کلیندامایسین از کاربرد تا عوارض

کلیندامایسین یک آنتی بیوتیک است و زمانی که پنی سیلین گزینه ای مناسب برای درمان نیست، از آن برای درمان عفونت های باکتریایی استفاده می کنند. پزشکان clindamycin را برای درمان عفونت های باکتریایی در شرایط خاص تجویز می کنند. این دارو در چندین شکل مختلف وجود دارد که عبارتند از:

• کپسول های خوراکی
• شیاف های داخل واژینال
• تزریقات و قطره های داخل وریدی
• کرم ها، لوسیون ها و ژل های موضعی

بسته به نوع عفونت و دوز کلیندامایسین، دارو می تواند رشد باکتری ها را از بین ببرد یا متوقف کند. کلیندامایسین موضعی یک گزینه درمانی رایج برای آکنه و عفونت های باکتریایی در واژن است. پزشکان همچنین از کلیندامایسین برای درمان عفونت در افراد مبتلا به آلرژی به پنی سیلین استفاده می کنند.

با این حال، کلیندامایسین برای همه مناسب نیست و می تواند باعث ایجاد طیف وسیعی از عوارض جانبی جدی شود. این مقاله به برخی موارد استفاده، دوزها و عوارض کلیندامایسین می پردازد. همچنین انواع و جایگزین ها را بررسی می کند.

کاربرد clindamycin

پزشکان از کلیندامایسین برای درمان انواع عفونت های باکتریایی استفاده می کنند. زمانی که پنی سیلین برای درمان موثر نباشد و نوع باکتری درگیر در عفونت را مشخص کرده اند، آن را تجویز می کنند. به این دلیل که شکل کلیندامایسین که پزشک تجویز می کند به نوع عفونت فرد بستگی دارد.

پزشک احتمال دارد clindamycin را به شکل کپسول های خوراکی یا گرانول های قابل حل برای موارد زیر تجویز کند:

• مسمومیت خون
• آمپیم، پنومونیت بی هوازی یا آبسه در ریه
• عفونت های تنفسی با باکتری های استرپتوکوک، پنوموکوک و استافیلوکوک
• اندومتریوز، سلولیت لگن، آبسه در دستگاه تناسلی یا عفونت کاف واژن
• عفونت های ناشی از باکتری های بی هوازی در روده، که منجر به پریتونیت یا آبسه در شکم می شود.

پزشک ممکن است clindamycin وریدی یا تزریقی را برای عفونت های جدی تجویز کند، مانند:

• مسمومیت خون
• عفونت های ریه
• یا عفونت های تنفسی
• عفونت های شکمی
• یا عفونت های جدی پوستی
• عفونت در دستگاه تناسلی

حتی عفونت های استخوان و مفاصل، و گاهی احتمال دارد آن را در کنار سایر داروها در طول جراحی برای عفونت های مزمن استخوان و مفاصل تجویز کنند.

clindamycin برای کودکان

پزشک ممکن است clindamycin را برای کودکان به عنوان محلول خوراکی برای درمان های زیر تجویز کند:

• عفونت در شکم
• مسمومیت خون
• عفونت های تنفسی جدی
• عفونت های جدی پوست یا بافت نرم

یک متخصص پوست می تواند clindamycin را به شکل ژل، محلول یا لوسیون برای درمان آکنه تجویز کند.

پزشک احتمال دارد clindamycin را به شکل یک شیاف ترانس واژینال برای درمان عفونت های باکتریایی واژن و یا لوسیون clindamycin را برای عفونت های واژن تجویز کنند. زنان باردار در سه ماهه دوم و سوم بارداری می توانند از این لوسیون استفاده کنند.

برخی از افراد همچنین از clindamycin برای مواردی استفاده می کنند که سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به طور رسمی تایید نکرده است. به عنوان مثال، گاهی اوقات پزشکان از clindamycin برای درمان سیاه زخم و مالاریا استفاده می کنند.

