکسیداتیو
• افزایش اکسیداسیون چربی
• بهبود حساسیت به انسولین

طبق ADA، تعیین مزایای طولانی مدت روزه داری در کنترل گلوکز و عوارض دیابت به بررسی های بیشتری نیاز دارد.

یک بررسی طولانی مدت، در چاپ جدید مجله پزشکی انگلستان، نشان داد که حالت ناشتا بودن در طی روزه داری می تواند مزایای مختلفی داشته باشد، از جمله:

• کاهش التهاب
• سم زدایی از بدن
• کاهش سطح انسولین
• بهبود طیف وسیعی از بیماری ها (از جمله آسم، آرتروز و موارد دیگر).
• کمک به بدن برای خلاص شدن از سلولهای آسیب دیده (که احتمال دارد خطر سرطان را کاهش دهد)

سایر مزایای گزارش شده از روزه داری عبارتند از:

• کاهش فشار خون
• کاهش سطح کلسترول (به طور خاص تری گلیسیرید و کلسترول LDL)

طبق بررسی که در سال 2019 در ژورنال Nutrients منتشر شد، مزایای طولانی مدت روزه داری، از جمله کاهش خطر قلبی عروقی، باید به ویژه در انسان به طور کامل مورد بررسی و توضیح قرار گیرد.

عوارض روزه داری متناوب برای افراد دیابتی

روزه داری متناوب احتمال دارد خطراتی را برای افراد دیابتی ایجاد کند، از جمله:

افت قند خون

کاهش قند خون خطر اصلی روزه داری برای مبتلایان به دیابت است. از طرفی هم افزایش قند خون نیز می تواند در مبتلایان به دیابت منجر به بروز برخی عوارض شود زیرا افراد مجبور هستند در طی روزه داری، داروی دیابت خود را قطع کنند.

این وضعیت می تواند آنها را در معرض خطر افزایش قند خون و حتی کتواسیدوز دیابتی قرار دهد.

اگر از انسولین یا دارو استفاده می کنید و ناگهان مدت زمان زیادی دست از غذا خوردن می کشید، در این وضعیت ممکن است قند خون شما خیلی پایین بیاید. به این حالت افت قند خون گفته می شود.

طبق انجمن دیابت آمریکا (ADA)، افت قند خون می تواند منجر به علائم زیر شود:

• لرز
• گیجی
• تعریق
• لرزش
• سرگیجه
• تاری دید
• انرژی کم
• حالت تهوع
• خواب آلودگی
• تحریک پذیری
• ضربان قلب سریع
• احساس عصبی بودن

هایپر گلیسمی

خطر بالقوه دیگر روزه داری متناوب برای دیابت، بالا رفتن سطح قند خون است. این به عنوان هایپر گلیسمی شناخته می شود.

افزایش قند خون در شرایطی که بعد از یک دوره روزه داری زیاد گرسنه مانده اید و یکباره شروع به خوردن غذا می کنید، رخ می دهد.

سطح بالای قند خون شاید خطر ابتلا به عوارض دیابت را افزایش دهد، مانند:

• سکته
• بیماری قلبی
• بیماری کلیوی
• فشار خون بالا
• شرایط چشم و نابینایی
• آسیب عصبی (نوروپاتی)

قبل از شروع هرگونه رژیم غذایی یا برنامه کاهش وزن، مشاوره با یک پزشک یا متخصص تغذیه را در نظر بگیرید تا مطمئن شوید روزه گرفتن برای شما کاملا بی خطر است.

کم آبی بدن

کم آبی بدن خطر دیگری ناشی از روزه داری در مبتلایان به دیابت است و به ماهیت روزه بستگی دارد. کمبود آب بدن می تواند به دلیل عدم نوشیدن آب کافی در طول روز باشد. از طرفی هم برخی از داروهای دیابت مانند مهارکننده های SGLT-2 و داروهای ادرار آور باعث تغییر حجم ادرار می شوند. علاوه بر این، افزایش قند خون باعث ایجاد ادرار می شود.

روزه داری و انواع دیابت

افراد مبتلا به دیابت نوع 1 در هنگام روزه داری در مقایسه با دیابت نوع 2 بیشتر در معرض خطر هستند، زیرا آنها از انسولین استفاده می کنند.

میزان انسولین مصرفی آنها هنگام ناشتا باید تنظیم شود. اگر آنها انسولین خود را به اندازه کافی مصرف نکنند، در معرض افت قند خون قرار می گیرند، اما در شرایطی که قند خون آنها بیش از حد کاهش یابد، ممکن است به هیپرگلیسمی مبتلا شوند.

افراد مبتلا به دیابت نوع 1 نیز در مقایسه با مبتلایان به دیابت نوع 2 با خطر کم آبی و کتواسیدوز دیابتی روبرو هستند.

با این حال، تعداد مبتلایان به دیابت نوع 2 در بین جمعیت عمومی بیشتر است، بنابراین افراد بیشتری در معرض خطر هنگام روزه داری هستند.

برای خانم هایی که دیابت بارداری دارند، اگر دارو مصرف نکنند، باید با در نظر گرفتن فشار خون و هرگونه ادم، نسبت به خطر کم آبی بدن هوشیار باشند. در مورد زنان مبتلا به دیابت حاملگی که مایل به روزه داری هستند، این یک بحث جداگانه است.

