انواع شیمی درمانی

انواع شیمی درمانی و داروهای آن برای درمان انواع سرطان ها کاربرد دارند. 150 نوع دارو شیمی درمانی مورد تایید سازمان غذا و دارو قرار گرفته است که ما در این مقاله سعی کرده ایم، عوارض و کاربرد آنها را بررسی کنیم.

سرطان، طیف وسیعی از بیماری ها است که در اثر تقسیم سریع سلول های غیر طبیعی ایجاد می شود. شیمی درمانی یکی از گزینه های درمانی برای انواع سرطان ها بوده  که شامل دریافت دارویی است که سلولهای سرطانی را از انتشار و تقسیم، باز می دارد.

شیمی درمانی می تواند به تنهایی یا با سایر روش های درمانی موثر باشد. اما شیمی درمانی ممکن است منجر به بروز برخی عوارض جانبی خفیف یا جدی شود. بیش از نیمی از افرادی که شیمی درمانی را انجام می دهند، حداقل یک عارضه جانبی را تجربه می کنند.

شایع ترین عوارض شیمی درمانی، عبارتند از:

• اسهال
• یبوست
• خستگی

برای آشنایی بیشتر با عوارض شیمی درمانی روی لینک کلیک کنید.

انواع مختلف شیمی درمانی

شیمی درمانی، شامل تزریق یک دارو درمانی شیمیایی است که اغلب برای از بین بردن سلول های سرطانی در بدن افراد بیمار استفاده می شود. شیمی درمانی ممکن است به عنوان درمان اصلی سرطان استفاده شود، یا ممکن است برای آماده سازی فرد برای سایر درمان ها، مانند پرتو درمانی یا جراحی استفاده شود.

سازمان غذا و دارو، حداقل 150 داروی شیمی درمانی را برای درمان سرطان تأیید کرده است.

نوع دارویی که پزشک برای شیمی درمانی توصیه می کند بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله:

• سن
• سلامتی کلی
• نوع سرطان
• درمان های قبلی
• میزان انتشار سرطان

به طور کلی داروهای شیمی درمانی بر اساس نحوه عملکرد آنها طبقه بندی می شوند.

دسته های اصلی داروهای شیمی درمانی، عبارتند از:

• ضد متابولیت ها
• عوامل آلکیله کننده
• آنتی بیوتیک ضد تومور
• کورتیکواستروئید ها
• آلکالوئید های گیاهی (مهار کننده های توپوایزومراز و مهار کننده های میتوزی)

جدول زیر نشان می دهد که انواع شیمی درمانی معمولاً در کدام سرطان ها استفاده می شوند.

نوع شیمی درمانی	نوع سرطان
عوامل آلکیله کننده	سارکوم میلوم متعدد بیماری هاچکین، سرطان ریه سرطان پستان، سرطان تخمدان
آلکالوئیدهای گیاهی: مهارکننده های توپوایزومراز	لوسمی سرطان لوزالمعده سرطان تخمدان سرطان دستگاه گوارش سرطان ریه
آلکالوئیدهای گیاهی: مهار کننده های میتوزی	سرطان پستان سرطان ریه، لوسمی، لنفوم میلوم
ضد متابولیت	سرطان سینه لوسمی سرطان تخمدان سرطان دستگاه گوارش
آنتی بیوتیک ضد تومور	سرطان ریه، سرطان روده بزرگ، سرطان تخمدان، سرطان پروستات
کورتیکواستروئیدها	ممکن است برای درمان سرطان یا جلوگیری از عوارض جانبی معده یا واکنش های آلرژیک شیمی درمانی استفاده شود.

در ادامه، هر نوع شیمی درمانی را به همراه عوارض جانبی بالقوه آنها با جزئیات بیشتری بررسی می کنیم.

مطالعه بیشتر: رژیم غذایی مفید برای شیمی درمانی

شیمی درمانی با عوامل آلکیله کننده 

براساس گفته موسسه ملی سرطان آمریکا، عوامل آلکیله کننده، متداول ترین دسته داروهایی هستند که امروزه در شیمی درمانی مورد استفاده قرار می گیرند. عوامل آلکیله کننده به DNA سلول های سرطانی آسیب می رسانند و از تقسیم آنها جلوگیری می کنند.

برخی از داروهایی که در این گروه قرار می گیرند، عبارتند از:

• تیوتپا
• بوسولفان
• کلرامبوسیل
• سیکلوفسفامید

از عوامل آلكیل كننده می توان برای بیشتر انواع سرطان ها استفاده كرد. اما به طور كلی در درمان سرطان هایی كه رشد كندی دارند، موثرتر هستند. برخی از سرطان ها که عوامل آلکیله کننده می توانند به درمان آنها کمک کنند، عبارتند از:

• سارکوم
• سرطان ریه
• سرطان پستان
• مولتیپل میلوما
• سرطان تخمدان
• بیماری هوچکین

عوارض عوامل آلکیله کننده

دوزهای بالای عوامل آلکیله کننده می توانند به طور جدی به مغز استخوان آسیب برسانند، که می تواند منجر به سرطان خون شود. خطر ابتلا به سرطان خون در دوزهای بالاتر بیشتر می شود.

