مسمومیت غذایی و یا بیماری ناشی از غذا، بیماری است که در اثر خوردن غذای آلوده ایجاد می شود. ارگانیسم های عفونی از جمله باکتری ها، ویروس ها و انگل ها یا سموم آن ها شایع ترین دلایل مسمومیت غذایی هستند. اغلب شامل حالت تهوع، استفراغ یا اسهال است. بیشتر اوقات، مسمومیت غذایی خفیف است و بدون درمان برطرف می شود. اما برخی از افراد باید برای درمان آن به بیمارستان مراجعه کنند.
علائم مسمومیت غذایی
علائم مسمومیت غذایی بستگی به منبع آلودگی دارد. بیشتر انواع مسمومیت غذایی باعث یک یا چند مورد از علائم و نشانه های زیر می شوند:
- تب
- استفراغ
- حالت تهوع
- درد و گرفتگی شکم
- اسهال آبکی یا خونین
علائم و نشانه ها ممکن است ظرف چند ساعت پس از خوردن غذای آلوده و یا روزها یا حتی هفته ها بعد آن شروع شوند. بیماری ناشی از مسمومیت غذایی به طور کلی از چند ساعت تا چند روز ادامه دارد.
زمان ضرورت مراجعه به پزشک در مسمومیت غذایی
در صورت بروز هر یک از علائم زیر بهتر است به دنبال درمان پزشکی باشید.
- استفراغ های مکرر
- استفراغ یا مدفوع خونین
- اسهال مداوم بیش از سه روز
- درد یا گرفتگی شدید شکم
- دمای بالاتر از 38 درجه سانتی گراد
- علائم عصبی مانند تاری دید، ضعف عضلات و سوزن شدن در بازوها
- علائم کم آبی مانند تشنگی بیش از حد، خشکی دهان، کم و زیاد ادرار کردن، ضعف شدید یا سرگیجه
بیشتر بخوانیم: درمان خانگی برای مسمومیت غذایی
علت مسمومیت غذایی
آلودگی مواد غذایی می تواند در هر یک از مراحل تغدیه مانند هضم، تجزیه، دفع رخ دهد. اما آلودگی یا مسمومیت بیشتر از راه انتقال ارگانیسم های مضر از یک سطح به سطح دیگر رخ می دهد. این امر به ویژه در غذاهای خام و آماده، مانند سالاد یا سایر محصولات شایع است. از آنجا که این غذاها به خوبی پخته نمی شوند، ارگانیسم های مضر قبل از بین نمی روند و می توانند باعث مسمومیت غذایی شوند. بسیاری از عوامل باکتریایی، ویروسی یا انگلی باعث مسمومیت غذایی می شوند.
برخی از آلاینده های احتمالی زمان شروع علائم و شیوه های رایج انتشار ارگانیسم، عبارتند از:
| آلاینده | شروع علائم | غذاها تحت تأثیر قرار می گیرند و وسایل انتقال آن |
| کامپیلوباکتر | 2 تا 5 روز | گوشت و مرغ. اگر مدفوع حیوانات با سطوح گوشت تماس داشته باشند، آلودگی می تواند رخ دهد. منابع دیگر کامپیلوباکتر شامل شیر غیر تصفیه شده و آب آلوده هستند. |
| کلستریدیوم بوتولینوم | 12 تا 72 ساعت | غذاهای خانگی کنسرو شده با اسیدیته کم، غذاهای تجاری کنسرو نادرست، ماهی دودی یا نمکی، سیب زمینی های پخته شده در فویل آلومینیوم و سایر مواد غذایی که مدت طولانی گرم نگه داشته می شوند. |
| کلستریدیوم perfringens | 8 تا 16 ساعت | گوشت و خورش که معمولاً هنگام سرو غذاها به اندازه کافی داغ نمی شوند و یا غذا خیلی آهسته سرد می شود. |
| Escherichia coli (E. coli) O157: H7 | 1 تا 8 روز | گاو در هنگام ذبح آلوده به مدفوع. عمدتا توسط گوشت گاو خرد شده پخته شده پخش می شود. منابع دیگر شامل شیر غیرپاستویزه و آب آلوده است. |
| لامبلیا ژیاردیا | 1 تا 2 هفته | غذای آماده و آب آلوده. لامبلیا ژیاردیا می تواند توسط یک کنترل کننده مواد غذایی آلوده پخش شود. |
| هپاتیت A | 28 روز | محصولات خام و آماده برای خوردن و صدف از آب آلوده. هپاتیت A می تواند توسط یک کنترل کننده مواد غذایی آلوده پخش شود. |
| لیستریا | 9 تا 48 ساعت | گوشت، شیر و پنیر و محصولات خام و غیرپاستوریزه. لیستریا می تواند از طریق خاک و آب آلوده پخش شود. |
| نورو ویروس ها (ویروس های مانند نوروکلک) | 12 تا 48 ساعت | محصولات خام و آماده و صدف از آب آلوده. نورو ویروس ها می تواند توسط یک کنترل کننده مواد غذایی آلوده پخش شود. |
| روتاویروس | 1 تا 3 روز | محصولات خام و آماده برای خوردن. روتاویروس می تواند توسط یک کنترل کننده مواد غذایی آلوده پخش شود. |
