تومورهای مغزی کودکان، توده ها یا رشد سلول های غیر طبیعی در مغز کودک یا بافت و ساختارهایی در نزدیکی آن هستند. درمان و احتمال بهبودی (پیش آگهی) به نوع تومور، محل قرارگیری آن در مغز، میزان شیوع آن و همچنین سن و سلامت عمومی کودک بستگی دارد. از آنجا که به طور مداوم درمان و فن آوری جدید در حال رشد و توسعه هستند، این امکان وجود دارد گزینه های مختلف درمانی هم برای آن ها وجود داشته باشد. درمان تومورهای مغزی در کودکان به طور معمول با درمان تومورهای مغزی در بزرگسالان کاملاً متفاوت است، بنابراین به دست آوردن تخصص و تجربه متخصصان کودکان در علوم اعصاب و سرطان بسیار مهم است.
علت تومورهای مغزی کودکان
در بیشتر موارد، علت دقیق تومور مغزی کودکان مشخص نیست. تومورهای مغزی کودکان به طور معمول تومورهای اصلی مغز هستند که در مغز یا بافت های نزدیک به آن شروع می شوند. تومورهای اولیه مغز از زمانی شروع می شوند که سلول های طبیعی با خطا (جهش) در DNA مواجهه شوند. این جهش ها باعث می شوند سلول ها با سرعت بالاتری رشد و تقسیم شوند و در صورت مرگ سلول های سالم زندگی خود را ادامه دهند. در نتیجه توده ای از سلول های غیر طبیعی تجمع پیدا کرده و تومور را تشکیل می دهند.
عوامل خطر تومورهای مغزی کودکان
در بیشتر کودکان مبتلا به تومورهای اولیه مغز، علت تومور مشخص نیست. اما انواع خاصی از تومورهای مغزی مانند مدولوبلاستوما یا اپندیموما در کودکان شایع تر هستند. سابقه خانوادگی تومورهای مغزی یا سابقه خانوادگی سندرم های ژنتیکی ممکن است خطر ابتلا به تومورهای مغزی در برخی از کودکان را افزایش دهد.
انواع تومورهای مغزی کودکان
انواع مختلفی از تومورهای مغزی کودکان وجود دارند که برخی غیر سرطانی (خوش خیم) و برخی دیگر سرطانی (بدخیم) هستند.
برخی از شایع ترین انواع این تومورها، عبارتند از:
-
- گلیوما
- اپاندیموما
- پینوبلاستوما
- مدولوبلاستوما
- کرانیوفارنژیوما
- تومورهای جنینی
- پلوروس کوروئید کارسینوما
علائم تومورهای مغزی کودکان
علائم و نشانه های تومور مغزی در کودکان بسیار متفاوت است و به نوع، اندازه، محل و میزان رشد آن بستگی دارد. ممکن است برخی از علائم و نشانه ها به راحتی تشخیص داده نشوند زیرا این علائم بسیار شبیه علائم سایر بیماری ها هستند.
برخی از شایع ترین علائم تومور مغزی در کودکان، عبارتند از:
- احساس افزایش فشار در سر
- حالت تهوع یا استفراغ غیر قابل توضیح
- شروع ناگهانی مشکلات بینایی مانند دوبینی
- سردرد، که ممکن است بیشتر و شدیدتر شود.
سایر علائم و نشانه های احتمالی بسته به محل تومور شامل موارد زیر است:
- لکنت زبان
- عدم تعادل
- اختلال در بلع
- مشکلات حافظه
- مشکلات شنوایی
- تغییر شخصیت یا رفتار
- حرکت غیر طبیعی چشم
- سردرگمی، تحریک پذیری
- از دست دادن اشتها یا اختلال در تغذیه
- ضعف یا از بین رفتن احساس در بازو یا پا
- ضعف یا افتادگی از یک طرف روی صورت
- یک لکه نرم کامل (فونتنل) روی جمجمه در نوزادان
- تشنج به ویژه هنگامی که کودک هیچ گونه سابقه تشنج نداشته
تشخیص تومورهای مغزی کودکان
پزشک در صورت شک به تومورهای مغزی در کودکان ممکن است چندین آزمایش را برای کمک به تشخیص و تعیین گزینه های درمانی توصیه کند.
- آزمایش عصب شناسی. این آزمایش می تواند کودک را از نظر بینایی، شنوایی، تعادل، هماهنگی، قدرت و رفلکس بررسی کند. مشکل در هر کدام از این مناطق ممکن است سرنخ هایی در مورد بخشی از مغز که تحت تأثیر تومور قرار گرفته را در اختیار پزشک قرار دهد.