دندانپزشکان نیز از کلیندامایسین به عنوان دارو استفاده می کنند. درمان پیشگیرانه برای اندوکاردیت، عفونت دیواره قلب که می تواند پس از یک عمل دندانپزشکی در افرادی که در معرض خطر هستند رخ دهد.

قبل از انجام عمل جراحی، برخی از افراد برای پیشگیری از عفونت محل جراحی، clindamycin دریافت می کنند.

انواع clindamycin

چهار شکل clindamycin وجود دارد: تزریقی، داخل واژینال، خوراکی و موضعی

جدول زیر اشکال clindamycin را همراه با دوزهای آنها بر حسب میلی گرم در میلی لیتر، یا درصد فهرست می کند.

تزریقی	داخل واژینال	دهانی	موضوعی
کلیندامایسین فسفات تزریقی 6 mg/ml	کرم کلئوسین 2%	کپسول کلیندامایسین 75 میلی گرم	فوم Evoclin 1%
کلیندامایسین فسفات تزریقی 12 mg/ml	شیاف کلئوسین 100 میلی گرم	کپسول کلیندامایسین 150 میلی گرم	کلینداژل 1%
کلیندامایسین فسفات تزریقی 18 mg/ml		کپسول کلیندامایسین 300 میلی گرم	لوسیون Cleocin T 10 mg/ml
کلیندامایسین فسفات تزریقی 150 mg/ml		گرانول کلیندامایسین پالمیتات هیدروکلراید 75 میلی گرم/5 میلی لیتر	محلول کلیندامایسین فسفات 1%

مقدار مصرف کپسول clindamycin

دوز کپسول کلیندامایسین برای بزرگسالان عبارتند از:

• برای عفونت های جدی، 150-300 میلی گرم هر 6 ساعت
• برای عفونت های شدیدتر، 300-450 میلی گرم هر 6 ساعت

دوزهای مصرفی برای کودکانی که می توانند کپسول را ببلعند عبارتند از:

• برای عفونت های جدی، 8 تا 16 میلی گرم در هر کیلوگرم در روز، تقسیم به سه یا چهار دوز مساوی
• برای عفونت های شدیدتر، mg/kg 20-16 در روز، به سه یا چهار دوز مساوی تقسیم می شود.

مقدار مصرف برای شیاف. یک قرص شیاف حاوی 100 میلی گرم clindamycin است. افراد می توانند از این فرم یک بار هنگام خواب برای 3 شب متوالی استفاده کنند.

مقدار مصرف برای ژل ها و لوسیون های موضعی. پزشکان کلینداژل 1% را برای استفاده یک بار در روز در ناحیه آسیب دیده تجویز می کنند.

مقدار مصرف کلیندامایسین تزریقی

جدول زیر شامل دوزهای کلیندامایسین تزریقی بر حسب میلی گرم بر کیلوگرم در روز است.

نوزادان (کمتر از 1 ماه)	کودکان و نوجوانان (از 1 ماه تا 16 سال)	افراد مسن تر از 16 سال
mg/kg 20-15 در روز در 3 یا 4 دوز مساوی	20-40 میلی گرم بر کیلوگرم در روز در 3 یا 4 دوز مساوی	600-1200 میلی گرم در روز در 2، 3 یا 4 دوز مساوی
		برای عفونت های شدیدتر: 1200-2700 میلی گرم در روز در 2، 3 یا 4 دوز مساوی
		برای عفونت های جدی: تا 4800 میلی گرم در روز

نحوه استفاده clindamycin

شکل و دوز clindamycin که پزشک تجویز می کند به عفونت فرد بستگی دارد.

نحوه مصرف کپسول و نوع خوراکی

پزشکان فقط باید clindamycin را برای افرادی که به پنی سیلین آلرژی دارند یا مشکوک هستند و آنتی بیوتیک دیگری برای آن فرد مناسب نیست تجویز کنند. این برای کاهش خطر ابتلا به کولیت که التهاب پوشش داخلی روده بزرگ است.