| سالمونلا | 1 تا 3 روز | گوشت خام یا آلوده، مرغ، شیر یا زرده تخم مرغ می تواند توسط چاقوها، برش سطوح یا یک ماده غذایی آلوده پخش شود. |
| شیگلا | 24 تا 48 ساعت | غذاهای دریایی و محصولات خام و آماده برای خوردن. شیگلا می تواند توسط یک کنترل کننده مواد غذایی آلوده پخش شود. |
استافیلوکوکوس اورئوس |
1 تا 6 ساعت | گوشت و سالادهای آماده، سس خامه ای و شیرینی های پر از خامه. می تواند با تماس دست، سرفه و عطسه پخش شود. |
Vibrio vulnificus |
1 تا 7 روز | صدف خام که می تواند از طریق آب دریا آلوده پخش شود. |
عوامل خطر مسمومیت غذایی
مدت زمان بروز علائم به ارگانیسم، میزان قرار گرفتن در معرض مواد مسموم کننده، سن و سلامتی بیمار بستگی دارد. عواملی که می توانند خطر بروز مسمومیت غذایی را افزایش دهند، عبارتند از:
- سن. با افزایش سن، ممکن است سیستم ایمنی بدن به درستی در برابر عوامل عفونی پاسخ ندهد.
- نوزادان و خردسالان. سیستم ایمنی بدن نوزاد و خردسالان به طور کامل رشد پیدا نکرده است. بر همین اساس این افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند.
- بارداری. در دوران بارداری، تغییر در متابولیسم و گردش خون ممکن است خطر مسمومیت غذایی را افزایش دهد. حساسیت در دوران بارداری شدیدتر می شود اما به ندرت به کودک منتقل خواهد شد.
- افراد مبتلا به بیماری مزمن. داشتن یک بیماری مزمن مانند دیابت، بیماری کبد یا ایدز، یا دریافت شیمی درمانی و پرتودرمانی برای سرطان، پاسخ ایمنی بدن را کاهش می دهد و فرد را در معرض خطر ابتلا به مسمومیت غذایی قرار می دهد.
عوارض مسمومیت غذایی
شایع ترین عارضه جدی مسمومیت غذایی، کم آبی بدن و از بین رفتن شدید آب و نمکهای اساسی و مواد معدنی بدن است. اگر یک فرد بالغ سالم هستید و بتوانید به اندازه کافی مایعاتی را که از استفراغ و اسهال از دست می دهید را جایگزین کنید، کمبود آب بدن برای شما مشکلی ایجاد نمی کند. نوزادان، سالمندان و افراد دارای سیستم ایمنی سرکوب شده یا بیماری های مزمن ممکن است هنگام از دست دادن مایعات دچار کمبود شدید آب شوند. در این حالت، آنها نیاز به بستری در بیمارستان دارند تا با دریافت مایعات داخل وریدی کم آبی آن ها جبران شود. کم آبی شدید می تواند خطرناک و کشنده باشد.
در صورت ابتلا به مسمومیت غذایی می توانید با متخصص داخلی آنلاین در پزشکت مشورت کنید.
برخی از انواع مسمومیت های غذایی در برخی از افراد منجر به بروز عوارض جدی می شود، از جمله:
لیستریا مونوسیتوژنز
عوارض ناشی از مسمومیت غذایی با لیستریا ممکن است برای جنین خطرناک باشد. در اوایل بارداری، عفونت لیستریا می تواند منجر به سقط جنین شود. بعداً در دوران بارداری، یک عفونت لیستریا ممکن است منجر به سقط، زایمان زودرس یا عفونت خطرناک در نوزاد پس از تولد شود. نوزادانی که از یک عفونت لیستریا جان سالم به در می برند ممکن است آسیب عصبی طولانی مدت و تاخیر در رشد را تجربه کنند.
اشرشیاکلی (E. coli)
برخی از انواع coli می توانند یک عارضه جدی به نام سندرم همولیتیک اورمیک ایجاد کنند.این سندرم باعث آسیب رگ های خونی ریز در کلیه ها و حتی نارسایی کلیه می شود. سالمندان، کودکان کمتر از 5 سال و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، خطر بیشتری برای ابتلا به این عارضه دارند. اگر در یکی از این دسته گروه های پرخطر قرار دارید، در اولین علامت اسهال به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری مسمومیت غذایی
برای جلوگیری از مسمومیت غذایی در خانه می توانید راهکارهای زیر را در نظر بگیرید:
- دست ها، وسایل و مواد غذایی خود را کامل بشویید.
- غذاهای خام را از غذاهای آماده جدا نگه دارید.
- غذاها را تا دمای مطمئن بپزید.
- با خیال راحت مواد غذایی را فریز کنید.
- بلافاصله مواد غذایی فاسدشدنی را یخ زده یا فریز کنید.