- تست های تصویربرداری. آزمایشات تصویربرداری به تعیین محل و اندازه تومور مغز کمک می کند. در این شرایط اغلب تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) انجام می شود. ممکن است همراه با آن ها MRI تخصصی مانند MRI عملکردی یا طیف سنجی رزونانس مغناطیسی هم انجام بگیرد. سایر آزمایشات تصویربرداری تشخیصی برای تومورهای مغزی کودکان شامل توموگرافی کامپیوتری (CT) و توموگرافی انتشار پوزیترون (PET) می باشند.
- بیوپسی. برداشتن نمونه ای از بافت برای آزمایش (بیوپسی) می تواند به عنوان بخشی از عمل جراحی برای از بین بردن تومور انجام شود. در مواردی که جراحی تومور سخت و یا تومور در منطقه حساس قرار گرفته باشد ممکن است بیوپسی سوزنی استریوتاکتیک انجام شود که در این موارد جراح سوراخ کوچکی را در جمجمه ایجاد کرده و یک سوزن نازک را از طریق سوراخ وارد مغز کرده و با استفاده از سوزن از بافت نمونه برداری می کند.
- تشخیص پزشکی دقیق. علاوه بر تجزیه و تحلیل بیوپسی سنتی، بافت تومور می تواند برای جهش های ژنتیکی و اساس مولکولی مورد آزمایش قرار گیرد و بر اساس نتایج این روش دارو درمانی هدفمند متناسب با نیازهای بیمار تنظیم خواهد شد.
درمان تومورهای مغزی کودکان
درمان تومور مغز کودکان بستگی به نوع، اندازه و محل تومور و همچنین سن و سلامت کلی کودک دارد.
عمل جراحی
اگر تومور در مکانی مناسبی قرار دارد که به راحتی قابل دسترس است جراح می تواند تومور را به طور کامل جراحی کرده و از بین ببرد.
در برخی موارد، تومورها کوچک هستند و جراح به راحتی می تواند آن ها را از اطراف بافت مغز جدا کند. اما در برخی موارد ممکن است جدا کردن تومور از بافت غیر ممکن و سخت باشد و یا کلا تومور در نزدیکی مناطق حساس در مغز قرار گرفته که جراحی در این منطقه خطرناک است. در این شرایط جراح تا جایی که بتواند تومور را از بین می برد.
حتی از بین بردن بخشی از تومور مغز ممکن است به کاهش و تسکین علائم بیمار کمک کنند. جراحی برای برداشتن تومور مغز کودکان، خطراتی از جمله عفونت و خون ریزی را به همراه دارد. سایر خطرات ممکن است به بخشی از مغز که تومور در آن قرار دارد بستگی داشته باشد. به عنوان مثال، جراحی بر روی تومور در نزدیکی اعصاب که به چشم وصل می شوند ممکن است خطر از دست دادن دید و کوری را به همراه داشته باشد.
پرتودرمانی سنتی
پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه X یا پروتون برای از بین بردن سلولهای توموری استفاده می کند. پرتودرمانی می تواند از دستگاهی خارج از بدن (پرتوی خارجی پرتوهای) ناشی شود، یا در موارد بسیار نادر، اشعه را می توان در داخل بدن نزدیک به تومور مغز (براکی تراپی) قرار داد. پرتوهای خارجی می توانند دقیقاً بر ناحیه مغز کودک که تومور در آن قرار دارد، متمرکز شوند و یا می توانند به طور کامل بر کل مغز تابیده شوند. تشعشعات كامل مغز اغلب در معالجه سرطانی كه از قسمت هاي ديگر بدن به مغز انتشار يافته است، کاربرد دارد.
عوارض جانبی پرتودرمانی بستگی به نوع و دوز پرتونگاری که بیمار دریافت می کند بستگی دارد. عوارض جانبی رایج، در طی یا بلافاصله بعد از تابش، شامل خستگی، سوزش پوست سر، ریزش موقت مو و سردرد است. گاهی اوقات حالت تهوع و استفراغ رخ می دهد، اما داروهای ضد تهوع می توانند به کنترل این علائم کمک کنند.
پروتون درمانی
پروتون تراپی تنها در تعداد محدودی از مراکز بهداشتی و درمانی انجام می گیرند که در این روش دوز دارو های هدفمند بیشتری از تشعشع به تومورهای مغزی تابیده می شود. پروتون تراپی میزان تابش اشعه در بافت های سالم اطراف را به حداقل می رساند و اثرات جانبی کوتاه مدت و طولانی مدت و احتمال ابتلا به سرطان های جدید را کاهش می دهد.