طبق گفته انجمن سرطان آمریکا، خطر ابتلا به سرطان خون پس از 5 تا 10 سال درمان با این دارو ها، بیشتر است.

دیگر عوارض جانبی شایع عوامل آلکیله کننده، عبارتند از:

• کم خونی
• ریزش مو
• آسیب روده
• قطع قاعدگی
• اختلال در تولید اسپرم
• پانسیوتوپنی(تعداد سلولهای خون پایین)

مطالعه بیشتر: خطر بروز عفونت در شیمی درمانی

آلکالوئیدها

آلکالوئیدهای گیاهی، داروهایی هستند که از گیاهان با خاصیت ضد توموری گرفته می شوند. آنها را می توان به چندین زیر مجموعه تقسیم کرد.

مهارکننده های توپوایزومراز

مهارکننده های توپوایزومراز با تداخل در آنزیم هایی به نام توپوایزومراز، از تقسیم و انتشار سلول های سرطانی جلوگیری می کنند.

برخی از آلکالوئیدهای گیاهی که معمولاً مورد استفاده قرار می گیرند، عبارتند از:

• تنیپوزید
• توپوتکان
• ایرینوتکان

این داروها برخی از سرطان ها را درمان می کنند، از جمله:

• سرطان ریه
• سرطان خون
• سرطان تخمدان
• سرطان پانکراس
• سرطان دستگاه گوارش

عوارض مهار کننده های توپوایزومراز

از جمله اثرات جانبی مهار کننده های توپوایزومراز می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اسهال
• کم خونی
• حالت تهوع
• ترومبوسیتوپنی(سطح پایین پلاکت)
• نوتروپنی(تعداد کم سلولهای خونی به نام نوتروپنی)

مطالعه بیشتر: سرماخوردگی در شیمی درمانی

مهار کننده های میتوزیک

مهار کننده های میوتیک با مهار آنزیم هایی که سلول ها برای ساخت پروتئین های خاص نیاز دارند از تکثیر سلول های سرطانی جلوگیری می کنند. برخی از نمونه های این‌ مواد عبارتند از:

• دوتکسل
• وینورلبین
• کابازیتاکسل

مهار کننده های میوتیک ممکن است در درمان سرطان های زیر موثر باشند:

• لنفوم
• میلوما
• سرطان ریه
• سرطان خون
• سرطان پستان

عوارض مهار کننده های میتوتیک

دوزهای بالای مهار کننده های میتوتیک می توانند باعث آسیب عصبی شوند. برخی دیگر ازعوارض جانبی احتمالی مهارکننده های میتوتیک، عبارتند از:

• ضعف
• یبوست
• کمردرد
• استفراغ
• درد شکم
• بی اشتهایی

مطالعه بیشتر: تاکسول در شیمی درمانی

ضد متابولیت ها 

داروهای ضد متابولیت ساختارهای موجود در DNA سلول های سرطانی را جایگزین می کنند و عملکرد آنزیم های داخل سلول را تغییر می دهند. برخی از داروهایی که در این گروه قرار می گیرند، عبارتند از:

• آزازیتیدین
• کلوفارابین
• فلوکسوریدین

ضد متابولیت ها اغلب برای درمان سرطان های زیر در میان سایر موارد سرطان، استفاده می شود:

• سرطان خون
• سرطان پستان
• سرطان تخمدان
• سرطان دستگاه گوارش

عوارض متابولیت ها

برخی از اثرات جانبی و عوارض احتمالی متابولیت ها، عبارتند از:

• تب
• خستگی
• استفراغ
• ریزش مو
• پانکراتیت
• آسیب کبدی
• حالت تهوع
• نارسایی کلیه
• از دست دادن اشتها
• کاهش تعداد گلبولهای سفید

مطالعه بیشتر: علت کاهش بیش از حد گلبول سفید

آنتی بیوتیک ضد تومور 

آنتی بیوتیک های ضد تومور با آنتی بیوتیک هایی که برای درمان عفونت استفاده می شوند، فرق دارند. تحقیقات نشان داده است که آنتی بیوتیک های ضد تومور، مواد شیمیایی تولید شده توسط میکروارگانیسم ها هستند که به تخریب سلول های سرطانی کمک می کنند. آنتی بیوتیک های ضد تومور با از بین بردن رشته های DNA درون سلول های سرطانی و جلوگیری از تکثیر آنها کار می کنند. داروهای زیر در این گروه قرار می گیرند:

• بلومایسین
• میتوکسانترون
• دوکسوروبیسین

از آنها برای درمان سرطان های زیر به طور وسیعی استفاده می شود:

• سرطان ریه
• سرطان تخمدان
• سرطان پروستات
• سرطان روده بزرگ

مطالعه بیشتر: قرص شیمی درمانی زلودا

عوارض آنتی بیوتیک های ضد تومور

دوزهای بالای آنتی بیوتیک های ضد تومور می تواند باعث آسیب قلبی شود. متخصصان بهداشت و درمان اغلب محدودیت های مادام العمر را در مورد مقدار تجویز شده اعمال می کنند.

