گره زبانی (آنکیلوگلوزی) یک بیماری زبانی است که در بدو تولد وجود داشته و حرکت زبان را محدود می کند. در صورت ابتلا به گره زبانی یک طناب بافتی ضخیم و باریک (فرنولوم زبانی) قسمت پایینی نوک زبان را به کف دهان چسبانده و شیر خوردن کودک از سینه مادر را با مشکل همراه کند. کودکی که به عارضه گره زبانی مبتلا باشد در بیرون آوردن زبان از دهان مشکلاتی خواهد داشت. همچنین این بیماری می تواند غذا خوردن، صحبت کردن و حتی بلعیدن کودک را با مشکلاتی همراه کند. البته همیشه گره زبانی باعث بروز مشکل و عوارض جانبی نخواهد بود. در بعضی به سادگی با یک عمل جراحی ساده قابل اصلاح و درمان است.
علت گره زبانی
در حالت طبیعی، فرنولوم زبانی پیش از تولد از هم جدا شده و اجازه می دهد تا زبان محدوده مشخصی را برای حرکت در اختیار داشته باشد. اما در صورت ابتلا به، فرنولوم زبانی قسمت پایینی زبان را به دهان چسبانده و در نتیجه مانع از حرکت کامل زبان خواهد شد. علت اصلی بروز این اتفاق نیز تا حد زیادی ناشناخته است با این حال برخی از محققان در بعضی از موارد این بیماری را با عوامل ژنتیکی مرتبط می دانند.
عوامل خطر گره زبانی
گرچه گره زبان می تواند هر کسی را تحت تأثیر قرار دهد، اما آمار مبتلایان به این بیماری در پسران بیشتر از دختران است. همچنین این بیماری ممکن است به صورت ارثی در بین اعضای یک خانواده مشترک باشد.
علائم گره زبانی
معمولاً علائم این عارضه زبانی شامل موارد زیر می شود:
- مشکل در بلند کردن و بالا آوردن زبان، در نتیجه فرد دیگر قادر به رساندن زبان به دندان های بالا یا کناره های دهان نخواهد بود
- مشکل در بیرون آوردن زبان از داخل دهان
- زمانی که فرد سعی در بیرون آوردن زبان خود می کند، قلب شکل قلب به خود خواهد گرفت
زمان مراجعه به پزشک
در صورت بروز موارد زیر بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
- علائم گره زبانی خودتان شما را ناراحت کرده است.
- کودک شما دارای علائم و نشانه های گفته شده عارضه فوق و مشکل در شیر خوردن است.
- آسیب شناس زبان گفتاری فکر می کند که تکلم کودک شما تحت تأثیر بیماری گره زبانی قرار گرفته است.
- کودک شما بعد از بزرگ شدن از مشکل در غذا خوردن، صحبت کردن یا ناتوانی در بیرون آوردن زبان خود شکایت می کند.
عوارض گره زبانی
بیماری گره زبانی بر روی رشد دهانی کودک اثر گذار بوده و در نتیجه می تواند غذا خوردن، صحبت کردن و حتی بلعیدن او را تحت تأثیر خود قرار دهد.
به عنوان مثال گره زبانی می تواند منجر به موارد زیر شود:
مشکلات مربوط به تغذیه با شیر مادر
شیردهی به کودک نیاز دارد تا هنگام مکیدن سینه، کودک زبان خود را روی لثه پایین نگه دارد. اما اگر نتواند زبان را جابجا کند یا آن را در وضعیت مناسب نگه دارد، ممکن است کودک به جای مکیدن نوک پستان، آن را بجود. این می تواند باعث درد قابل توجه نوک سینه شده و در توانایی کودک در مکیدن شیر اختلال ایجاد کند. در نتیجه کودک مبتلا به گره زبانی به علت مشکلات مکیدن شیر تغذیه کافی نداشته و ممکن است دچار مشکلات رشد شود.