درمان با پروتون درمانی مخصوصاً برای كودكان با انواع خاصی از تومورهای مغزی مفید است زیرا مغز كودك هنوز در حال پیشرفت است و به خصوص در مورد اثرات حتی دوزهای كم و متوسط اشعه نیز حساس است.
جراحی رادیولوژی
عمل جراحی پرتونگاری با استفاده از پرتوهای پرتودرمانی، به شکل بسیار متمرکز برای از بین بردن سلول های تومور در یک ناحیه بسیار کوچک استفاده می شود. انواع مختلفی از فن آوری وجود دارد که در پرتودرمانی برای تمرکز اشعه استفاده می شود. در جراحی رادیولوژی معمولاً بیمار می تواند در همان روز به خانه برود و نیازی به بستری شدن بیمار ندارد.
شیمی درمانی
شیمی درمانی از داروهایی برای از بین بردن سلول های توموری استفاده می کند. اگرچه این داروها می توانند به صورت خوراکی به صورت قرص مصرف شوند، اما در کودکانی که دارای تومور مغزی کودکان هستند، این داروها معمولاً به داخل ورید تزریق می شوند (شیمی درمانی داخل وریدی). بسیاری از داروهای شیمی درمانی در دسترس هستند و گزینه ها به نوع سرطان بستگی دارد. عوارض شیمی درمانی به نوع و دوز دارو بستگی دارد. عوارض جانبی کلی شیمی درمانی شامل تهوع، استفراغ، ریزش مو و کاهش تولید سلول های خونی است.
دارو درمانی هدفمند
درمان های دارویی هدفمند بر ناهنجاری های خاص موجود در سلول های سرطانی تمرکز دارند. این روند درمانی با مسدود کردن این ناهنجاری ها، می تواند باعث مرگ سلول های سرطانی شود. به عنوان مثال، یک داروی درمانی هدفمند که برای درمان نوعی از سرطان مغز به نام گلیوما درجه پایین استفاده می شود، بواسیزوماب (آواستین) است. این دارو که از طریق ورید تجویز می شود، تشکیل رگ های خونی جدید را متوقف می کند، خون رسانی به یک تومور را قطع می کند و سلول های تومور را می کشد.
توان بخشی بعد از درمان
از آنجا که تومورهای مغزی می توانند در بخش هایی از مغز ایجاد شوند که مهارت های حرکتی، گفتار، بینایی و تفکر را کنترل می کنند، توان بخشی ممکن است بخشی ضروری برای بهبود کودک شما باشد.
پزشک می تواند بیمار را برای خدمات بهتر به مراکز خدمات درمانی ارجاع دهد:
- گفتار درمانی به منظور برطرف کردن مشکلات تکلم بیمار
- کاردرمانی برای کمک به بیمار به منظور بازگشت به فعالیت های روزانه
- فیزیوتراپی برای بهبود مهارت های حرکتی از دست رفته یا بازیابی قدرت عضلات
- تدریس در صورت نیاز به کودک در سن مدرسه برای مقابله با تغییرات حافظه و تمرکز پس از تومور مغزی
آزمایشات بالینی
کارآزمایی های بالینی، مطالعات مربوط به درمان های جدید می باشد. این مطالعات می تواند به کودک فرصتی دهد که آخرین گزینه های درمانی را امتحان کند، اما ممکن است با خطر عوارض جانبی شناخته نشده همراه باشد.
طب جایگزین
هیچ درمانی جایگزین برای درمان تومورهای مغزی ثابت نشده است و بعضی از آن ها حتی مضر هستند. با این حال، برخی از رویکردهای مکمل مانند بازی درمانی، موسیقی درمانی یا تمرینات آرامش بخش ممکن است به کودک کمک کند تا با تومور مغزی و درمان آن کنار بیاید. در مورد مزایای این نوع فعالیت ها با تیم مراقبت های بهداشتی فرزندتان مشورت کنید.
توصیه های برای کمک به والدین بیمار
والدینی که کودکان آن ها به تومور مغزی مبتلا هستند می توانند برخی راهکارها را برای کمک به راه های درمانی کودک خود در نظر بگیرند.
راهکارهای برای زمان بستری در بیمارستان
والدین بهتر است در مواقعی فرزند آن ها در بیمارستان بستری است، راهکارهای زیر را در نظر بگیرند:
- اسباب بازی یا کتاب مورد علاقه کودک را برای کودک بیاورید.