سایر عوارض جانبی شایع آنتی بیوتیک های ضد تومور، عبارتند از:

• خستگی
• کاهش اشتها
• زخم های دهانی
• کاهش سلول های خونی

کورتیکواستروئیدها 

استروئیدها، داروهای شبه هورمونی هستند که در درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می شوند. ممکن است از آنها در طی شیمی درمانی برای درمان مستقیم سرطان یا جلوگیری از عوارض جانبی معده و واکنش های آلرژیک ناشی از داروهای دیگر استفاده شود. کورتیکواستروئیدها با خطرات خاص خود همراه هستند از جمله:

• افزایش وزن
• تغییر خلق
• افزایش اشتها
• مشکل خواب
• ناراحتی معده
• فشار خون بالا

سایر داروهای شیمی درمانی

بسیاری از داروهای دیگر را می توان در شیمی درمانی استفاده کرد که در دسته های قبلی قرار نمی گیرند. برخی از داروهای شیمی درمانی متفرقه، عبارتند از:

• میتوتان
• بگزاروتن
• پگاسپارگاز
• استراموستین
• هیدروکسی اوره

مطالعه بیشتر: عوارض داروی شیمی درمانی مرکاپتوپورین 

سایر درمان های سرطان

شیمی درمانی می تواند به تنهایی یا همراه با سایر گزینه های درمانی برای درمان سرطان استفاده شود. در این قسمت، برخی دیگر از روش های درمانی که ممکن است پزشک شما توصیه کند، وجود دارد.

درمان های هدفمند

درمان های هدفمند، روش های درمانی دارویی هستند که هدف از آن، از بین بردن سلول های سرطانی با هدف قرار دادن موارد زیر است که منحصر به سلول های سرطان است:

• ژن ها
• گیرنده ها
• پروتئین ها

برخلاف شیمی درمانی، درمان های هدفمند به طور خاص سلول های سرطانی را هدف قرار می دهند و از آسیب رساندن به سلول های سالم جلوگیری می کنند.

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی یک روش دارو درمانی است که سیستم ایمنی بدن شما را تقویت می کند تا به بدن شما کمک کند سلول های سرطانی را شناسایی و از بین ببرد. برخلاف شیمی درمانی، مواد شیمیایی موجود در داروهای ایمنی درمانی مستقیماً سلول های سرطانی را از بین نمی برد بلکه توانایی بدن شما را در مبارزه با آنها افزایش می دهد.

مطالعه بیشتر: فرق ایمونوتراپی و شیمی درمانی 

هورمون درمانی

برخی از انواع سرطان ها برای رشد به سطح خاصی از هورمون ها نیاز دارند. درمان های هورمونی با تغییر سطح هورمون ها در بدن از رشد سلول های سرطانی جلوگیری می کنند.

برخی از انواع سرطان های حساس به سطح هورمون ها، عبارتند از:

• سرطان رحم
• سرطان پستان
• سرطان تخمدان
• سرطان پروستات

عمل جراحی

در بعضی موارد، عمل جراحی بهترین گزینه ممکن برای درمان و حذف سلول های سرطانی از بدن می باشد. جراحی برای سرطان هایی که در یک بافت و ناحیه از بدن قرار دارند، سرطان بهترین نتیجه را می دهد.

پرتو درمانی

در پرتودرمانی، از دوزهای کم فرکانس تابش برای از بین بردن سلولهای سرطانی با آسیب رساندن به DNA آنها استفاده می کنند. این روش نه تنها سلولهای سرطانی بلکه سلول های سالم را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. این روش درمانی معمولا منجر به عوارض جانبی مختلفی می گردد، مانند:

• خستگی
• حالت تهوع
• از دست دادن اشتها

سخن آخر

شیمی درمانی، یک روش دارو درمانی شیمیایی است که به تخریب سلول های سرطانی کمک می کند. داروهای زیادی وجود دارد که می تواند در طی شیمی درمانی مورد استفاده قرار گیرد. پزشک می تواند به بیمار کمک کند تا دریابید کدام دارو برای شرایط خاص بیماری، بهترین گزینه است. شیمی درمانی می تواند به عنوان درمان اصلی سرطان استفاده شود، یا ممکن است با سایر روش های درمانی مانند موارد زیر، همراه باشد:

• ایمونوتراپی
• عمل جراحی
• هورمون درمانی