در صورت امکان، پزشک باید از محل عفونت نمونه برداری کند تا مشخص شود کدام باکتری باعث عفونت می شود. کپسول‌های clindamycin احتمال دارد مری فرد را (لوله‌ای  که از دهان به معده می‌رود) تحریک کند. برای پیشگیری از این تحریک، افراد باید کپسول کلیندامایسین همراه با یک لیوان پر از آب مصرف کنند. برای افرادی که در بلع مشکل دارند، clindamycin به صورت گرانول هایی است که در آب حل می شود.

نحوه استفاده از کرم ها و شیاف های واژینال

clindamycin موضعی می تواند به درمان عفونت های باکتریایی در واژن کمک کند.این کرم دارای اپلیکاتور است. فرد می تواند مقدار یک اپلیکاتور را که حدود 100 میلی گرم clindamycin است، یک بار در روز هنگام خواب برای 3 یا 7 شب متوالی وارد واژن کند.

استفاده از کرم واژینال کلئوسین برای افراد باردار در سه ماهه دوم و سوم بی خطر و زنان باردار به 7 روز درمان نیاز دارند. افراد باردار نباید از شیاف واژینال clindamycin استفاده کنند. محققان هنوز بی خطر بودن شیاف در دوران بارداری را تایید نکرده اند.

برای استفاده از شیاف، فرد می تواند یک قرص شیاف که معادل 100 میلی گرم clindamycin است را یک بار در روز قبل از خواب به مدت 3 شب متوالی وارد واژن کند. افرادی که سابقه کولیت دارند نباید از کرم یا شیاف clindamycin استفاده کنند.

نحوه استفاده از لوسیون ها، ژل ها و محلول ها

پزشکان لوسیون ها، ژل ها و محلول های کلیندامایسین را برای درمان آکنه تجویز می کنند.فرد مبتلا به آکنه می‌تواند دو بار در روز یک لایه نازک از لوسیون Cleocin T 1% یا محلول کلیندامایسین 1% را روی ناحیه آسیب دیده پوست بمالد. کلیندامایسین موضعی می تواند باعث اسهال شود. افرادی که کولیت داشته باشند باید از استفاده آن خودداری کند.

نحوه مصرف کلیندامایسین تزریقی

اگر فردی عفونت بسیار جدی داشته باشد و نتواند آنتی بیوتیک های دیگر مصرف کند، می تواند کلیندامایسین تزریقی را در بیمارستان دریافت کند.

عوارض کلیندامایسین

یکی از شایع ترین عوارض جانبی بسیاری از آنتی بیوتیک ها اسهال است. گاهی اوقات، افراد هنگام مصرف کلیندامایسین اسهال شدید را تجربه می کنند.

کلیندامایسین می تواند ترکیب باکتریایی روده بزرگ را تغییر دهد و باعث رشد بیش از حد باکتری کلستریدیوم دیفیسیل شود. این باکتری سمومی تولید می کند که می تواند باعث اسهال مرتبط با C. difficile (CDAD) شود.

CDAD یک عفونت شدید، خطرناک و جدی است. اگر فردی در حین مصرف کلیندامایسین دچار CDAD شود، پزشک فوراً درمان با آنتی بیوتیک را متوقف می کند.

برخی دیگر از عوارض جانبی احتمالی کلیندامایسین خوراکی یا تزریقی عبارتند از:

• آرتروز
• درد شکم
• التهاب واژن
• تحریک مری
• اختلالات خونی
• تهوع و استفراغ
• اختلال در عملکرد کبد
• اختلال در عملکرد کلیه
• تجمع مایع در زیر پوست
• واکنش های آلرژیک شدید
• واکنش های پوستی آلرژیک
• اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن

افرادی که از محلول یا لوسیون کلیندامایسین برای آکنه استفاده می کنند احتمال دارد عوارض جانبی مرتبط با پوست را گزارش کنند، از جمله:

• خارش
• خشکی
• احساس سوزش
• برافروختگی یا تغییر رنگ

به عنوان مثال، زمانی که فردی از کلینداژل برای آکنه استفاده می کند، شایع ترین عوارض جانبی آن خارش و لایه برداری پوست است.