- از مصرف مواد غذایی مشکوک خودداری کنید.
توصیه برای گروه پر خطر
مسمومیت غذایی به ویژه برای کودکان خردسال، زنان باردار و جنین آنها، افراد مسن و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف بسیار جدی و کشنده است.
بیشتر بخوانیم: مسمومیت غذایی در کودکان
این افراد باید با پیشگیری از مسمومیت غذایی در مصرف غذاهای زیر بیشتر احتیاط کنند:
- گوشت و مرغ خام
- آب و آبمیوه های غیر پاستوریزه
- شیر و فرآورده های غیرپاستوریزه
- ماهی یا صدف خام یا پخته نشده
- پنیرهای نرم مانند فتا، بری و کاممبرت
- جوانه های خام مانند جوانه های لوبیا، شبدر و جوانه تربچه
- تخم مرغ های خام یا پخته نشده یا غذاهای حاوی آنها، مانند خمیر کوکی و بستنی خانگی
تشخیص مسمومیت غذایی
مسمومیت غذایی اغلب بر اساس سابقه فرد تشخیص داده می شود. در بعضی موارد، علت مسمومیت غذایی مشخص نمی شود.
درمان مسمومیت غذایی
برای اکثر افراد، بیماری طی چند روز بدون درمان برطرف می شود، اگرچه برخی از انواع مسمومیت های غذایی ممکن است مدت زمان بیشتری برای بهبودی لازم داشته باشند.
درمان مسمومیت غذایی به طور معمول به منبع بیماری بستگی دارد و عبارتند از:
- جایگزینی مایعات از دست رفته. مایعات و الکترولیتها که در اثر اسهال مداوم از بین رفته اند باید جایگزین شوند. برخی از کودکان و بزرگسالان مبتلا به اسهال مداوم یا استفراغ مداوم نیاز به بستری در بیمارستان دارند. در زمان بستری، پزشک برای جلوگیری کم آبی بدن می تواند نمکی و مایعات را از طریق ورید (به صورت داخل وریدی) تجویز کند.
- آنتی بیوتیک ها. پزشک در صورت وجود انواع خاصی از مسمومیت با مواد غذایی باکتریایی و علائم شدید آن، آنتی بیوتیک تجویز می کند. مسمومیت غذایی ناشی از لیستریا در طول بستری باید با آنتی بیوتیک های داخل وریدی درمان شود. در دوران بارداری، درمان سریع آنتی بیوتیک ممکن است در جلوگیری از تأثیر عفونت روی جنین موثر باشد. آنتی بیوتیک ها به مسمومیت غذایی ناشی از ویروس ها کمکی نخواهند کرد. آنتی بیوتیک ها، در واقع ممکن است علائم را در برخی از مسمومیت های غذایی ویروسی یا باکتریایی بدتر کنند. در مورد گزینه های درمانی مناسب با پزشک مشورت کنید. علائم بزرگسالان مبتلا به اسهال خونی که تب ندارند، ممکن است با مصرف دارو تسکین یابد.
سبک زندگی و درمان خانگی مسمومیت غذایی
مسمومیت غذایی اغلب بدون درمان در طی 48 ساعت بهبود می یابد.
برای کمک به بهبود علائم خود و جلوگیری از کم آبی در هنگام بهبودی، موارد زیر را امتحان کنید:
- بگذارید معده شما استراحت کند. چند ساعت از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
- به اندازه کافی استراحت کنید. بیماری و کم آبی می تواند شما را تضعیف و خسته کند.
- به اندازه کافی مایعات بنوشید.
برای مشاوره با پزشک آنلاین در پزشکت کلیک کنید.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
در صورت بروز علائم بهتر است به متخصص بیماری های عفونی مراجعه کنید.
برخی از سؤالاتی که باید از پزشک خود بپرسید، عبارتند از:
- علت احتمالی علائم چیست؟
- آیا به آزمایش تشخیصی نیاز دارم؟
- چه راهکارهای برای تسکین علائم پیشنهاد می کنید؟
- بهترین روش درمانی چیست؟ آیا گزینه های دیگری وجود دارد؟
- آیا نیاز به مصرف دارو دارم؟ اگر بله، آیا جایگزینی عمومی برای دارویی که تجویز می کنید وجود دارد؟
برخی از سؤالاتی که ممکن است پزشک بپرسد، عبارتند از:
- تب دارید؟
- آیا مدفوع خونین دارید؟
- چه زمانی علائم شما شروع شد؟
تا زمان مراجعه به پزشک می توانید مقدار زیاد مایعات بنوشید و برای کاهش در سیستم گوارشی خود ،مایعات را همراه با غذاهای ملایم بخورید. از پزشک در مورد داروهای خوراکی برای اسهال، مشورت کنید. سالمندان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف نیز ممکن است بتوانند از این داروها استفاده کنند. داروهایی که به کاهش اسهال کمک می کنند به طور کلی برای کودکان توصیه نمی شوند.
آخرین دیدگاه‌ها