مشکلات گفتاری
کودک مبتلا به گره زبانی در ایجاد صداهای خاص مثل «س»، «ز»، «د»، «ت»، «ر»، «ث» و «ل» دچار مشکل خواهد شد.
بهداشت دهان و دندان نامناسب
در کودکان و بزرگسالان بیماری ممکن است تمیز کردن دندان ها را با مشکل مواجه کرده و در نتیجه باقی ماندن مواد غذایی در داخل دهان، فرد دچار پوسیدگی دندان یا التهاب لثه ها شود. همچنین گره زبانی می تواند منجر به ایجاد شکاف یا فضا بین دو دندان جلویی شود.
چالش در فعالیت های دهانی
گره زبانی علاوه بر تمامی موارد گفته شده می تواند فعالیت های دهانی مثل لیس زدن بستنی، بوسیدن یا فوت کردن را با مشکل مواجه کند.
تشخیص گره زبانی
معمولاً بیماری گره زبانی با معاینه ساده قابل تشخیص خواهد بود. برای نوزادان نیز پزشک ممکن است از یک وسیله تشخیصی برای بررسی ظاهر زبان و توانایی حرکت آن استفاده کند.
درمان گره زبانی
انتخاب بهترین شیوه درمانی یک موضوع بحث برانگیز و چالشی است. بعضی از پزشکان و مشاوران شیردهی اصلاح این عارضه را بلافاصله بعد از تشخیص بیماری توصیه می کنند. یعنی حتی قبل از اینکه کودک بعد از تولد ترخیص شود، درمان آن ها را توصیه می کنند. اما برخی از پزشکان ترجیح می دهند تا تأثیر این عارضه بر روی زندگی کودک را مشاهده و سپس اقدام به تصمیم گیری کنند. زیرا فرنولوم زبانی ممکن است با گذشت زمان شل شده و مشکل گره زبانی تا حد زیادی برطرف شود.
در موارد دیگر نیز ممکن است گره زبانی به قوت خود باقی بوده و کودک با هیچ مشکلی مواجه نشود. در بعضی از موارد با علائم حداقلی نیز مشاور شیردهی، گفتار درمانی یا آسیب شناس گفتاری می تواند این مشکلات را تا حد زیادی برطرف کند. با وجود همه این موارد بازهم در صورت وجود مشکل یا علائم به خصوص در کودکان و بزرگسالان مبتلا به گره زبانی، فرد ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد. روش های جراحی برای درمان گره زبانی شامل frenotomy (فرنوتومی) یا frenuloplasty (فرنوپلاستی) می شود.
فرنوتومی (Frenotomy)
این عمل جراحی بسیار ساده بوده و بدون بی حسی در بیمارستان یا مطب پزشک قابل انجام خواهد بود. برای انجام فرنوتومی پزشک ابتدا وضعیت زبانی را به طور کامل بررسی و معاینه کرده و سپس با استفاده از یک قیچی استریل اقدام به آزاد کردن نوک فرنولوم خواهد کرد. این عمل سرعت بسیار زیادی داشته و به علت وجود تعداد کم عصب و رگ های خونی در دیواره فرنولوم زبانی، احساس ناراحتی پس از عمل جراحی فرنوتومی نیز بسیار کم خواهد بود. در صورت بروز خونریزی ناشی از این عمل نیز خونریزی احتمالاً فقط یک یا دو قطره خواهد بود. بعد از انجام عمل جراحی نیز کودک می تواند فوراً از شیر مادر تغذیه کند.