- در صورت امکان در طول آزمایش یا درمان در کنار فرزند خود بمانید.
- وقتی را برای بازی کردن کودک خود در نظر بگیرید. بیمارستان های بزرگ معمولاً برای کودکان تحت معالجه اتاق بازی دارند. اغلب کارمندان اتاق بازی، اعضاء تیم درمانی هستند که آموزش های در زمینه رشد کودک، تفریح، روانشناسی یا مددکاری اجتماعی دیده اند. در شرایطی که کودک امکان خارج شدن از اتاق خود را ندارد بهتر است درخواست کنید یک درمانگر بازی درمانی در دسترس کودک شما باشد.
- از اعضای کارمندان بیمارستان درخواست کمک کنید. علاوه بر آن می توانید با والدینی که شرایط مشابه شما را دارند در ارتباط باشید.
راهکارهای برای بهبودی کودکان در خانه
والدین بهتر است بعد از مرخص شدن کودک از بیمارستان، راهکارهای زیر را برای بهبودی بهتر کودک خود در نظر بگیرند:
- سطح انرژی کودک خود را در خارج از بیمارستان کنترل کنید. اگر حال او به اندازه کافی خوب شده، به تدریج کودک را تشویق کنید در فعالیت های منظم شرکت کند. بعضی اوقات کودک مخصوصاً بعد از شیمی درمانی یا پرتونگاری خسته و بی انگیزه می شود. در این شرایط به او اجازه دهید تا به اندازه کافی استراحت کند.
- وضعیت فرزند خود را در خانه به صورت روزانه یادداشت کنید. درجه حرارت بدن، سطح انرژی و الگوهای خواب، و همچنین داروهای تجویز شده و هر گونه عوارض جانبی احتمالی که فرزند شما تجربه می کند را یادداشت کنید. این اطلاعات را با پزشک فرزند خود در میان بگذارید.
- رژیم غذایی عادی را رعایت کنید مگر اینکه پزشک پیشنهاد دیگری داشته باشد. غذاهای مورد علاقه کودک خود را در صورت امکان تهیه کنید. اگر کودک شما تحت شیمی درمانی قرار دارد، ممکن است دچار کم اشتهایی شود. مطمئن شوید که کودک به اندازه کافی مایعات مورد نیاز را دریافت می کند. از یک متخصص تغذیه می توانید برای رژیم مناسب برای کودک خود کمک بگیرید.
- قبل از هرگونه واکسیناسیون با پزشک مشورت کنید، زیرا درمان سرطان بر سیستم ایمنی بدن تأثیر می گذارد.
در مورد تومور مغز با سایر فرزندان خود صحبت کنید. در مورد عوارض جانبی درمان و تغییراتی که در کودک بیمار ممکن است ظاهر شوند مانند ریزش مو و کاهش انرژی او با سایر کودکان خود صحبت کنید.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
برای آمادگی بیشتر قبل از مراجعه به پزشک، بهتر است موارد زیر را یادداشت کنید و همراه خود داشته باشید:
- علائم و نشانه ها و سوابق پزشکی خانوادگی
- هرگونه دارو، از جمله ویتامین ها، گیاهان دارویی و داروهای بدون نسخه ای مصرفی کودک
- اطلاعات كليدي شخصي، از جمله هرگونه فشار عمده يا تغييرات اخير در زندگي فرزند تان
در مورد تومور مغزی کودکان، برخی از سؤالات که باید از پزشک بپرسید، عبارتند از:
- مزایا و خطرات هر درمان چیست؟
- فرزند من چه نوع تومور مغزی دارد؟
- آیا تومور مغز فرزندم من سرطانی است؟
- آیا فرزند من به آزمایش های جانبی نیازی دارد؟
- بهترین گزینه درمانی برای فرزند من کدام است؟
- تومور مغز در کجا واقع شده است؟ چقدر بزرگ است؟
- آیا هر درمانی می تواند تومور مغزی فرزند من را درمان کند؟
- آیا بروشور یا مواد چاپی دیگری وجود دارد که بتوانم از آن ها استفاده کنم؟
پزشک ممکن است برای تشخیص بهتر سوالاتی از شما در مورد بیماری فرزندتان بپرسد، از جمله:
- علائم او چقدر شدید هستند؟
- چه زمانی کودک شما برای اولین بار علائم بیماری را تجربه کرد؟
- آیا علائم کودک شما مداوم بوده یا گاه به گاه بروز پیدا می کنند؟
- فکر می کنید چه چیزی باعث بهتر و یا بدتر شدن علائم او می شود؟