افراد پس از مصرف موضعی کلیندامایسین به ندرت دچار اسهال یا کولیت می شوند. با این حال، برخی از افراد ناراحتی های شکمی را گزارش می کنند.

عوارض شیاف ها

 احتمال دارد شیاف‌ها و کرم‌های واژینال کلیندامایسین عوارض جانبی مشابه اشکال خوراکی یا تزریقی داشته باشند. به ندرت، فرد می تواند در اثر استفاده از یک محصول کلیندامایسین واژینال به کولیت مبتلا شود.

برخی دیگر از عوارض جانبی استفاده از شیاف کلیندامایسین یا کرم های واژینال عبارتند از:

• درد واژن
• التهاب واژن و فرج
• اختلالات واژن یا فرج
• عفونت های قارچی واژن

افرادی با سابقه کولیت کاذب غشایی یا اولسرات نباید کلیندامایسین مصرف کرد. این دو حالت باعث التهاب شدید پوشش داخلی روده می شوند وعوارض جانبی مصرف کلیندامایسین می تواند این دو حالت را بدتر کند.

پزشکان فقط باید کلیندامایسین را برای افرادی که عفونت های باکتریایی دارند تجویز کنند. این به کاهش مقاومت باکتری ها در برابر کلیندامایسین کمک می کند.

تداخلات دارویی

تداخلات دارویی می تواند هنگام استفاده از هر شکل کلیندامایسین رخ دهد. از نظر تاریخی، متخصصان بیهوشی نگران این بوده اند که کلیندامایسین می تواند اثربخشی عوامل مسدودکننده عصبی-عضلانی را از طریق جراحی به تاخیر بیندازد. اما اخیراً محققان دریافته اند که این دارو ممکن است اثر یک عامل مسدود کننده را افزایش دهد.

هنگامی که افراد از انواع خوراکی کلیندامایسین استفاده می کنند، آنزیم کبدی CYP3A4 آن را در بدن تجزیه می کند. تحریک عملکرد این آنزیم می تواند باعث کاهش سطح کلیندامایسین شود. اگر چیزی CYP3A4 را مهار کند، احتمال دارد سطح کلیندامایسین در خون افزایش یابد.

برخی داروها می توانند بر عملکرد CYP3A4 تأثیر بگذارند. هنگامی که فردی از محرک های CYP3A4 همراه با کلیندامایسین استفاده می کند، پزشکان باید پیگیری کنند و مطمئن شوند که آنتی بیوتیک موثر است.

اگر فردی از یک مهارکننده CYP3A4 همراه با کلیندامایسین استفاده کند، افزایش سطح آنتی بیوتیک ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند. پزشکان باید هرگونه افزایش عوارض جانبی را تحت نظر داشته باشند.

جایگزین های کلیندامایسین

کلیندامایسین و لینکومایسین تنها اعضای خانواده لینکوزامیدها هستند. لینکومایسین فقط به صورت محلول تزریقی موجود است و پزشکان آن را برای عفونت های جدی تجویز می کنند.

بسته به عفونت و سابقه فرد از آلرژی و عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها، پزشک می تواند به جای آن دسته دیگری از آنتی بیوتیک ها را انتخاب کند.

سخن آخر

کلیندامایسین یک آنتی بیوتیک موثر برای انواع عفونت های جدی است. افراد همچنین می توانند از کلیندامایسین برای درمان آکنه استفاده کنند. با این حال، بسیاری از عوارض جانبی احتمالی کلیندامایسین وجود دارد. به همین دلیل، پزشکان باید قبل از تجویز این آنتی بیوتیک، مزایا و خطرات آن را بسنجید.

افرادی که سابقه کولیت دارند باید از مصرف کلیندامایسین خودداری کنند زیرا می تواند به سلامت آنها آسیب برساند. هنگامی که عوارض جانبی جدی رخ می دهد، در افرادی که از اشکال خوراکی یا تزریقی کلیندامایسین استفاده می کنند، تأثیر می گذارد. با این حال، آنها همچنین می توانند در افرادی که از اشکال موضعی استفاده می کنند ایجاد شوند.