عوارض جانبی ناشی از عمل جراحی فرنوتومی بسیار کم است. با این حال می تواند باعث بروزموارد زیر شود:
- عفونت
- خون ریزی
- آسیب به بافت زبان یا غدد بزاقی
- جای زخم بر روی قسمت های دهان
فرنولوپلاستی (Frenuloplasty)
یکی دیگر از شیوه های پیشنهادی برای درمان گره زبانی، عمل جراحی فرنولوپلاستی است که بسیار گران تر از شیوه قبلی است. فرنولوپلاستی تحت بیهوشی عمومی همراه با عمل جراحی انجام می شود. البته تنها در صورتی از این شیوه درمانی استفاده می کنند که درمان های دیگر پاسخگو نبوده یا فرنولوم زبانی بیش از حد ضخیم باشد. بعد از انجام این عمل جراحی نیز فرنولوم آزاد شده و زخم به وجود آمده در حین عمل به سادگی با بخیه قابل جذب، برطرف خواهد شد. این شیوه درمانی به ندرت با عوارض جانبی همراه خواهد بود با این حال عوارض جانبی شامل خونریزی، عفونت، آسیب دیدگی به زبان یا غدد بزاقی می شود.
بعد از بهبود کامل گره زبانی، ورزش های زبانی برای بازگرداندن محدوده حرکتی زبان اهمیت زیادی داشته و می تواند تا حد زیادی زبان را به وضعیت طبیعی بازگرداند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
احتمال زیاد این بیماری بعد از تولد کودک در بیمارستان تشخیص داده شده و با توجه به تجویز پزشک، گره زبانی درمان شده و سپس کودک ترخیص خواهد شد. اما در صورتی که بعدها شاهد بروز علائم و نشانه های گره زبانی در کودکان یا خودتان بودید بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
بهتر است قبل از مراجعه به پزشک لیستی از سؤالات را آماده کرده و با خود به مطب ببرید:
- آیا نیاز به درمان خواهد داشت؟
- بیماری گره زبانی تا چه میزان شدید است؟
- چه گزینه های درمانی برای این بیماری وجود دارد؟
- آیا عمل جراحی نیاز به بیهوشی خواهد داشت؟
- آیا نیاز به انجام عمل جراحی برای اصلاح این مشکل زبانی خواهم داشت؟
- آیا انجام عمل جراحی خطرات یا عوارض جانبی به همراه خواهد داشت؟
- آیا نیاز به مراجعه به پزشک متخصص گوش حلق و بینی خواهم داشت؟
- آیا عمل جراحی اصلاحی توانایی کودک برای مکیدن شیر را بهبود خواهد بخشید؟
- آیا این عمل جراحی را می توان داخل مطب انجام داد یا نیاز به بستری شدن داخل بیمارستان خواهد داشت؟
سوالات پزشک از بیمار
پزشک در حین معاینه تشخیص گره زبانی ممکن است سؤالات زیر را مطرح کند:
- آیا در حرکت دادن زبان یا انجام فعالیت های زبانی با مشکل روبرو هستید؟
- در صورتی که کودک شما مبتلا به گره زبانی است، آیا با مکیدن شیر خود مشکل دارید؟
- در صورتی که کودک بزرگتر شما مبتلا به گره زبانی است آیا در تولید صداهای به خصوص یا رعایت بهداشت دهان و دندان مشکل دارد؟
خلاصه
گره زبانی یک بیماری زبانی است که در بدو تولد وجود داشته و حرکت زبان را محدود می کند. در صورت ابتلا به گره زبانی یک طناب بافتی ضخیم و باریک (فرنولوم زبانی) قسمت پایینی نوک زبان را به کف دهان چسبانده و شیر خوردن کودک از سینه مادر را با مشکل همراه کند. در مورد انتخاب بهترین شیوه درمانی نیز نظرات متفاوت بوده و بعضی از پزشکان و مشاوران شیردهی اصلاح این عارضه را بلافاصله بعد از تشخیص بیماری توصیه می کنند. یعنی حتی قبل از اینکه کودک بعد از تولد ترخیص شود، درمان آن ها را توصیه می کنند. اما برخی از پزشکان ترجیح می دهند تا تأثیر این عارضه بر روی زندگی کودک را مشاهده و سپس اقدام به تصمیم گیری کنند.