آیا روزه داری متناوب می تواند باعث دیابت شود؟

برخی بررسی های اولیه در مورد حیوانات نشان می دهد که روزه داری متناوب احتمال دارد بر لوزالمعده و مقاومت به انسولین تأثیر بگذارد، اما برای تعیین تأثیر آن بر دیابت در انسان بررسی های بیشتری لازم است.

بررسی های جدید بر روی موشها وقتی تحت 12 هفته رژیم روزه داری متناوب قرار گرفتند، انجام شد. این بررسی نشان داد که افزایش چربی شکم منجر به آسیب سلول های لوزالمعده آزاد کننده انسولین و علائم مقاومت به انسولین می شود.

برای تعیین اینکه آیا روزه داری متناوب می تواند خطر ابتلا به دیابت را در افراد افزایش دهد، بررسی های بیشتری لازم است.

آیا روزه داری متناوب می تواند دیابت را معکوس کند؟

روزه داری متناوب، احتمال دارد دیابت را در برخی از افراد به دلیل کاهش وزن بهبود بخشد.

بررسی در 2018 بر روی سه نفر مبتلا به دیابت نوع 2 که از انسولین استفاده می کردند و حداقل سه بار در هفته روزه می گرفتند انجام شد. افراد تحت بررسی در عرض یک ماه دیگر نیازی به استفاده از انسولین نداشتند.

آنها همچنین در شاخص توده بدن (BMI)، دور کمر و سطح HbA1C تغییراتی مشاهده کردند. بعد از چندین ماه، شرکت کنندگان هر کدام حدود 10 درصد کاهش وزن را ثبت کردند.

ولی نمونه آن گزارش برای نتیجه گیری در مورد اینکه چگونه روزه داری متناوب می تواند بر اکثر افراد دیابتی تأثیر بگذارد بسیار کوچک بود.

با این حال، یک بررسی بزرگتر در سال 2018 نشان داد که تقریبا نیمی از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 که وزن خود را کاهش داده اند قادر به قطع استفاده از داروی دیابت و بهبودی هستند.

از آنجا که روزه داری متناوب می تواند راهی برای کاهش کالری باشد، احتمال دارد به افراد مبتلا به دیابت کمک کند تا وزن کم کرده و احتمال بهبودی آنها افزایش یابد.

استراتژی های دیگر کاهش وزن نیز می تواند به دیابت معکوس کمک کنند.

اما راهکارهای کاهش وزن در افراد متخلف می تواند نتایج متفاوتی داشته باشد. با یک پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید تا مشخص کند کدام استراتژی برای شما مناسب است.

نکاتی برای روزه داری متناوب هنگام ابتلا به دیابت

اگر دیابت دارید و به فکر روزه داری متناوب هستید، بهتر است راهکارهای زیر را برای مدیریت وضعیت خود تان در نظر بگیرید:

• در مورد تنظیم دارو یا دوزهای انسولین با پزشک خود مشورت کنید. شاید مجبور شوید همزمان با رژیم غذایی که ممکن است بر سطح قند خون تأثیر بگذارد، روند درمانی دیابت خود را تغییر دهید.
• سطح قند خون خود را کنترل کنید. دوره های طولانی محرومیت غذایی در هنگام روزه داری می تواند قند خون شما را خیلی پایین بیاورد، بنابراین مرتباً سطح گلوکز را بررسی کنید.
• روحیه خود را تقویت کنید. بسیاری از افراد به این نتیجه رسیده اند که محدود کردن مصرف غذا می تواند واقعاً بر روحیه آنها تأثیر منفی بگذارد. مراقب علائمی مانند تحریک پذیری، افزایش اضطراب و استرس باشید.
• سطح انرژی خود را کنترل کنید. روزه گرفتن می تواند احساس خستگی ایجاد کند. اگر در حال رانندگی یا کار با تجهیزات سنگین هستید باید به این نکته توجه کامل داشته باشید.
• مصرف کربوهیدرات های خود را متعادل کنید. بدن کربوهیدرات ها را به گلوکز تجزیه می کند، که می تواند منجر به افزایش قند خون شود. سعی کنید کربوهیدرات ها را در وعده های غذایی خود با سبزیجات و پروتئین متعادل کنید تا از افزایش قند خون پیشگیری شود.

توجه!

اگر علائم هیپوگلیسمی را تجربه کردید، فوراً افطار کنید. بازگشت به روند طبیعی خود (مانند مصرف قرص های گلوکز و به دنبال آن یک میان وعده) امری حیاتی است. قبل از ادامه روزه با پزشک خود مشورت کنید.

کسانی که به دیابت نوع 1 مبتلا هستند، اگر علائم افزایش قند خون را در نتیجه روزه داری مشاهده کردند (از جمله تشنگی شدید و تکرر ادرار و همچنین خستگی شدید) باید بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.

ایمنی روزه داری برای مبتلایان به دیابت نوع 1 کاملاً اثبات نشده است. در صورت ابتلا به دیابت نوع 1 بدون مشورت با پزشک هرگز نباید روزه بگیرید.